De donkere Oranje-dagen van de jaren tachtig en de woede van Beenhakker

Het WK van 2018 is een brug te ver. Na het EK als toeschouwer te hebben aanschouwd zal Oranje ook komende zomer van een afstand moeten kijken wie op het uitgebreide podium zich tot wereldkampioen gaat kronen. De nummer drie van het laatste WK schittert door afwezigheid.

De mislukking in de WK-kwalificatie betekent dat Oranje voor het eerst in dertig jaar twee opeenvolgende eindtoernooien mist. De periode 1982-86 staat te boek als de donkere dagen van het Nederlandse nationale team, dat toen zelfs drie keer op rij de kwalificatiereeks zag eindigen in een teleurstelling.

Door een verkeerde inschatting van doelman Hans van Breukelen in november 1981 – hij was daardoor in Parc des Princes in de cruciale interland tegen Frankrijk kansloos bij een vrije trap van Michel Platini – ging het WK in Spanje aan de neus van Oranje voorbij. In december 1983 was het de beruchte monsterzege van Spanje op Malta (12-1) die Oranje een EK-ticket kostte.

Twee jaar later liet België Nederland op de valreep struikelen. In een barrage hadden de aangesmeerde rode kaart voor Wim Kieft in de heenwedstrijd en de beslissende uitgoal van Georges Grün in de return in de koude Kuip pijnlijke gevolgen in de wederom mislukte jacht op een ticket voor het WK in Mexico.

'Op de 20ste november 1985 is het Nederlandse voetbal niet ten grave gedragen, maar met de neus op de feiten gedrukt', schrijft VI. Na de Europese uitschakeling van de Nederlandse clubs volgt op het bevroren veld in Rotterdam de volgende tik voor het vaderlandse voetbal.

Leo Beenhakker, die in februari is aangesteld in de hoop de onder Kees Rijvers en Rinus Michels dreigende mislukking in de kwalificatie te voorkomen, hekelt de mentaliteit. De spelers zijn onvoldoende gehard om de aanwezige talenten ook onder druk ten toon te spreiden. Hij is naar eigen zeggen buiten zijn oevers getreden in de rust van de wedstrijd.

'Ze zaten er in de rust bij als goudhaantjes. Niemand was moe, buiten adem of hád iets, mankeerde iets. Op zo'n veld. Klaarblijkelijk had iedereen zich ontzien', tekent VI daags na de uitschakeling op uit de mond van Beenhakker. 'Hoe kun je nou op zo'n veld niets hebben, hoe kan dat nou? Dat was dé ontgoocheling voor me, dat gebrek aan realiteitszin: d'r op of d'r onder, bij iedereen, dat wás er niet.'

Het verwijt in de aanloop naar de cruciale wedstrijd te veel gepraat te hebben zet kwaad bloed bij Beenhakker. 'Ik héb geen acht uur met die gasten gepraat. Nou word ik werkelijk kwaad, verdommen. Ik heb in zes dagen tijd een paar uur met de jongens over België - Nederland gesproken. God, wat érg, hè, praten over je vak, praten over je hobby, praten over je toekomst, over de eerstkomende wedstrijd. God, wat verschrikkelijk, hè. Beenhakker lulde urenlang met ons en het was zo inspannend, soms wel een uurtje per dag…'

'En het ergste is dat ze meteen naar hun club hollen, daar dat jankverhaal ophangen en meteen gehoor vinden. Dáár gaat het fout. Dáár moeten ze harder aangepakt worden. Ieder mens werkt hard, velen willen werken maar kunnen niet en de bevoorrechte voetballer klaagt in de pers als de bondscoach een uurtje over tactieken praat… wat zijn ze zielig, hè. Op de maandag heb ik wel twee keer met ze getraind.. en dan begint Hans Kraay (trainer van PSV, red.) medelijden met ze te tonen als ze drie keer een half uur per dag met hun vak bezig zijn… laat iedereen zich nou met zijn eigen winkel bemoeien, daar is het al moeilijk genoeg.'

Beenhakker ziet intrinsiek genoeg kwaliteit bij Oranje. 'Doe nou effe je ogen dicht en luister naar het volgende rijtje: Vanenburg, Van Basten, De Wit, Gullit, Kieft, Tahamata, Been, Van der Gijp, Rijkaard. Dan noem ik toch wat', zegt hij. 'Ga nou de video van de '100 mooiste goals' bekijken en dan zie je toch wat die gasten allemaal kunnen. Alleen we moeten ze leren te spelen met de Spugende Spanjaard en met de Schoppende Schot in de nek.'

De tweede wedstrijd tegen België is in zijn ogen veelzeggend. 'Nederland-België, NUL gele kaarten, bij een 2-0 voorsprong, in zo'n wedstrijd, NUL gele kaarten. Je kunt dézé generatie alleen sterker maken, volwassener, wilskrachtiger, door ze te laten spelen. Tegen sterkeren, tegen gearriveerden. En wíj, iedereen die iets met het voetbal te maken heeft, moeten OPHOUDEN de spelertjes van nu te BESCHERMEN. Is er iets makkelijker dan gezamenlijk de jonge, zogenaamde talentjes te vormen? Ja, dat zou ik toch nog een tijdje willen doen.'

Beenhakker is snel vertrokken uit Zeist. Hij laat zich verleiden door een aanbod van Real Madrid. Daags na de vermaledijde interland in De Kuip staan Feyenoord en PSV in hetzelfde stadion voor 15.322 toeschouwers in de tweede ronde van het KNVB-bekertoernooi tegenover elkaar. 'Wat stelt zo'n wedstrijd nog voor? Internationaal zijn we weer wat verder naar beneden gedrukt. We horen er niet meer bij en het zal straks weer behoorlijk pijn doen als het WK-toernooi eenmaal begint', is het veelzeggende commentaar van Feyenoorder en Oranje-international Simon Tahamata na de 4-1 zege voor Feyenoord.

Tahamata was er niet meer bij toen in 1988 de Europese titel werd veroverd, net als zes andere basispelers van de pijnlijke 20 november 1985.

• Meer over

• Nederland