Oranje doet niet mee aan het WK, maar de Eredivisie is desondanks goed vertegenwoordigd in Rusland. Veel spelers op dit mondiale eindtoernooi zijn gevormd in Nederland. In de serie Made in Holland blikt VI terug op hun Hollandse jaren. Met in deze editie een verhaal uit december 2009 over WK-ganger Luis Suárez. VI-verslaggever Tom Knipping reisde daarvoor op uitnodiging van Luis Suárez naar Montevideo. Het resultaat was een verhaal over de roots van het toenmalige Ajax-fenomeen, waarin de Uruguayaan ook meteen duidelijk maakte dat hij zich steeds meer begon te storen aan de Hollandse watjesmentaliteit.
De kist van Iberia hangt tien kilometer boven de grond. Mannen in helblauwe shirts kijken zenuwachtig op het horloge. Uruguay speelt in Costa Rica voor het allerlaatste WK-ticket. We krijgen direct een portie beleving geserveerd. De buurman dept het zweet van zijn voorhoofd, terwijl hij uit zijn ooghoeken nauwlettend de opwinding bij de cockpit in de gaten houdt. Wat staan die stewards daar nou opgewonden te doen? Dan loopt de purser snel naar de intercom. Verschrikte ogen kijken uit het raam. Mensen grijpen intuïtief naar de riemen, iPods worden aan de kant gesmeten en klamme handen omklemmen de stoelleuningen. ‘Mensen luister goed’, opent de hijgende stewardess, ‘0-1 voor Uruguay in Costa Rica.’ Een oorverdovend gejuich barst los. Een enkeling maakt de stramme spieren los met een paar danspasjes. Het kleffe vliegtuigomeletje tuimelt door de lucht als de gezette buurman overeind komt om mee te zingen met het spontaan ingezette Go Celeste. De landing naar Montevideo is een zachte.
El Loco
De schijnwerpers staan gericht op de hoofdstad van Uruguay. De stad waar de droom van Luis Suárez en al zijn landgenoten waarheid moet worden. Naar het WK in Zuid-Afrika. VI is uitgenodigd om dat van dichtbij mee te maken. De Ajax-ster voorspelt ons een cultuurschok in voetbalbeleving. ‘Je zal een on-Nederlandse mentaliteit gaan zien die in mijn ogen is vereist voor het winnen van prijzen.’ We zijn benieuwd naar de gesprekken met de mensen die Suárez al zijn hele leven kennen. Waar komt zijn drive vandaan? Hoe zal hij zich houden in internationale topwedstrijden? Welke stappen worden van hem verwacht?
Voor de eerste afspraak gaan we op zoek naar zijn boezemvriend en raadgever Sebastián Abreu. Kilometerslange zandstranden passeren. Onze chauffeur navigeert zijn Mercedes langs de wachters van een goedbewaakte villawijk. Hij houdt halt voor de riante residentie van Abreu. De ongeschoren spits komt ons al tegemoet gelopen. Hij stampt met een ijzeren rietje in zijn mate, een soort thee dat de nationale volksdrank is. Abreu is in Nederland onbekend, maar in Uruguay een populaire voetbalzwerver. Momenteel staat hij onder contract bij Aris Saloniki in Griekenland, maar dat kan zo weer veranderen. Hij wisselde al achttien keer van club. Met meer dan driehonderd doelpunten achter zijn naam is hij de populairste speler van Uruguay. El Loco, zo noemen ze de goaltjesdief die bij al zijn clubs rugnummer 13 opeist, De Gek.
De tv staat aan. De Jack van Gelder van Uruguay vertelt dat de mensen meer verwachten dan alleen kwalificatie voor het WK. ‘Als we het halen zullen de mensen feesten. Maar als ze de volgende ochtend wakker worden, hebben ze nog maar één ding in hun hoofd: de wereldtitel.’ Abreu schudt zijn hoofd: ‘Ze willen altijd meer, meer en nog meer.’
Het tv-station brengt weliswaar elke zondagavond de goals van Suarez in beeld. ‘Maar toch, de mensen zijn niet snel trots op Luis’, horen we tot onze verbazing. Zelf is Abreu niet verbaasd over het succes van Suarez. ‘Ik geloofde mijn ogen al niet toen Suárez zijn entree maakte in de eerste selectie van Nacional. Al snel zei ik tegen de trainer: Beter dat ik nu geen blessure krijg, want zo gauw Suárez voor mij in het team komt speel ik nooit meer een wedstrijd. Hoe ontwikkelt hij zich nu?’
‘Misschien herkennen ze hier in Uruguay zijn kwaliteiten niet. Over het algemeen zijn de mensen niet fair als het om Luis gaat’
We vertellen dat Suárez binnenkwam als een sensationele dribbelaar, die tegelijk werd verguisd vanwege zijn schwalbes en zelfzucht. Over het incident met Ron Jans, die eens een paraplu naar hem gooide toen hij misbaar maakte na een wissel. Hoe hij zich ontwikkelde van een egoïstische duikelaar tot teamspeler en aanvoerder van Ajax. Hoe nu de discussie wordt gevoerd of hij in zijn spel wel stabiel genoeg is voor een stap naar de top. En dat Suárez in Nederland zo goed is ingeburgerd dat hij met veel zelfspot een commercial maakte voor een opticien. ‘Ja ja, zie je, in jullie land is hij dus toch al een hele persoonlijkheid. De fans zien zijn goals in Nederland, dan verwachten ze die goals ook hier. Misschien herkennen ze hier zijn kwaliteiten niet. Over het algemeen zijn de mensen niet fair als het om Luis gaat.’
We vertellen dat Suárez binnenkwam als een sensationele dribbelaar, die tegelijk werd verguisd vanwege zijn schwalbes en zelfzucht. Over het incident met Ron Jans, die eens een paraplu naar hem gooide toen hij misbaar maakte na een wissel. Hoe hij zich ontwikkelde van een egoïstische duikelaar tot teamspeler en aanvoerder van Ajax. Hoe nu de discussie wordt gevoerd of hij in zijn spel wel stabiel genoeg is voor een stap naar de top. En dat Suárez in Nederland zo goed is ingeburgerd dat hij met veel zelfspot een commercial maakte voor een opticien. ‘Ja ja, zie je, in jullie land is hij dus toch al een hele persoonlijkheid. De fans zien zijn goals in Nederland, dan verwachten ze die goals ook hier. Misschien herkennen ze hier zijn kwaliteiten niet. Over het algemeen zijn de mensen niet fair als het om Luis gaat.’
Ergens begrijpt hij de kritische inslag wel. Sinds 1990 werd alleen het WK van 2002 gehaald. Uruguay won behalve twee wereldtitels in 1930 en 1950 ook nog olympisch goud in 1924, in die tijd het hoogst haalbare. Vandaar ook de vier gouden sterren op het Uruguayaanse shirt. De successen dateren inmiddels van lang geleden. De een of andere Coen Dillen-index in een kikkerlandje telt dan niet, het gaat erom hoe het vaderland wordt verdedigd. ‘Zelfs onze eigen kinderen van tien jaar hebben Uruguay nog nooit op een WK gezien. Daar doen we het ook voor.’
De manier van praten van de topscorer lijkt net als bij Suárez wat theatraal. ‘Maar’, zegt Abreu, ‘wij beleven het voetbal écht zo. Ik kan me herinneren dat we vroeger een jaar lang dag in dag uit alleen maar rijst aten. De bal beheerst ons leven. Het is onze liefde en ook onze economische drijfveer.’ Een nederlaag is een ramp, het verspelen van een titel het einde van de wereld. Rik van den Boog (de algemeen directeur van Ajax in 2009) zou hier na een derde cruciale nederlaag niet wegkomen met: ‘Ach, na de winter winnen we nog wel een paar keer van de concurrentie’. Abreu kan die diepgewortelde vechtersmentaliteit, La garra charrua, perfect verwoorden. Met dramatische ondertoon verhaalt hij over zijn nomadenbestaan: ‘Gedurende negentig minuten vecht ik me dood voor het shirt dat ik draag. De rest van de dag, van het jaar, van mijn leven ben ik van Nacional, het raamwerk van mijn leven.’ En: ‘Nacional is een gevoel dat gelijk is aan de geboorte van mijn kinderen.’ Amen.
Snelwegcontract
De Gek begeleidt ons naar de uitgang en is dan bloedserieus: ‘Luis heeft geen plafond. Ik zie hem als de nieuwe Rubén Sosa. Hij draagt Ajax nu in zijn eentje. Daarom denk ik dat het goed is als hij een transfer maakt naar een grote internationale club in Italië of Spanje. Zoals Barcelona.’
‘Luis heeft geen plafond. Hij draagt Ajax nu in zijn eentje. Daarom denk ik dat het goed is als hij een transfer maakt naar een grote internationale club in Italië of Spanje. Zoals Barcelona’
De vraag is of de Europese topclubs Suárez ook genoeg gerijpt vinden. Afgelopen zomer kwam er geen bod bij Ajax binnen. Martin Jol zei vorige maand dat hij ‘niet weg mag voor een Huntelaar-prijs’. Dan ga je dus al snel richting dertig miljoen euro. Het is snel gegaan met de marktwaarde van de pas 22-jarige. Het begon allemaal met een paar duizend dollar. Dat eerste contractje werd ondertekend op een niet alledaagse plaats. Precies daar hebben we afgesproken.
Op de hoek van een druk verkeerspunt staat Carlos Soca al driftig te gebaren. De veertigjarige oud-speler is de rechterhand van spelersagent Daniel Fonseca, die zelf in zijn chique kantoor in het Italiaanse Como verblijft. ‘Dit is de plaats waar Luis Suárez zijn eerste contract tekende.’ Om ons heen niets dan asfalt. ‘De technisch directeur van Nacional had die dag geen tijd, maar hij durfde ook geen minuut langer te wachten. Dus toen hebben ze hem in de auto maar snel een papier onder zijn neus gedrukt.’ Een snelwegcontract, dat is nog eens een andere term dan een koelkastcontract. ‘Ach, zo gaat dat hier soms. De club had nu eenmaal veel vertrouwen in hem. Ze wilden zo snel mogelijk zijn handtekening. Terwijl de auto’s links en rechts langs voorbij raasden werd Suárez profvoetballer.’
Soca heeft een verdienstelijke loopbaan achter de rug. Hij kwam begin jaren negentig zelfs eens uit voor het nationale team. De regelneef van Suárez speelde bij de topclubs Peñarol en Nacional. ‘Ik was de beste lateral izquierdo (linksback, red.) van dat moment.’ Rijk is hij er niet van geworden. ‘Je kan in Uruguay maximaal tienduizend dollar per maand verdienen.’ Hij verdiende de helft. ‘Precies de reden dat we de spelers zo snel mogelijk proberen het land uit te krijgen.’
Toch vraagt hij zich weleens af in hoeverre de Eredivisie maatgevend is. ‘De Nederlandse competitie is natuurlijk niet de beste. Ik vind dat Suárez wel héél veel tijd en ruimte krijgt.’ Geef Soca maar de Argentijnse competitie. ‘Die is sterker dan de Engelse. In Argentinië komt alles samen. Techniek en intensiteit, maar vooral ook mentaliteit en kracht.’ Vooral op die laatste onderdelen oogt de Eredivisie onvolwassen. ‘Ik vind dat Suárez in Nederland wel erg makkelijk het verschil mag maken. Als je ziet hoe hij in interlands wordt verdedigd, dan denk je: Hoe zal hij zich houden in de Champions League?’
Martin Jol is een latino
Een kwestie om voor te leggen aan Suárez zelf. We rijden naar het trainingskamp van La Celeste. Twaalfduizend kilometer ten zuid-westen van Amsterdam. In de jaren dertig kwamen de Europese opponenten nog per boot. Ze wisten niet eens waar het land lag en verdwaalden in de mist. Anno 2009 vliegt Suárez een paar keer per seizoen naar het andere eind van de wereld, gekkenwerk eigenlijk. De vaderlandse topscorer ziet er niettemin monter uit. Ogenschijnlijk verteert Suarez de twintig uur durende intercontinentale reizen alsof hij de tram naar het Museumplein pakt. De Ajax-ster beaamt dat hij in eigen land meer moeite heeft om te overtuigen. ‘De kwalificatie in Zuid-Amerika is de zwaarste ter wereld. Natuurlijk merk ik dat het voor mijn ontwikkeling belangrijk is om in de Champions League te gaan spelen.’
‘Soms denk ik dat het geen bal uitmaakt of jullie gelijkspelen of verliezen. Jullie gaan over tot de orde van de dag, maar er is niemand die echt pijn in het hart heeft’
De druk is hoger dan bij de wedstrijden van Ajax. ‘Het shirt van Uruguay weegt zwaar. Het is lang geleden, maar we zijn twee keer wereldkampioen geweest. José Leandro Andrade heeft in dit shirt gespeeld. De laatste WK’s waren we er vaker niet bij dan wel. In Uruguay wonen drie miljoen mensen. Als je dan kijkt hoeveel er daarvan naar Europa, Mexico en Argentinië gaan, dan hebben wij in verhouding veel goede spelers. De mensen hebben er daarom buikpijn van dat we vaak het WK niet halen. Vier jaar geleden waren het de penalty’s tegen Guus Hiddink. Ik zag het op tv. Het was een enorme klap. Onze aanvoerder Diego Lugano zegt altijd: “We dragen de last van het verleden met ons mee”. Daardoor is er niet altijd het respect als de resultaten onvoldoende zijn. Dat feestje in het vliegtuig wat jij meemaakte is typisch voor de voetbalbeleving hier: alles of niks.’
Bij Ajax is het de laatste jaren vooral niks. De status van voetballand Nederland is tanende. Suárez wijt het aan de Nederlandse instelling: ‘Wij denken anders dan jullie. Een goed voorbeeld is het EK. Jullie winnen drie wedstrijden in een moeilijke groep en dan zegt iedereen: Nederland wordt kampioen. Ik zei na de groepswedstrijden al meteen: Laten we dat maar eens afwachten, want het toernooi begint nu pas. En meteen werd er verloren van Rusland. Soms denk ik dat het geen bal uitmaakt of jullie gelijkspelen of verliezen. Jullie gaan over tot de orde van de dag, maar er is niemand die echt pijn in het hart heeft. Op het WK van 2002 stonden we tegen Senegal na de eerste helft met 3-0 achter. Uiteindelijk vochten we ons terug tot 3-3 en wonnen we in de laatste minuut zelfs nog bijna. Dát is mentaliteit. Als wij met één goal verschil verliezen, is het een ramp. Als in Nederland een ploeg met 4-0 of 5-0 verliest, ach, maakt niet uit. Volgende week beter.’
‘Waarom willen jullie Nederlanders altijd maar wachten? Als je hier met achttien jaar debuteert en je kunt op je negentiende weg, dan gá je’
Voetballen alsof je leven ervan afhangt. In Uruguay is voetbal letterlijk oorlog. Argentijnse spelers werden in 1930 met de dood bedreigd. De Belgische arbiter die de finale floot eiste een vluchtroute en een boot om mee te ontkomen. Guus Hiddink week vier jaar geleden met zijn Australië uit naar Buenos Aires om toestanden als in 2001 te vermijden. Toen werden de Australiërs geschopt, geslagen en in de nacht wakker gehouden. Bagage was gestolen. De toewijding gaat heel ver. ‘Maar die passie heeft ons ook veel gebracht. Ik heb veel te danken aan mijn mentaliteit.’
Suarez betoogt dat een mix tussen het Nederlandse opleidingsniveau en het Uruguayaanse doorzettingsvermogen de ideale speler zou opleveren. ‘De mentaliteit van ons is altijd méér. Wij willen niet wachten. Breek je in de Eredivisie door op je 22ste, dan zegt iedereen: Die moet zich eerst maar eens in Nederland ontwikkelen en pas later naar het buitenland gaan. Waarom willen jullie Nederlanders altijd maar wachten? Als je hier met achttien jaar debuteert en je kunt op je negentiende weg, dan gá je. Dat is nou precies de reden dat wij met drie miljoen inwoners tot grote prestaties komen. Jullie zijn afwachtender. Jullie denken: Ach, er komt nog wel een tweede kans.’
Bij Ajax stoort hij zich soms aan de bedeesde instelling. Die gemakzucht is voor hem de reden om in de kleedkamer zijn hart te laten spreken. Zoals tijdens die winderige oktobermiddag in het AZ-stadion. Ajax stond achter. De achterstand op PSV en FC Twente dreigde alweer groteske vormen aan te nemen. ‘Wat is dit?’, beet hij in de rust zijn medespelers toe. ‘Dit lijkt nergens op.’ Hij keek de kleedkamer rond. Zag de door het publiek agressief bejegende Demy de Zeeuw naar de vloer kijken. Martin Jol trok zijn blauwe trainingsjack recht. Toen schreeuwde Suárez het uit: ‘Jongens, speel meer met het hart!’
Suárez herinnert zich die middag: ‘We bogen de wedstrijd om en wonnen met 2-4. Zó moet het dus. Ik heb toen op het veld een vleugje Uruguayaanse mentaliteit gezien.’ Soms snapt hij ons Nederlanders niet. ‘Technisch en tactisch zijn jullie goed. Maar als jullie nog echt internationale prijzen willen winnen… Dan heb je ook de echte beleving nodig. Bezieling.’ Suárez houdt ons een spiegel voor. De echte begeerte ontbreekt in ons voetbal. Eigenlijk zijn Nederlandse voetballers maar een stelletje softies. De Ajacied denkt dat hij mede vanwege zijn convictie is benoemd tot aanvoerder. ‘De trainer weet: Luis speelt altijd met het hart. Voetbal zit in ons bloed, wij beleven de sport met meer passie. Minder zakelijk.’
Wel vindt Suárez dat sinds het vertrek van Marco van Basten stappen vooruit zijn gezet. ‘Dit jaar gaat Ajax meer onze kant op. Martin Jol speelt in op de emotie. Hij weet dat elke speler een andere benadering nodig heeft en dat je niet iedereen in hetzelfde hokje kunt stoppen. Ik denk dat het komt door de ervaring die hij heeft opgedaan in Engeland. In Duitsland en Nederland speelt die mentaliteit minder. Ik vind Martin Jol een Latijns-Amerikaanse trainer. Hij is niet bang om iemand van 22 jaar aanvoerder te maken als dat het beste is voor het team. Ik ben mijn leeftijd vergeten. Ik ben vergeten dat ik pas een jaar ervaring heb. Eén ding ben ik niet vergeten: ik ben Uruguayaan.’
De kopstoot van Suárez
Laatst was Luis Suárez live in een radioprogramma. De discjockey belde naar Daniel Enríquez, de technisch directeur van Nacional. Enríquez feliciteerde Suárez met zijn goede spel bij Ajax. Suárez antwoordde: ‘Dank je. Maar ik ben niet vergeten dat je mij wilde ontslaan toen ik jeugdspeler was.’ De man in kwestie zit nu tegenover ons. Enríquez was verdediger in het succesvolle Nacional dat in 1981 de Wereldbeker veroverde tegen Tottenham Hotspur. We hebben afgesproken in een lunchroom van een groot winkelcentrum. De nacht ervoor stond de voormalige wereldkampioen nog technomuziek te draaien in een hippe nachtclub. De vijftiger ziet er niettemin nog fit uit. Waar in de zaak grote stukken vlees met mayonaise rondgaan, zet de Montevideaan zijn tanden in een pangasiusfilet. Enríquez heeft een grote zonnebril in zijn grijze haar. ‘Ongelofelijk’, mompelt hij. Enríquez schudt zijn hoofd. ‘Een wonder.’ Het gespreksonderwerp is het aanvoerderschap van Suárez bij Ajax.
Enríquez verklaart zijn verbazing nader aan de hand van het radio-item: ‘Ik zei op de radio: Luis, vertel de mensen dan ook waaróm ik je wilde ontslaan. Vertel ze dan ook dat jij nooit serieus wilde trainen. Er was geen land met je te bezeilen. We moesten grenzen stellen. We moesten hem vaak bellen om te zeggen: Verslaap je niet. Doe geen domme dingen. Nu is hij aanvoerder van Ajax… Dan is hij veranderd qua mentaliteit. Hij was erg emotioneel als hij werd gewisseld of als hij niet scoorde.’
Guus Hiddink zal misschien nog weleens wakker schrikken van Nacional. In 1989 leek Hiddink na de Europa Cup I ook op weg naar de Wereldbeker toen Ronald Koeman in de verlenging scoorde. Maar de Uruguayanen vochten terug en versloegen de lichtstadbewoners vanaf elf meter. Geen club speelde meer wedstrijden in de strijd om de Copa Libertadores, het Latijns-Amerikaanse equivalent van de Champions League. Het grote internationale aanzien is volgens de technische baas het gevolg van een geheel eigen werkwijze waaraan ook Suárez veel heeft te danken. ‘Onze visie is vergelijkbaar met die van Ajax. Wij richten ons op de jeugdopleiding. Net als Ajax exporteren wij veel spelers naar het buitenland. Wij maken het verschil.’
Alleen het 1’tje op de stropdas ontbreekt nog, maar Enríquez praat met de hoofdstedelijke branie. Van aartsrivaal Peñarol is Enríquez niet onder de indruk. Bij die club zou Suárez het nooit hebben gered. ‘Dat is een club die niet verder kijkt dan de volgende wedstrijd. Peñarol denkt alleen maar: 1-0 of 2-1. Wij streven, net als Ajax, mooi voetbal na. Als Peñarol met de hand de winnende maakt vinden ze het ook best, maar dat zouden wij te min vinden. Die bravoure zie je ook terug in de stijl van Suárez.’
Als we repliceren dat Suárez er toch ook geen probleem mee heeft om met schwalbes een wedstrijd te winnen, heft Enríquez zijn hand. ‘Bedrog is niet typisch voor Uruguay. Dat is typisch voor Suárez. Hij wil overal zijn voordeel uithalen omdat hij een extreem slechte verliezer is.’ Enríquez legt uit waar de vastberadenheid van Suárez vandaan komt. ‘Een baby krijgt standaard een bal cadeau. Later worden ze misschien dokter of advocaat, maar diep in hun hart hadden ze voetballer willen zijn. Twintig of dertig jaar geleden waren wij het Zwitserland van Zuid-Amerika, geld hadden we niet echt nodig, en toch gingen er heel veel spelers naar het buitenland. Het zit dus meer in het karakter van de mensen dan dat er economische drijfveren zijn. Dat geldt ook voor Luis: het zit in zijn bloed.’
Enríquez zit bij Nacional al tien jaar op zijn plaats. Hoewel hij er soms een hard hoofd in had, is hij nu trots dat Suárez in die periode is omgevormd tot een mentaal evenwichtiger en fysiek sterke speler. Hij zag Suárez voor het eerst spelen bij het hoofdstedelijke Urreta FC, een club voor baby futbol. Daar spelen de vijf- tot twaalfjarigen. ‘Luis was een heel dun mannetje, alsof hij niet altijd even goed te eten had gehad. Van een afstandje leek hij wel een verticale lat. Eentje die linea recta naar het doel liep, zonder naar links of rechts te kijken.’
Vedergewicht Suárez werd in de eerste fase ondersteboven gelopen. ‘Hij werd al snel weer uit de beste jeugdteams gezet. Een grappige jongen, maar we moesten hem achter de broek zitten. Luis wilde alleen een beetje ballen, terwijl hij zich juist fysiek moest ontwikkelen.’ Enríquez had niet voorzien dat juist Suárez zou doorstoten naar Europa. ‘Hij was echt niet een of andere Johan Cruijff die er met kop en schouders bovenuit stak. Er waren wel negen spelers van de A-klasse. Bruno Fornaroli bijvoorbeeld, die ging naar Sampdoria.’
Suárez heeft er veel baat bij gehad dat de accenten in de opleiding werden verlegd. ‘Ons doel is om op te leiden voor clubs in Europa. Vroeger waren we veel bezig met tactiek in de opleiding. Maar dat hebben we omgegooid. Zeker in het hedendaagse voetbal is fysieke kracht steeds belangrijker. Dat zie je met Luis. Al toen hij naar FC Groningen ging, herkende je hem niet meer terug.’
‘Hij was zo boos dat hij de scheidsrechter een kopstoot gaf. Die man bloedde als een rund en had een gebroken neus. Suárez was vijftien jaar…’
De coaches van Nacional hebben heel wat te stellen gehad met de kleine Suárez: ‘We hebben Suárez psychologisch moeten helpen. De meeste clubs plukken een jongen van de straat en doen er verder niks mee. Nou, dan had Luis het niet gered.’ Eén incident staat hem nog helder voor de geest. Suárez zat een jaar of twee bij Nacional toen hij bij een achterstand de rode kaart kreeg. Woedend stormde hij op de arbiter af. Suárez bracht als een katapult zijn hoofd naar achter om het met hoge snelheid te laten neerkomen op het gezicht van de verbouwereerde scheidsrechter. ‘Wij dachten: Wat gebeurt hier? Hij was zo boos dat hij de scheidsrechter een kopstoot gaf. Die man bloedde als een rund en had een gebroken neus. Suárez was toen vijftien jaar… We hebben hem zwaar gestraft en limieten gesteld. Zo kon het niet langer. Een kind dat een volwassene aanvalt. Het waren enorme toestanden, daar ging ons imago.’
Pizza boven voetbal
Gelukkig was daar nog de broer van Luis Suárez, Paolo. Die probeerde hem de juiste richting uit te sturen. Eerder dit jaar was Paolo nog even op proef bij Ajax, hij werd afgetest en nu speelt hij in El Salvador. De zeven jaar oudere broer speelt ook een rol in de recente gedaanteverwisseling van Suárez. ‘De familie is erg vereerd dat Martin Jol hem de verantwoordelijkheid heeft gegeven. Toen ik in Amsterdam was, heb ik hem gestimuleerd in alle vroegte op te staan. We maakten samen mate en gingen al vroeg naar de club. Luis wilde de eerste speler zijn, een half uur voor de training.’
Paolo probeerde hem vroeger al meer verantwoordelijkheid bij te brengen. Daar willen we meer van weten. Om een goed beeld te krijgen van zijn jeugd bellen we moeder Suárez. Die verwijst ons naar de goede locatie. ‘Ga op zoek naar de cárcel de mujeres.’ Een vrouwengevangenis. Uit het gebouw klinken stemmen van de voor geweldsdelicten veroordeelde vrouwen. Af en toe een schreeuw. Aan de overkant van de straat duwt een vrouw met gekromde rug een kar met lompen voor zich uit. Op de hoek graait een man met zijn handen in een vuilniszak. Veel prikkeldraad en schijnwerpers. Een aantal in blauw geklede mannen marcheert om het gebouw. Zie hier het decor van Suárez’ jeugd. Aan de oostzijde van de bak staat de blauw geverfde escuela pública, de openbare basisschool. Tegenover de hoofdingang ligt een speelveldje bedekt met grind. Ingeklemd tussen een hoge muur en een van de vele reparatiewerkplaatsen voor auto’s, de core business in de wijk La Comercial, die geldt als een scheiding tussen het rijke en arme gedeelte van de stad. Op deze hete lentedag is het speelveldje uitgestorven.
‘Hier was het’, zegt Jhovana. ‘Hier deed hij Rubén Sosa na.’ De oudere zus van Luis Suárez heeft een blok verderop een eigen panadería. In het bakkerijtje hangen posters van haar broers Luis en Paolo. Ze legt een stapel verse bocadillos in de groezelige vitrine en loopt dan weer naar buiten. Jhovana wijst naar de horizon. ‘Als ik uit school kwam, dan bracht ik Luis twee of drie keer per week naar de club. Lopend. Dertig blokken. Daar wachtte ik de training af en dan liepen we samen weer terug. Geld voor de bus hadden we niet.’
Jhovana vertelt dat hij onderweg continu over voetbal wilde praten. ‘Op zijn kamer hing een foto van Nacional. Hij heeft mij altijd gezegd dat hij daar zijn carrière wil eindigen. Maar eerst zijn echte droom: Barcelona. Toen hij vijf jaar was, wist hij al dat hij naar Europa wilde. Dat kreeg je zijn kop niet meer uit. Zijn idool was eerst Enzo Francescoli, maar later kon hij geen groter compliment krijgen dan een vergelijking met Rubén Sosa.’
De broers Paolo, Daniel en Max kregen ook het voetbal-DNA mee. ‘Maar’, zegt Paolo, ‘alleen Luis heeft het doorzettingsvermogen om Europa te halen. Soms speelde hij hele dagen op straat zonder te eten.’ Toen Luis hem belde over het aanbod van FC Groningen, spraken de broers uit wat ze al die jaren al samen hadden gedacht: ‘Gaan.’ Paolo zegt zakelijk: ‘De familie verkopen was de enige manier om het verschil te maken.’
Uruguay leed in de jaren zeventig net als Argentinië onder een militaire dictatuur. Ook in het land van Suárez verdwenen mensen. Bij de terugkeer van de democratie was de welvaartsdroom verdwenen. De neerwaartse spiraal was niet te stuiten. Het eens zo welvarende Montevideo werd begin jaren negentig hard getroffen door de gevolgen van inflatie. Net toen de familie Suárez was komen verhuizen uit de grensplaats Salto. Paolo wijst ons op het huis aan de Calle Cabillo. Hij omschrijft de periode met veel familieleden in een woninkje van één verdieping als ‘zwaar’. Maar het was de beste optie. Vader Suárez zat in het leger. ‘Hij verdiende te weinig om de familie te laten eten.’ In Salto probeerde de familie bij te verdienen via de verkoop van fruit. ‘Rond onze kleine boerderij stonden drie sinaasappelbomen. We verzamelden het fruit, laadde het op een kar en gingen daarmee de winkels langs.’
Ook de zelfgemaakte kleding die oma Suárez vanuit het vijfhonderd kilometer verder gelegen Montevideo opstuurde, werd verkocht. ‘Wij vonden het niet mooi, dus we gebruikten het om geld verdienen.’ Een toekomst opbouwen op die manier was niet te doen. ‘Daarom zijn we met de familie per bus naar Montevideo gegaan. Onze moeder kon daar wel drie of vier huizen per dag schoonmaken. Mijn vader kreeg een baan in een beroemde pastafabriek. Nog verdienden we niet genoeg geld voor een busticket. Soms hadden we geluk. Tot zeven uur mocht je gratis met de bus als je het schooluniform aan had.’
Op een dag kreeg Paolo in de gaten dat zijn broertje over bijzondere gaven beschikte. ‘Tijdens een jeugdtoernooi werd Luis bij een oudere leeftijdscategorie gezet. Hij was niet te stoppen. Na de wedstrijd kwamen woedende vaders van de tegenstanders naar mijn moeder en mij: “Wij eisen dat je zijn identiteitsbewijs laat zien!” Iedereen dacht dat hij veel ouder was, hij verpestte het toernooi.’ Luis bulkte van het talent, maar was snel afgeleid. Paolo vertelt hij over de lessen die hij zijn broertje leerde. Zoals die keer toen hij zijn team in de steek wilde laten voor een stuk pizza. ‘Langs de lijn stond ik eens pizza te eten. Luis zag dat. Hij schoot de bal weg, kwam naast me zitten en vroeg om een punt. Hij zei: “Ik heb veel gerend. Ik moet iets eten”. Een andere keer rende hij tijdens de wedstrijd naar de wc.’
Hoewel Suárez vooral de laatste maanden meer volwassenheid uitstraalt, lijkt hij soms nog steeds gefocust op zichzelf. Ajax won een tijdje terug met 5-1 van SC Heerenveen. Marko Pantelic maakte drie doelpunten. Suárez scoorde alleen uit een strafschop en oogde ontevreden. Paolo herkent er wel iets in. ‘Hij won met Nacional eens een wedstrijd met 7-1, maar Luis liep huilend van het veld. Omdat zijn ploeg één goal had geïncasseerd. Luis was woedend en zat jankend in de kleedkamer. Moet je voorstellen hoe hij was als hij een wedstrijd verloor…’
Paolo analyseert dat juist deze overgave hem naar Amsterdam bracht. Al kan de toewijding soms doorslaan naar frustratie als het een keer niet lukt. ‘Hij heeft de lat voor zichzelf altijd heel hoog gelegd. Dat past ook bij onze voetbalcultuur.’ Wat heet. Sterren als Francescoli, Sosa en Fonseca werden zelfs toen ze al veel hadden bewezen extreem kritisch benaderd. ‘Luis weet dat de mensen belangrijke goals verwachten. Het volk heeft lang moeten wachten op successen. Ze zien op tv dat Luis vier keer scoort tegen VVV. Dan komt hij hier en dan verwachten ze op z’n minst één doelpunt. Rubén Sosa is de maat. Hij was een geweldige speler, maar wel in een andere tijd. Vandaag is het moeilijker om uit te blinken.’
Olympische medaille
Rubén Sosa is een icoon van het voetbal in Uruguay. Zijn naam valt zo vaak dat we besluiten hem zelf op te zoeken. Hij is aan het werk als spitsentrainer in Parque Central. Het oudste stadion van Uruguay ademt historie. Hier was de tweede WK-wedstrijd ooit, Argentinië tegen Frankrijk. In het aanpalende museumpje vinden we nog een gouden olympische medaille uit Amsterdam. Uiteraard heeft in de moderne tijd ook hier het fenomeen hospitality zijn intrede gedaan.
Op de eerste verdieping vinden we een lange rij met skyboxen. Box nummer 23 heet Hijos nuestros, Onze kinderen. De in kniebroek gehulde Sosa staat aan het hoofd van de tafel met koffiebekertjes en lepeltjes te schuiven. ‘Kijk’, doceert de voormalige sterspeler, ‘ik kwam meer van het middenveld, was een man van de techniek. Suárez is sterker als hij híér staat, in de buurt van het doel.’
Met het geven van zijn mening heeft Sosa nooit een probleem gehad. Bij Internazionale kwam hij in de jaren negentig in aanvaring met Dennis Bergkamp, die hij een egoïst noemde die zich sloot als een oester. Nu is Sosa hoogst verbaasd over het aanvoerderschap van Suárez. ‘Ik speelde in de periode van Frank Rijkaard en Marco van Basten. Dat zijn leiders die je verwacht bij Ajax, niet Suárez. Zeer verantwoordelijke, oudere spelers waren dat. Blijkbaar is hij erg veranderd.’
De kracht van de Eredivisie is natuurlijk ook wel veranderd. Daar is Sosa het mee eens. Topwedstrijden tegen Argentinië en Costa Rica zijn van een andere orde dan VVV en RKC. Suárez werd telkens gewisseld. Transferbedragen van wel dertig miljoen die worden genoemd, vindt Sosa dan ook ridicuul. ‘Wat hij al heeft bereikt, is dat hij voor ons land een voortrekkersrol vervult. Hij is een ambassadeur voor ons voetbal, anders zit jij hier nu niet. De laatste jaren hebben we ons natuurlijk niet goed verkocht. We hebben WK’s gemist. Maar wat zijn toekomst betreft denk ik dat hij zich beter eerst op zijn ontwikkeling bij Ajax kan concentreren.’
Sosa wijst erop dat hij nog geen duel in de Champions League speelde. Hij denkt dat alle transferrumoer ten koste gaat van de ontwikkeling van de speler. ‘In mijn tijd waren we meer gefocust op het voetbalspel en de ontwikkeling, de huidige generatie is meer bezig met een transfer. Ik probeer ze te remmen. Eerst leren in Uruguay en pas dan gaan. Ik weet wat er in Europa wordt gevraagd. Luis was erg onrustig om een transfer te maken. Nu hij een goede positie heeft, concentreert hij zich volgens mij meer op de ontwikkeling als voetballer.’
‘De goede spelers laten zich maar heel kort zien in de nationale competitie. Ze zijn op hun negentiende al weg, zoals Suárez. Als je vervolgens tijdens interlands niet scoort, gaan ze je bekritiseren. Drie miljoen inwoners, drie miljoen bondscoaches. Mensen zijn pessimistisch. Als je drie keer scoort, zijn ze nog in staat om te zeggen: Je hebt een kans gemist. Ze willen graag de prestaties omlaag halen. Zelf heb ik op het WK van 1990 een penalty gemist. Daar word ik op straat nu nog op aangesproken en niet op al die goals die ik wel heb gemaakt.’ Volgens hem komt het allemaal voort uit een zwartgallige grondhouding: ‘Voor andere landen is voetbal een sport. Voor ons is voetbal een tragedie.’
De ronkende kritieken in Nederland ten spijt moet Suárez volgens Sosa in zijn eigen land eerst nog iets unieks doen om tot de vedetten te worden gerekend. Daarom is het WK ook zo belangrijk voor Suárez. ‘Je moet iets speciaals doen voor erkenning. Zoals Diego Forlán de Gouden Schoen won. Zoals ik de eerste Uruguayaanse doelpuntenmaker was in Spanje. Suárez kan de eerste Uruguayaanse topscorer worden in Holland. Dat is speciaal.’
Amsterdamse watjes
Suárez is in eigen land vooral bekend van televisie. Andere internationals zijn populairder. Het laatste woord is uiteraard aan Suárez zelf. We penetreren nogmaals het trainingskamp van de nationale selectie. Suárez heeft zijn toekomstige vrouw net gedag gekust. De blonde Sofia zet de SUV in zijn achteruit en Suárez leunt achterover in de zon. Hij knikt als we hem vertellen over de opmerkingen die we hebben verzameld over zijn aanvoerdersband. ‘Ze moesten hier een beetje lachen’, zegt Suárez. ‘Ze dachten: Dat kan toch niet waar zijn?’
Jol heeft zo wel voor elkaar gekregen dat Suárez dit jaar minder opvalt met gele kaarten en schwalbes. ‘Ik voel de verantwoordelijkheid. De trainer had natuurlijk gemakkelijk een oudere speler kunnen kiezen. Maarten Stekelenburg bijvoorbeeld. Maar door mij te kiezen liet hij zien: leeftijd of afkomst maken niets uit, niemand is meer dan de ander. Stel dat de groep niet ’s morgens, maar ’s middags wil trainen. Ik ga dan praten met de trainer. Eén keer per maand ben ik bij de vergadering van de spelersraad. Ik neem het allemaal erg serieus.’
Suárez vertrok als ongepolijst talent uit Uruguay. Twee gemiste penalty’s tegen FC Timisoara, daarbij kunnen de Montevideanen zich van alles voorstellen. Bij zijn rol als leider een stuk minder. Aan zijn intrinsieke talent twijfelde niemand, maar de verhalen over de in de afgelopen maanden plotseling gerijpte speler hebben de mensen toch wel verbaasd. Ron Jans heeft de eerste aanzet gegeven. Suárez: ‘Nacional begint met zware trainingskampen die bestaan uit lopen op het strand, maar eenmaal na de voorbereiding train je heel rustig. Toen kwam ik in Groningen en daar gingen ze als beesten tekeer. Jans zei altijd: “Luis, als jij niet honderd procent traint, dan kun jij niet honderd procent spelen”. Hij had gelijk.’ Maar andersom is Suárez van mening dat Nederland ook het beste uit de Uruguayaanse voetbalcultuur zou moeten oppikken. Zo mist Suárez de onvoorwaardelijke overwinningsdrang bij Ajax. ‘Ik denk soms: Waarom zo rustig? Als we met Ajax achter komen, kunnen we dat bijna nooit omkeren. Als we met meerdere Uruguayanen zouden spelen, zou dat anders zijn.’
Amsterdamse watjes? Dat vindt Suárez wat overdreven. ‘Ik heb er begrip voor dat de cultuur in Nederland anders is.’ Hoe dan ook ziet hij de sportieve teloorgang wel grotendeels als een mentaliteitskwestie. ‘Eigenlijk is het ongelofelijk dat Ajax nooit kampioen wordt. Ajax is de beste club van Nederland. Heeft het beste team van Nederland. Maar de laatste jaren is het zó moeilijk om dat te verzilveren. De grootste kans was nog dat jaar toen ik in Groningen speelde. Toen was Ajax erg sterk met Ryan Babel, Wesley Sneijder, Jaap Stam, John Heitinga. Maar ook toen kon Ajax het niet waarmaken.’
Suárez denkt dat het juist op mentaliteit aankomt, aangezien Ajax er dit jaar kwalitatief niet bovenuit steekt. ‘De laatste jaren zijn grote spelers weggegaan. Dit jaar is de kans misschien minder groot om kampioen te worden, maar het moet weleens gaan gebeuren. Wij winnen met grote cijfers van ADO, Venlo, Willem II. Maar als we het initiatief kunnen nemen, verliezen we steeds tegen de grote clubs. Dat kán toch niet? In een uitwedstrijd tegen PSV maken we drie doelpunten, maar dan krijgen we er vier tegen… Ongelofelijk. Je moet ook op de nul kunnen spelen. FC Twente kreeg één kans en meteen verliezen we de wedstrijd.’ Over de doelstelling is hij duidelijk: ‘Als we nu wéér geen Champions League halen, is het seizoen mislukt.’
Vleugje Uruguay bij Ajax
In de villa van Abreu brandt nog licht, zo zien we op weg naar het vliegveld. ‘El Loco! El Loco!’, galmde het de hele nacht door de stad. De Gek heeft het voor elkaar. Met zijn vitale goal bevrijdde de vriend van Suárez het land. Samen vierden ze de kwalificatie tot zonsopgang. De Ajacied werd weer gewisseld, maar ach, het WK is gehaald. Een aantal internationals vliegt al meteen terug naar Europa. Nu zijn zij het die het vliegtuig op zijn kop zetten. Tot irritatie van enkele Costa Ricaanse medereizigers.
Zwevend op tien kilometer hoogte denken we terug aan de cameramensen die tijdens de wedstrijd de wisselspelers van Costa Rica aanvielen. Aan de uitzinnige internationals die boven op de deklat klommen. Aan de blauw gekleurde massa die de spelers tot een half uur na de wedstrijd aanmoedigde tot nog een derde ereronde. We hebben in elk geval gezien wat Suárez bedoelde met bezieling. Hij heeft weer een belangrijke stap gezet. In de Champions League speelde hij nog niet, maar komende zomer zal Suárez zich eindelijk een aantal wedstrijden achter elkaar kunnen meten met de internationale top. De blik gaat nu tot mei op Amsterdam. Daar zal hij weer proberen de winnaarsmentaliteit in te slijpen. ‘Wat je hebt gezien zegt veel over onze identiteit. Begrijp je nu waarom ik zo blij was met dat vleugje Uruguay tegen AZ? Terugvechten. Dat is ook wat we moeten doen met Ajax.’
