Kraamkamer Eindhoven: zo is PSV een opleidingsclub geworden

'In Nederland zeggen we: We hadden zeventig procent balbezit en hebben echt goed gespeeld. Maar er is dan niet gewonnen. Het gaat om winnen, daar moet in de jeugd meer de nadruk op. Dat doen wij in onze opleiding.'

Het citaat is van Marcel Brands. De technisch directeur deed de uitspraak op zaterdag, een dag voor het topduel met PEC Zwolle. Op zondag zag Brands tot zijn grote vreugde dat wat hij bij de jeugd predikt, er bij het eerste elftal ook al in zit. PSV speelde verre van groots tegen PEC. De ploeg van John van ’t Schip was beter, had meer balbezit, voetbalde makkelijker op het kunstgras en creëerde meer kansen.

Het was uitgerekend verdediger Nicolas Isimat-Mirin die voelde dat er in de laatste vijf minuten misschien toch meer in zat dan een punt. Daarom ging de Fransman tegen alle afspraken in toch mee naar voren en tikte hij van dichtbij een door Diederik Boer slecht verwerkte bal binnen. PSV won net als twee weken eerder tegen FC Twente op zijn Duits in de blessuretijd. Een lelijke en gestolen overwinning? Absoluut. Is er ook maar iemand in Eindhoven en omstreken die daar ook maar enigszins om maalt? Helemaal niemand.

Voor de zevende keer dit seizoen had PSV minder balbezit dan de tegenstander. Tegen PEC was dat zelfs maar 42 procent. Maar het team van Cocu won dit seizoen al elf keer, verloor slechts één wedstrijd, heeft in twaalf duels al 38 keer gescoord en belangrijker: PSV heeft acht punten voorsprong op Ajax en liefst veertien punten op kampioen Feyenoord.

Het is exact hoe Brands het graag ziet. Natuurlijk is de td een liefhebber van goed voetbal. Maar liever wint hij wedstrijden en prijzen. Winnen moet centraal staan, altijd. Hoe dat gebeurt, is steeds meer van ondergeschikt belang. Helemaal nu het Nederlandse voetbal internationaal op zijn gat ligt, moet daar volgens Brands de focus op komen te liggen in de opleidingen.

PSV trok de zege tegen PEC Zwolle over de streep met Jeroen Zoet, Joshua Brenet, Jürgen Locadia en Steven Bergwijn in het veld. Jorrit Hendrix was toen al gewisseld. Vijf zelfopgeleide spelers – Pablo Rosario tellen we niet mee, al speelde hij ook één seizoen bij de beloften – met nog een hele rits talenten uit de opleiding op de bank. Ruim 43 procent van alle speelminuten in dit seizoen wordt bij PSV ingevuld door zelfopgeleide spelers. Dat percentage was deze eeuw nog nooit zo hoog.

Die transformatie van koopclub tot opleidingsclub begon in 2013, toen de opleiding speerpunt werd in het beleid van PSV. Europese topclubs vissen de talentenkweekvijver volledig leeg, waardoor het voor PSV steeds moeilijker wordt nog pareltjes te vinden en ook binnen te halen. Zelf opleiden luidt dus het devies in Eindhoven. Maar tussen iets willen en ook iets doen gaapt – met de bij een topclub continu geldende eis van het winnen van prijzen als remmende factor – vaak een groot gat. Technisch directeuren kopen vaak liever direct kwaliteit dan dat er tijd, geld en energie wordt geïnvesteerd in een talent van wie niet zeker is of hij het eerste elftal haalt. Zeker bij PSV is dat in het verleden meestal zo gegaan. Maar die opvatting is duidelijk veranderd in Eindhoven. Daarom mocht sterkhouder Andrés Guardado vóór dit seizoen ook vertrekken; de club wil immers Jorrit Hendrix alle ruimte geven zich verder te ontwikkelen.

Art Langeler mocht als hoofd opleiding eerst uitvoering geven aan het nieuwe beleid, nu opgevolgd door Pascal Jansen. In vier jaar tijd is er ongelooflijk veel gebeurd in Eindhoven. PSV investeert jaarlijks zo’n 5,5 miljoen euro in de opleiding, het heeft voor 253 jeugdspelers (inclusief Jong PSV) 34 trainers en 33 specialisten op diverse vakgebieden fulltime in dienst. In 2020 moet de helft van de selectie uit zelfopgeleide spelers bestaan en het liefst ook de helft van de basis. Wat dat betreft liggen de Eindhovenaren voor op schema.

Iconen

Het is woensdagochtend. De zon zet het bos om De Herdgang in prachtig herfstrood, bruin en geel. Om nog meer uit de opleiding te halen wordt het trainingscomplex ingrijpend verbouwd. De aan de moderne tijd aangepaste Herdgang moet medio 2018 klaar zijn. Als jeugdspeler van PSV loop je hier zo Phillip Cocu, Mark van Bommel, Ruud van Nistelrooy, Boudewijn Zenden, Luc Nilis, Kevin Hofland, André Ooijer, Wilfred Bouma en Adil Ramzi tegen het lijf. PSV-iconen met een schat aan ervaring in de top en een karrenvracht aan prijzen en interlands achter hun naam. Zij kennen de wetten van het internationale topvoetbal en weten als geen ander dat enkel het resultaat telt.

‘En die wetenschap geven ze net als al hun ervaringen door aan de PSV-talenten van nu’, zegt Pascal Jansen, die als we hem spreken bevestigt dat PSV mede gezien de verschuivingen in het internationale voetbal nu anders opleidt dan voorheen en dat dit proces al een tijdje terug is ingezet.

‘Wat voor mij belangrijk is, is dat wij bij PSV nu al verder kijken dan alleen het opleiden voor het eerste elftal. Het voetbal verandert continu, hoe ziet de speler van de toekomst eruit? Daar verdiepen we ons in en daar moeten we nu al op anticiperen. Het atletisch vermogen van een voetballer is enorm gegroeid ten opzichte van tien, vijftien jaar geleden. De belasting van spelers is eveneens behoorlijk opgelopen. Dat betekent dat de belastbaarheid van onze voetballers dus ook omhoog moet. De trainingsintensiteit moet dus worden vergroot en we bekijken eveneens hoe we de trainingsfrequentie kunnen opschroeven. Meer doen, daar komt het simpelweg op neer. Met onze inspanningsfysioloog Luc van Agt maken we daar de programma’s voor.’

Jansen weet zeker dat de PSV-talenten meer belasting aankunnen. ‘We leiden bij PSV op voor het spelen van Champions League-wedstrijden. Dat houdt in: drie keer top presteren in drie wedstrijden in zeven dagen. Dat wordt nu eenmaal gevraagd en dat heeft gevolgen voor je opleidingsprogramma. We bouwen van onderaf naar boven om uiteindelijk die belasting aan te kunnen. Om die topprestatie keer op keer te kunnen eisen, komt er veel bij kijken. Herstel, voeding en lifestyle bijvoorbeeld. Als we alles terugbrengen tot de essentie zijn volgens ons twee zaken bepalend in het ontwikkelen van talent. Er uiteraard van uitgaand dat je goed kunt voetballen, dat is een eerste vereiste, anders kom je niet in de PSV-opleiding. Het gaat om ownership, dus eigenaarschap, en weerbaarheid. Dat zijn twee essentiële dingen om als voetballer succesvol te kunnen zijn.’

Volgens Jansen ben je als talent zelf verantwoordelijk, mag er niet worden gewezen naar anderen of naar externe factoren. ‘Het zelfbewustzijn moet worden vergroot’, zegt het hoofd opleiding, dat eerder werkte voor onder meer Vitesse en Sparta. ‘Dat betekent dat je kinderen daarin moet ontwikkelen. En je hebt daarin verschillende niveaus, want niet iedereen heeft dezelfde achtergrond, cultuur of intelligentie. Daar moeten we goed naar kijken en dat betekent weer iets voor je staf. Die moeten dat goed herkennen en vaardig genoeg zijn om iedereen te ontwikkelen. Bij PSV hebben we op elk terrein topspecialisten in huis die een geweldig team vormen met de oud-spelers. Waar wij onze talenten in trainen, is dat zij zelf gaan herkennen wat en wie ze nodig hebben om elke keer weer die trigger te hebben van: beter, meer en harder, om uiteindelijk goed genoeg te zijn voor Champions League-voetbal met PSV. Wij zijn daarin leidend, want wij hebben de kennis en de programma’s, maar de speler moet het zelf doen. Als je hier door de rood-witte slagboom rijdt, weet je precies wat je kunt verwachten. Wij weten inmiddels niet beter. De PSV-opleiding is a way of life. Je kiest ervoor of je kiest er niet voor, er is geen tussenweg.’

Waar de PSV-opleiding verder heel erg op insteekt, is de mentale weerbaarheid. Volgens Jansen kan een talent fysiek alleen sterker worden, meer inhoud kweken, als hij de maximale overgave heeft het uiterste te presteren. Elke keer weer. ‘Dat betekent dat je met iedere speler qua attitude en gedrag de diepte in moet gaan’, zegt Jansen. ‘Technisch en tactisch zijn onze talenten vaardig en goed onderlegd. Maar we hebben met onze opleidingen in mijn ogen ook een tijdje in de pauzestand gestaan. Het ging toch immers altijd goed? Inmiddels heeft het doorontwikkelen van de opleiding alweer een tijdje een flinke vaart genomen. Om de weerbaarheid te vergroten moet je weerstanden kunnen overwinnen. In onze programma’s creëren we bewust momenten om die weerbaarheid te trainen. Een overload aan trainingen, extra wedstrijden en dan kijken hoe iemand daarop reageert, om hem er vervolgens mee te confronteren en er met hem over in gesprek te gaan. We spelen geen Youth Champions League dit jaar, maar dan gaan we die internationale wedstrijden zoeken. Spelen we met Onder-19 tegen Genk of Leverkusen, omdat onze talenten drie keer in de week top moeten kunnen presteren. Dan kunnen we ze een vliegreis aanbieden. Reizen, spelen, herstellen, weer reizen en dan zaterdag opnieuw presteren in de competitie. Dat is allemaal opleiding.’

De generatiegenoten Phillip Cocu en Dennis Bergkamp kijken anders tegen de laatste fase van de opleiding aan. In VI zei Bergkamp dat talenten de laatste twintig procent in hun ontwikkeling alleen zetten als ze worden opgesteld in het eerste elftal. Cocu heeft al herhaaldelijk aangegeven dat een talent er echt klaar voor moet zijn om in PSV 1 te spelen. Hij geeft geen cadeautjes en rolt de rode loper richting het eerste elftal niet zomaar uit.

Pascal Jansen: ‘Het spanningsveld is inderdaad iets anders bij ons. Bij ons krijg je als je goed genoeg bent absoluut je kansen. Maar die kansen dwing je af met de eigenschappen die we net hebben besproken. Data zijn daarin heel belangrijk. Wat je op het veld laat zien, vangen wij in cijfers. Het gras liegt nooit. Wij vinden dat een talent het over een langere periode moet kunnen laten zien. Maar we leven in een tijd dat kennelijk alles heel snel moet. Als het bij deze generatie niet snel genoeg gaat, willen ze door naar de volgende club.’

Dat klinkt als de Generatie Z, door Henk Fraser in VI eerder Generatie Zacht genoemd.

‘Precies. Uit onderzoek is gekomen dat deze generatie heel veel uren achter een beeldscherm of hun telefoon doorbrengt. Maar er is ook uit gebleken dat iemand uit Generatie Z op zevenjarige leeftijd dertig procent minder spierkracht heeft dan iemand uit de vorige generatie. Daar hebben wij bij PSV mee te maken. Dat vraagt dus weer meer van ons als staf. We zetten daarom eerst heel erg in op het ontwikkelen van een goede band met een talent, zodat we als het nodig is spijkerhard kunnen zijn. Is die band er niet, dan is het talent alweer weg. In die swipe-cultuur zitten we nu eenmaal. Maar we hoeven ons er niet door te laten leiden. Dus als een talent het over een langere periode volhoudt en constant kan zijn, is hij er klaar voor, krijgt hij zijn kans in het eerste en kan hij ook direct van waarde zijn. Steven Bergwijn is daar het beste voorbeeld van. Onze talenten moeten goed kijken naar hem en de route die hij heeft afgelegd. Wij zeggen in de opleiding: Jij bent eigenaar van je carrière, kijk daarom eerst naar jezelf: Wat kan ik doen? Of ga je bij elke tegenslag of teleurstelling klagen bij je ouders of je zaakwaarnemer bellen? Wij zijn er heilig van overtuigd dat er nooit excuses mogen zijn. Nooit. Toppers zijn namelijk nooit tevreden. Die instelling zorgt er volgens ons in combinatie met de rest van onze opleiding voor dat we absoluut topspelers zullen blijven afleveren.’

Speelminuten

*Vóór het uitduel met PEC Zwolle van afgelopen zondag. Cijfers zijn afkomstig van Opta. Dat hanteert hierbij de regel dat een speler minimaal één jaar in de PSV-opleiding moet hebben gezeten en zijn profdebuut voor PSV moet hebben gemaakt.

De technisch directeur: Marcel Brands

‘Het gaat om winnen, daar moet in de jeugd de nadruk op’

‘Natuurlijk zijn wij er trots op dat alle tijd, energie en geld die we in de opleiding steken steeds meer zichtbaar wordt in de vorm van doorstroom naar het eerste. Nu is het zaak daarin continuïteit te realiseren. De kwaliteit van onze opleiding is in elk geval echt goed.

We moeten niet te spastisch gaan doen over de toekomst van het Nederlandse voetbal en ineens onze stijl gaan verloochenen. Maar we moeten er wel wat dingen aan toevoegen. Bij PSV doen we dit al. We leiden realistischer op en denken niet langer: Wij zijn zo goed en beter dan de rest. Want dat is wat er vaak is gebeurd. In Nederland zeggen we: We hadden zeventig procent balbezit en hebben echt goed gespeeld. Maar er is dan niet gewonnen. Het gaat om winnen, daar moet in de jeugd meer de nadruk op. Dat doen wij in onze opleiding. Het is te snel en te lang heel vrijblijvend, dat moet er echt uit. En daarnaast moet er meer aandacht komen voor de fysieke component in de opleiding. Daar moeten we in Nederland echt stappen in maken. Wij zijn een land van: Als we onze talenten maar niet overbelasten. Maar we kunnen en moeten ze echt meer gaan belasten. In het buitenland doen ze niet anders. Bij ons zegt Daniel Schwaab: “Als er in Nederland hard en extra moet worden getraind, wordt er gezeurd. In Duitsland zeurt niemand”. Dat zit in hun cultuur, maar dat moeten wij er ook in krijgen. Topsport is ook een beetje pijn lijden.’

De jeugdtrainer: Kevin Hofland

‘Topsport is keihard, het is overleven’

‘Door zaken als sociale media en internet is de jeugd van nu veel verder ontwikkeld dan wij vroeger. Wij deden alles klakkeloos als een trainer ons iets zei, nu moet je eerst alles goed uitleggen en hun vragen beantwoorden. Je moet je als trainer aanpassen, dat is voor mij een aparte ontwikkeling. Je moet de speler van nu eerst snappen voor je hem kunt raken. In mijn jeugd kreeg iedereen dezelfde behandeling, dat is nu totaal anders. Er was geen psycholoog, pedagoog of mental coach. Fysieke testen? We deden de shuttlerun en de coopertest en je ging door tot je omviel. De besten bleven over.

De opleiding is nu meer en meer de plek waar PSV de winst vandaan moet halen. Het is heel bijzonder wat we talenten bij PSV allemaal kunnen bieden. Maar we eisen er ook totale overgave voor terug. We zijn hier bezig met topsport en topsport is keihard. Het is overleven. Daar hoort omgaan met teleurstelling bij. Daarom heb ik moeite met het grote vangnet dat talenten hebben in de vorm van ouders, vrienden en zaakwaarnemers. Die hebben te veel inspraak, dat moet stoppen. Ze hebben de kennis niet. Eigenlijk zou het voor de jeugdspelers het best zijn als we de poort dichtdoen en ze hier op De Herdgang houden. Maar dat is een utopie.

Degenen die het best kunnen omgaan met teleurstelling, gaan het redden. Een winnaarsmentaliteit is dat je niet opgeeft, nooit. Daarom zetten we veel meer in op internationale weerstand. Gaan we met drie lichtingen naar Liverpool bijvoorbeeld. En onlangs wonnen we in een toernooi Onder-16 in Engeland de finale van Manchester City met 3-1.

Ik maak me daarom ook geen zorgen over het Nederlandse voetbal. Alles valt nu samen door de slechte prestaties van Oranje en de clubs in Europees verband. Maar we hebben nog steeds heel veel talenten en bij PSV leiden we hartstikke goed op. Het komt dus echt wel weer goed. Ik vind wel dat als een talent, hoe goed hij ook is, geen contract wil tekenen omdat er interesse is van buitenlandse clubs, we afscheid van hem moeten nemen. Daarmee geef je een signaal af. De jeugd krijgt steeds meer kansen bij PSV, maar het is graag of niet.’

Het talent: Albert Gudmundsson

‘Datagegevens kunnen behoorlijk confronterend zijn’

‘Geduldig zijn, dat is voor een talent echt heel moeilijk. Vorig seizoen scoorde ik achttien keer voor Jong PSV, toch werden voor dit seizoen drie andere talenten wel aan de selectie toegevoegd en ik niet. Zulke momenten zijn zwaar. Er wordt meer van je gevraagd dan alleen doelpunten. Wat er beter moet? Vooral het omschakelen, het meeverdedigen kan beter. Alles kan bij mij wel wat stabieler. Tegenwoordig wordt alles gemeten en die datagegevens kunnen behoorlijk confronterend zijn. Ik was wel een beetje geschokt toen ik mijn data en die van de spelers van het eerste zag. Vooral op conditioneel niveau, dat was voor mij wel een eyeopener. Ik voel dat ik er nu dicht tegenaan zit. Heel veel trainers van PSV hebben in de internationale top gespeeld. Er was een moment dat ze in mijn schoenen stonden, ze weten dus heel goed waar ze over praten. Ik vertrouw hen, maar soms wil ik dat het sneller gaat. Misschien is het wel goed dat je niks cadeau krijgt, dat motiveert je nog meer van jezelf te vragen. Tegen Volendam voor de beker kreeg ik de kans, die heb ik niet gepakt. Ik was niet goed genoeg, maar dat was eigenlijk niemand van het team. Nu werk ik hard voor mijn volgende kans. Ik besef steeds meer waar het bij PSV 1 om draait. Bij Jong PSV kan ik schitteren als individu, maar bij het eerste elftal telt maar één ding: als team de titel winnen.’

Het hoofd jeugdscouting: Rini de Groot

‘Het fysieke stuk wordt steeds belangrijker’

‘Ik vraag me continu af waarom het in de top zo slecht gaat met het Nederlandse voetbal op internationaal niveau. Want wij zien met de scouting namelijk nog zoveel talent. Of we anders moeten gaan scouten? Ja, dat denk ik wel. Het is mijn zestiende seizoen bij PSV en de wereld ziet er heel anders uit dan toen ik hier begon. In Nederland horen we het niet graag, maar het fysieke stuk wordt steeds belangrijker. Een kind hoeft niet meteen een superatleet te zijn, maar ze moeten wel makkelijk bewegen, soepel zijn, snel kunnen aanzetten en er moet fysieke groei in zitten. Daar ontkomen we niet aan. Het uitgangspunt blijft dat je goed moet kunnen voetballen, maar een trage voetballer is bijna kansloos. Net als een keeper of een centrale verdediger met te weinig lengte.

Waar ik heel erg in geloof en wat we nu doen, is dat we specialistische scouts voor afzonderlijke leeftijdscategorieën hebben. De een heeft een goed oog voor kinderen van zes tot twaalf jaar en de ander heeft juist meer met jongens vanaf vijftien. Dat is echt nieuw bij ons. Daar zien we steeds meer effect uit komen. De eisen aan een toptalent zijn steeds hoger geworden en scouts hebben veel meer verantwoordelijkheid af te leggen. We moeten er dus veel meer tijd in steken dan vroeger. Het oog van de kenner is er nog steeds, maar wel aangevuld met data.’