Arie van Eijden: ‘Ajax is net een grote politieke partij’

Hoe is het met uw gezondheid? Er gaan geruchten dat die een terugtreden zou rechtvaardigen.

‘Absolute onzin, het gaat prima met me. Ik heb de laatste jaren last gehad van wat fysieke ongemakken, maar nu niet meer. Als werknemer van Shell was al gepland dat ik rond mijn zestigste zou stoppen met werken, die regeling had ik later ook bij de KNVB. Bij de onderhandelingen met Ajax in 2000 heb ik gesteld dat die bepaling werd overgenomen. Het zijn vijf vreselijk intensieve jaren geweest, dat is eigenlijk al het geval vanaf 1977, toen ik begon als bestuurslid. Dat was een tijd van werken en daarnaast, overdag en ’s avonds, dingen voor de club doen. Mijn dagen begonnen om half zeven ’s ochtends en eindigden om elf uur ’s avonds. Dat ritme is door blijven gaan. Met veel plezier, anders kun je het niet aan. Toen ik in oktober 2000 werd teruggevraagd door Ajax (Van Eijden werd eind jaren tachtig geroyeerd vanwege een belastingaffaire, red.) was dat geweldig voor mezelf, vooral emotioneel. Op dat moment heb ik duidelijk aangegeven dat ik rond deze tijd wilde nadenken over mijn toekomst. Eind 2004 zijn we binnen Ajax gaan praten over de directiestructuur. Daar zijn we met de raad van commissarissen (rvc) nog steeds over in gesprek, maar ik heb meteen gezegd dat er een kans bestond dat ik geen rol meer in die toekomst wilde spelen. Ik had toen nog geen beslissing genomen, maar voelde dat ik toegroeide naar het moment van tot hier en niet verder. De gebeurtenissen in de laatste maanden hebben dat proces versneld.’

Uw gedachten lekten uit.

‘De vereniging Ajax is zó sterk, maar af en toe ook zó zwak. Ik heb me van commentaar onthouden omdat ik het lijdend voorwerp was, misschien zijn anderen uitgegleden in hun antwoorden op bepaalde vragen. Financieel directeur Jeroen Slop kreeg een telefoontje van de beurs met de vraag of ik per direct op straat werd gezet. Dat heeft hij terecht ontkend.’

Kunt u zich vinden in de kritiek op het beleid van Ajax?

‘Achteraf kan ik me in íédere kritiek vinden. Van de honderd beslissingen zijn er altijd een paar ongelukkig. Wat men echter niet beseft is dat alle beslissingen collectief worden genomen. In het directie- en het commissarissenreglement staat precies beschreven waar je wel en geen instemming van elkaar voor nodig hebt. We moeten het onder meer gezamenlijk eens zijn over het aanstellen en het ontslag van een technisch directeur of hoofdcoach. Dat zijn dus nooit beslissingen van mij alléén.’

Als u zich de kritiek aantrekt, moet de rvc dat dus ook doen.

‘Dat is kort door de bocht. Als een trainer de laan uitvliegt, stapt het bestuur toch ook niet op? De wens is voor sommigen misschien de vader van de gedachte, maar dat zou voor veel onrust zorgen. Er moet een bepaalde vorm van continuïteit in de club blijven. Zij hebben een bepaalde kennis en die mag niet in één keer verloren gaan.’

De keuzes die jullie gezamenlijk maken zijn niet allemaal helder voor de buitenwacht. Legt u maar uit.

‘Dan beginnen we bij Co Adriaanse. Toen ik op 1 oktober 2000 begon, ergerde de rvc zich al aan de manier waarop Co naar buiten toe communiceerde. Daar hebben we intern veel over gesproken. Een jaar later werden de prestaties ook nog eens slecht, toen hebben we opnieuw met Co gepraat. Samen hebben we toen geconcludeerd dat er geen zicht op verbetering was en daarom besloten we afscheid van hem te nemen. Als ik hem nu zie acteren in de media, denk ik: Had dat tóén maar zo gedaan bij Ajax.’

Het afscheid van Ronald Koeman verliep ook niet volgens planning.

‘Dat is jammer, zijn bewind heeft Ajax geen windeieren gelegd. Twee landstitels, drie keer deelname aan de Champions League, een nationale beker en de Super Cup; dat is niet verkeerd. Als Cristian Chivu twee jaar geleden niet was uitgegleden in Milaan, hadden we zelfs de halve finale van de Champions League bereikt. De prestaties van Ronald en zijn team hebben mij mede geholpen in het verwezenlijken van mijn opdracht: het clubgevoel terugbrengen en de zaak weer financieel op de rit krijgen.’

Intussen sneuvelden ook Leo Beenhakker en Louis van Gaal.

‘Beenhakker vertrok wegens privé-omstandigheden. Ik mag toch hopen dat niemand míj dat verwijt. Diverse invloedrijke mensen uit de vereniging Ajax hebben in die periode namen gedropt, dat mag. De kennis en de knowhow die we hebben, moet je altijd gebruiken. Af en toe is het hier net een grote politieke partij. Ik heb daar geen problemen mee. We hebben alle opties die we kregen aangereikt besproken en uiteindelijk bleek Van Gaal voor velen een goede kandidaat. We hebben lang met elkaar gesproken over eventuele valkuilen en de functieomschrijving. We hebben onze plannen daarna voorgelegd aan onder anderen Ronald Koeman, Danny Blind en Marco van Basten. Zij konden zich in de keuze vinden en toen hebben we tegen Louis gezegd: Als jij je kunt houden aan deze situaties, dan dóén we het. Dat was geen probleem.’

Toch is het misgegaan.

‘Ergens onderweg is iets fout gegaan, ja.’

Bij jullie of bij hem?

‘Dat kun je niet zo stellen. Er zijn mensen die vinden dat Louis erachter kwam dat hij nog niet klaar was als trainer. Dat hij nog niet het begripvolle type was bij wie de trainer kon uithuilen. Hij verrichtte uitstekend werk op De Toekomst, maar het bleek moeilijk hem bij de A-selectie weg te houden. Louis vond dat hij meer bevoegdheden moest hebben. Zo wilde hij het recht hebben spelers aan te trekken in wie de hoofdcoach het misschien niet zag zitten. Dat ging niet, ook ten tijde van het duo Beenhakker–Adriaanse was al afgesproken dat er bij aankopen altijd consensus moest zijn tussen hoofdcoach en td.’

Een trainer moet toch kunnen werken met spelers in wie hij vertrouwen heeft? Hoe haalde Van Gaal het in zijn hoofd?

‘Dat zou je aan hém moeten vragen.’

U zult dat toch óók wel hebben gedaan?

‘Wij hebben gezegd dat hij geen spelers kon halen in wie de trainer het niet zag zitten. Dat werkte in onze ogen niet. Daarna kwam het echec in München (waar Ajax met 4-0 verloor, red.) en vervolgens bleven bepaalde dingen dooretteren. Ik heb me zelfs afgevraagd of ik niet bij alle technische besprekingen had moeten aanschuiven. Er kwamen namelijk geen directe signalen dat mensen zich niet lekker voelden in de bestaande situatie. Dan groei je dus uit elkaar en daarom heeft Louis besloten op te stappen.’

Het bijstellen van de doelstelling in Europa was voor hem de druppel.

‘Louis en Ronald waren het erover eens dat voor dít seizoen de doelstelling omlaag moest. Die voor de lange termijn bleef hetzelfde. Louis wilde meer bevoegdheden aangaande het eerste elftal. Op het moment dat dat duidelijk werd, hebben wij een conference call (telefonische vergadering, red.) belegd met de commissarissen en hebben wij unaniem besloten dat wij dat niet wilden. Bij ons bestond op dat moment het gevoel dat Louis zelf voor de groep wilde gaan staan. Dat was voor ons geen optie. Achteraf kun je concluderen dat het een verkeerde beslissing was hem aan te stellen. We waren er echter heilig van overtuigd dat het zou kunnen werken, omdat alle gesprekken zo voortreffelijk liepen. Louis is zelf ook niet over één nacht ijs gegaan. Hij besefte dat hij deze kans niet snel weer zou krijgen. Daarom zette hij een punt achter zijn trainerscarrière.’

Hoe komt het dat iedereen alleen ú verantwoordelijk acht voor het personeelsbeleid?

‘Ik heb vaak gelezen dat ik mezelf onmisbaar heb gemaakt. Ik vroeg me dan telkens af of dat een fout van mezelf is geweest. Het is voor mij een feest om bij Ajax te werken en het hoort bij mijn baan overal betrokken bij te zijn. Als mijn kleinkinderen me willen zien, komen ze op zaterdag naar De Toekomst toe om naar opa te kijken.’

Hebt u in de afgelopen maanden voldoende steun gehad van de mensen die met u alle beslissingen nemen?

‘Intern heb ik genoeg steun gehad. Steun vóél je, dat hoeft niet uitgesproken te worden. Ik heb er geen slecht gevoel aan overgehouden. De kritiek uit een deel van de ledenraad heeft me veel méér pijn gedaan. Vooral omdat ze die niet rechtstreeks bij mij kenbaar maakten. Dat is een nadeel van het politieke bolwerk Ajax. Het deed me zo’n pijn, omdat het mensen met dezelfde bloedgroep zijn, clubmensen. Ik snap niet waarom ze niet naar me toe zijn gekomen met hun onvrede.’

Datzelfde orgaan heeft uw functioneren besproken?

‘Dat weet ik niet. Op de momenten dat ik er was, is mijn kop er niet afgezaagd. Als ze over mij hebben gesproken, snap ik niet waarom dat aan de grote klok is gehangen. Dat is niet slim als je weet wat je allemaal over je heen krijgt.’

Zoals de gevolgen na de publicatie van uw salaris.

‘Ajax is de meest open club van Nederland, omdat wij als beursgenoteerd bedrijf alle cijfers openbaar moeten maken. Er heeft een simpele pensioencorrectie plaatsgehad, dat is alles. Door omstandigheden had dat de afgelopen twee jaar op een laag pitje gestaan. Daaruit maakt men op dat ik nu een salarisverhoging van 68 procent heb gekregen. Het had al in het jaarverslag gestaan, blijkbaar is het nieuws als iemand het anders opschrijft. De macht van het geschreven woord heeft ervoor gezorgd dat de supporters mij nu uitmaken voor zakkenvuller. Als ik mijn uren ga tellen, denk ik dat ik het laagste uurtarief van ieder personeelslid heb. Dat is niet erg, ik hou van Ajax. Meneer Peter Paul de Vries van de Vereniging van Effectenbezitters heeft er misbruik van gemaakt. Zijn website is een van de best bekeken sites geworden door deze publicatie. Dat verhaal over mijn salaris kent iedereen inmiddels, maar niemand beseft meer dat het rendement van Ajax is toegenomen met 66,67 procent. Er zijn geen geheimen bij Ajax. Ze zeggen soms dat ik lieg, maar dat is niet waar. Ik zeg soms bepaalde dingen niet omdat ik ze niet mág zeggen.’

Financieel gaat het Ajax prima. PSV, dat er wat dat betreft stukken minder voor staat, wordt kampioen en won onlangs met 0-4 in De Arena. De Amsterdam Business Associates (ABA), een groep van ruim zeshonderd business-seathouders, zien liever een wat armer, maar sportief succesvol Ajax. Net als de fans.

‘Dat zal best, maar ze hebben ook genoeg mooie periodes met Ajax meegemaakt. Het is niet zo vreemd dat je af en toe in een dipje terechtkomt.’

Toch roeren zij zich nu behoorlijk.

‘Ik heb regelmatig een gesprek met de ABA, ik weet dat ze niet allemaal hetzelfde denken over wat zich nu afspeelt. Wij zullen er altijd alles aan doen een succesvol Ajax op de mat te zetten, maar wij kunnen die ballen er ook niet zelf in schieten.’

Als u een spelerstransfer financieel niet kunt verantwoorden, gaat het niet door. U wilde Zlatan Ibrahimovic niet laten gaan en hijzelf stond ook open voor een laatste seizoen bij Ajax. Waarom vertrok hij toch?

‘Louis wilde hem verkopen, maar het eerste bod van Juventus vond ik onbespreekbaar. Op 30 augustus, één dag voor het sluiten van de markt, verhoogde Juventus het bod aanzienlijk en toen heb ik Ronald Koeman gepolst. Hij vertelde dat we een oplossing hadden in de vorm van Arouna Koné en stemde in. Koné zat echter in het vliegtuig naar Ivoorkust en moest na het landen meteen terugkeren voor de keuring. Het vervolg is bekend. Toen was het 31 augustus en hadden we geen Zlatan én geen Koné. Alle pech kwam samen. Berbatov, Koller en Baros waren alternatieven, maar er was geen tijd meer. We hadden de transfer van Zlatan kunnen blokkeren, omdat Juventus in eerste instantie de financiering niet rond kreeg. Ik heb dat duidelijk gemaakt aan de afdeling techniek. Zij gaven aan dat er ook een controverse was tussen Zlatan en Van der Vaart, daarom hebben we hem laten gaan toen Juventus tóch met de garanties kwam. Ze wisten dat Koné was afgekeurd. Een algemeen directeur moet dan uitvoeren wat de technische mensen willen.’

Van Gaal vond Ibrahimovic een lastpak met een grote mond. Dat mag toch nooit de reden zijn een getalenteerde speler te verkopen?

‘De voetballende kwaliteiten moeten het belangrijkste zijn. Dit voorval moet je plaatsen in het rijtje van de dooretterende irritaties waar ik het eerder over had. Ik vond Zlatan een fantastische jongen en voetballer, maar om mij heen zijn ook andere krachten werkzaam. Dat heb je als directeur niet altijd in de hand, zoals zo’n gesprek tussen Zlatan en Van Gaal dat voor Zlatan ronduit teleurstellend verliep, om het netjes te zeggen.’

Overduidelijk is dat de scouting de laatste twee seizoenen niet gelukkig is geweest.

‘De manier van scouten is niet anders geworden. Als je de geschiedenis erop naslaat, heb je altijd plussen en minnen. Zo werkt het nu eenmaal.’

Ajax heeft de laatste tijd toch te veel net-niet-spelers aangetrokken?

‘Op Julien Escudé en Zdenek Grygera ben ik niet uitgekeken en Mauro Rosales doet het in zijn eerste seizoen ook prima in mijn optiek. Victor Sikora heeft het helaas niet waar kunnen maken. Ronald wilde hem met alle geweld hebben en de rest stemde in. Hij kwam tekort, bleek later. Over Wesley Sonck was iedereen het eens, die moesten we nemen. Sonck is het voorbeeld van een speler die wel in het ene en niet in het andere systeem rendeert. Tom Soetaers kochten we voor een gering bedrag omdat we krap zaten aan de linkerkant. Op die deal hebben we uiteindelijk ook maar een klein verlies geleden. Yannis Anastasiou heeft precies gebracht wat we van hem verwachtten. We hadden in die winterperiode geen spits, omdat Zlatan en Sonck geblesseerd waren. Yannis kostte weinig en vroeg een acceptabel salaris. Naast het goed invullen van zijn rol als speler, is hij ook van grote waarde gebleken in de kleedkamer. Nourdin Boukhari heeft zeker zijn goede fases gehad. Je kunt niet met elf spelers aan een competitie beginnen, je hebt er 24 nodig. Dat kunnen niet allemaal spelers uit de eigen opleiding zijn of jongens die je voor veel geld aantrekt.’

Ajax heeft niet alleen spelers laten vertrekken, maar ook iconen zoals John van ’t Schip en Marco van Basten. Zij golden als toekomstige hoofdtrainers.

‘Zij trainden naar ieders tevredenheid Jong Ajax, maar toen kwam de KNVB met het verzoek of ze hen konden overnemen. Als we nee hadden gezegd, was heel Nederland over ons heen gevallen. Daarom hebben we toegestemd en werden we de redders van het vaderland.’

U plaatste dus het belang van de KNVB boven dat van Ajax?

‘Ja. Ze kunnen hier nog altijd hoofdtrainer worden. Bovendien lieten John en Marco merken dat ze het wel zagen zitten. Wie zijn wij dan om hen een sportieve promotie te onthouden? Dan had ik met gefrustreerde mensen gezeten. En had ík alles over me heen gekregen. Er was nog nooit concreet gesproken over een toekomst voor hen bij Ajax 1. Koeman had nog een contract voor twee seizoenen, misschien wilden ze daar helemaal niet op wachten. We hebben wél gesproken over Haarlem. Er is uitgebreid gefilosofeerd of Jong Ajax eventueel als Haarlem in de eerste divisie zou gaan spelen. John en Marco zagen dat zitten. Zover is het dus niet gekomen.’

Heeft Van Gaal, die toen nog in functie was, hen niet het gevoel gegeven dat ze onder zíjn bewind nooit hoofdtrainer zouden worden?

‘Van Gaal was zeer lovend over de visie van Van Basten. Hij vond dat als íémand de Ajax-cultuur goed kon implementeren, het Van Basten was. Dat die twee elkaar als persoon niet lagen, is een ander verhaal. De ideeën van Van Gaal enerzijds en Van Basten–Cruijff anderzijds, liggen heel dicht bij elkaar. Het vervelende is dat ze niet zo goed met elkaar overweg kunnen.’

Danny Blind is nu hoofdtrainer. Ajax zoekt nog naar een opvolger van u, een technisch directeur én een hoofd opleidingen.

‘We zullen het allemaal regelen. Goed en zorgvuldig. Deze club is zó sterk van binnenuit. Niemand zal merken dat bepaalde functies tijdelijk worden waargenomen. Binnen een maand presenteren we een hoofd opleidingen. De technisch directeur laat langer op zich wachten. We zoeken iemand die niet meer op het veld wil staan, die zijn lastig te vinden. Dat de nieuwe td zich zal moeten conformeren aan een zittende trainer en aan een hoofd opleidingen, is een fact of life. De nieuwe td moet een brug vormen tussen De Toekomst en De Arena en de hoofdcoach zijn gang laten gaan. We zullen een geschikte man vinden en ik reken erop dat de rvc een capabele opvolger voor mij zal vinden. Tot die tijd bén ik er nog gewoon.’

U verlaat geen zwalkend miljoenenjacht?

‘Zeker niet. Als Blind de zaak sportief op de rails krijgt, keert de rust terug. De doelstelling is Europees voetbal, hopelijk gaan we nog wat neerzetten in het Amstel Cup-toernooi. De jeugdopleiding loopt op rolletjes. Hoewel enkele sleutelposities niet zijn bezet, hebben we alles redelijk onder controle.’

• Meer over

• Ajax