In naam van Oranje: aanvallend, dus op moeilijkste manier
Erik Oudshoorn volgt het Nederlands elftal sinds 1981 op de voet. Hij was tussen het EK van 1988 en het WK 2010 present op alle eindtoernooien. Om de week schrijft hij in aanloop naar het WK in Brazilië een column over Oranje op de website van Voetbal International.
Met het ontslag van talrijke Nederlandse trainers in Europa had het imago van de zo alom geroemde Hollandse School dit seizoen al een flinke deuk opgelopen. Op het WK in Brazilië zou het Nederlandse elftal kunnen tekenen voor het faillissement. Uitgerekend de trainer die internationaal nog een hoog aanzien geniet, lijkt af te stappen van het voetbal waarmee Nederland en Oranje al decennialang zoveel lof oogstten; Louis van Gaal. Al zal hij dat natuurlijk nooit toegeven.
'We' gaan dus waarschijnlijk met vijf verdedigers spelen. Joël Veltman verklapte vorige week in zijn onschuld dit 'staatsgeheim' en werd onmiddellijk de les gelezen door de bondscoach. Alle stickers, shawls, vlaggen met 'aanvalluh' kunnen deze zomer de vuilnisbak in. Als het verkeerd uitpakt wordt de brullende leeuw een piepende angsthaas. Al is deze tactische ommezwaai even opmerkelijk als verklaarbaar.
Feyenoord heeft er succes mee en levert toevallig ook een paar verdedigers. Bovendien speelt Ron Vlaar bij Aston Villa eveneens in een vijfmans verdediging. Nederland heeft volgens velen na het wegvallen van Kevin Strootman momenteel niet de kwaliteit in huis om landen uit de top25 met offensief voetbal te overmeesteren. Het kan snel gaan, vier jaar geleden stond Oranje nog in de finale.
Frappant is het alleen omdat het juist admiraal Van Gaal is die het roer omgooit. Hij moet danig in paniek zijn geraakt over het huidige niveau dat hij zinspeelt op deze maatregel. Het druist immers volledig in tegen zijn diep gewortelde principes. Wie zijn boek Louis van Gaal biografie & visie erop naslaat zal toch al snel deze conclusie trekken.
Zo liet hij zijn biograaf in 2009 optekenen: 'Zolang ik coach ben zal ik het zo blijven doen, aanvallend en dus op de moeilijkste manier. Ik vind dat je, afhankelijk van de kwaliteit van je team en de tegenstander, zover mogelijk van je eigen goal moet verdedigen.'
Of dat laatste met drie centrale verdedigers nog kan is zeer de vraag. Zaterdag kregen we daar hopelijk géén voorproefje van. Ook Dick Advocaat liet in het Abe Lenstra Stadion zijn team AZ aantreden met een versterkte laatste linie. De Alkmaarders stonden na rust met de rug tegen de muur, kwamen nauwelijks nog het strafschopgebied uit. En het mocht een wonder heten dat de schade tot een 1-0 nederlaag beperkt bleef. Thuis, op het Kooimeerplein, was AZ superieur op het middenveld. In Heerenveen bleek daarvan geen sprake en moesten counters voor gevaar zorgen.
Sinds Oranje op het WK van 1974 opzien baarde met totaalvoetbal, heeft het nationale vlaggenschip nooit op een eindtoernooi een tegenstander met vijf verdedigers bestreden. Natuurlijk was 4-3-3 lang niet altijd heilig. In 1988 werd het team van Rinus Michels zelfs Europees kampioen met een 4-4-2-spelsysteem. Ook Guus Hiddink hanteerde op het WK van 1998 in Frankrijk een concept met twee spitsen. Pas na strafschoppen tegen Brazilië werd de finale gemist.
Dick Advocaat kreeg kort voor het EK van 2004 de hoon van het volk over zich heen toen hij het Nederlands elftal in een 4-4-2-formatie met een ruit op het middenveld liet spelen. Dat leidde tot troosteloos voetbal en een nederlaag tegen België (0-1). Advocaat kwam erop terug tijdens het eindtoernooi in Portugal, want hij had in Arjen Robben en Andy van der Meyde uitstekende vleugelspitsen die Ruud van Nistelrooy heel goed konden bedienen.
Vier jaar geleden speelde Oranje onder Bert van Marwijk op een eindtoernooi voor het eerst met twee verdedigende middenvelders voor de defensie. De halfspelers waren in balbezit aanvallers. Het spel was vaak verre van aantrekkelijk, maar wel doelmatig getuige de finaleplaats. In de eindstrijd heeft het unieke middenveld van Spanje, toen nog op z’n hoogtepunt, zelden zo gewankeld. Mede dankzij de stevige aanpak van Mark van Bommel en Nigel de Jong.
Ook het gouden Ajax van Van Gaal, dat in 1995 de Champions League en de wereldbeker won, speelde niet echt met drie spitsen. Maar eigenlijk met tweeënhalf omdat Finidi George op rechts zich ver liet terugzakken.
Toch stelt Van Gaal in zijn boek: ‘Ik denk dat Oranje in 1974 veel beter heeft gevoetbald dan in 1988. Tegen Ierland maakte Wim Kieft die ‘gelukkige’ goal en zo gingen ze verder. Tegen West-Duitsland was het emotioneel en tegen de Sovjet-Unie was er euforie, maar qua systeem en spel? Nee hoor, dat was tegen de voetbalschool in; ik had er geen waardering voor (…). Slechts twee spitsen ook. Tijdens Nederland-Ierland stond ik te softballen in Bilthoven met wat vrienden van de ALO (Academie voor Lichamelijke Opvoeding, red.). Dat zegt al genoeg, zo weinig kon het me boeien (...). Ik heb überhaupt zelden een goed Nederlands elftal gezien. Alleen in 1974, maar toen wonnen ze niet.’
De autobiografie is geschreven enkele jaren nadat Van Gaal en Ronald Koeman hevig met elkaar botsten bij Ajax over het technische beleid. Uiteindelijk delfde Van Gaal, die de lat hoger wilde leggen als technisch directeur, het onderspit omdat het bestuur zich toen nog achter Koeman schaarde. In zijn boek deelt de leermeester van Van Gaal, Max Koops, een sneer uit aan Koeman: 'Een van de dingen die je moet leren als docent: ik kijk jou aan. Louis kon Ronald Koeman daar alles over leren. Want hij deed dat niet goed. Die ging midden in de groep staan. En die gasten staken de draak met hem. Dus niemand lette meer op. Beginnersfouten van Koeman!'
En later: 'Er zijn gymleraren en Koemannen die elke dag voetbaltennis spelen, van die kopspelletjes. Dat mag van mij best één keer per week, maar zeker niet meer als je een full-contactsport bedrijft. Trainers kunnen binnen de categorieën veel van elkaar leren. Ton Boot kijkt bij het voetbal en het hockey, maar Koeman doet dat niet.'
De ironie wil dat Van Gaal nu de vondst van Koeman bij Feyenoord overneemt voor zijn droom-WK.
Reageren? Mailen kan naar oudshoorn@vi.nl
Om mee te kunnen praten, moet je ingelogd zijn met je VI-account.
Login