Frenkie de Jong, hoop van de toekomst met een eigen mening

Het was half mei op De Toekomst. In de aanloop naar de finale van de Europa League lachte het voetbalgeluk Ajax toe. Het ging over de nieuwe sterren, de verrassende prestaties in Europa en oude tijden die herleefden. Marc Overmars frommelde op zijn kantoor wat in zijn aktetas en toverde een vergeeld A4’tje tevoorschijn. ‘Kijk, dit is ’m. Dit is het formulier van die oefenwedstrijd van Oranje Onder-16’, liet de directeur spelerszaken zien. Achter een wisselspeler stond een sterretje, met daaromheen kort in kreten een aantal voetbaldetails geschreven. De naam van de bewuste speler: Frenkie de Jong. ‘Hij stond wissel, maar toch was hij de enige die me die dag echt opviel’, vervolgt Overmars. ‘Die ene aanname, het soepele wegdraaien... Dat trekt je en dan weet je genoeg.’

Het was inmiddels bijna vijf jaar geleden, maar Overmars kon zich zijn gevoel nog goed herinneren. ‘Ik ben geen scout, maar als ik naar een wedstrijd kijk, let ik wel op details. Dat heb ik altijd gehad. En als een speler me raakt, dan laat ik niet snel meer los. Dan wordt het echt een project waar ik mijn tanden in kan zetten.’

Het project-De Jong mondde jaren later uit in een transfer van Willem II naar Ajax, met daaropvolgend zijn debuut in de hoofdmacht en de doorbraak bij het grote publiek. ‘Frenkie was destijds vijftien en wisselspeler bij Oranje Onder-16. Een mager, klein mannetje, met van die spillebeentjes. Daar keek niemand naar om, maar in één actie raakte hij me. Een aanname, en hij was twee meter weg. Dat is nu nog altijd zijn kwaliteit. Ik geniet daar wel van.’

Betovering

De teksten van Marc Overmars komen een paar maanden later Ali Dursun zeer bekend voor. De Jong wist ook de spelersbegeleider van de Stellar Group te betoveren. De Turkse Bredanaar werd op een toevallige wijze geraakt door de verfijnde balbehandeling van het veertienjarige talent. ‘Mijn zoontje Mike is twee jaar jonger dan Frenkie, samen speelden ze in de jeugd van Willem II’, vertelt Dursun. ‘Ze zaten dagelijks in hetzelfde busje naar Tilburg, maar op die ene zaterdag maakte ik pas echt kennis met Frenkie. Mijn zoon speelde op het veld naast het team van Frenkie, toen ik met een schuin oog naar het andere veld keek. Op dat moment zag ik Frenkie iets onmogelijks met een bal doen. In een kansloze situatie draaide hij tussen drie man door, als klein ventje, tussen van die grote jongens. Ik zei tegen mijn vrouw: Wie is dat jongetje? Die moet ik leren kennen.’

Het was het begin van een bijzondere band. Dursun maakte kennis met de familie De Jong, waarbij vader John en opa Jan bij elke wedstrijd aanwezig waren. Het pareltje uit de opleiding van Willem II kreeg met Dursun een vaste begeleider, maar de band ging veel verder dan een zakelijke link. Dursun regelt alles buiten het veld voor het talent, zodat De Jong zich volledig op het voetbal kan focussen, maar is allerminst een stereotype zaakwaarnemer. ‘Ali is voor mij een vertrouwenspersoon, iemand die me kent uit tijden waarin ik nog een jochie was dat nog helemaal niet met een profcarrière bezig was’, schetst De Jong. ‘We zijn samen verder opgegroeid en opgetrokken. Hij maakt niets mooier dan het is, kan ook heel kritisch zijn, en weet precies hoe ik denk. Dat is voor mij belangrijk.’

Een relatie waar menig aasgier afgelopen jaar op af wilde vliegen. De Jong werd van een iel talent bij Willem II een populaire youngster bij Ajax. Allerlei zaakwaarnemers zochten contact met de speler, de ene met een nog mooier verhaal dan de ander, en bergen met goud plus de grootste clubs werden beloofd. De Jong verwees iedereen door naar Dursun, met de toevoeging dat niemand tussen hem en zijn begeleider zou komen. ‘Dat er opeens allerlei mensen op je afkomen en iets van je willen, ken je van de verhalen en verbaasde mij dan ook niet’, aldus De Jong. ‘Maar ik geloof niet in al die mooie beloftes. Ali reist overal mee, in binnen- en buitenland is hij erbij. Hij weet ook precies wat ik wil. Niks buitenland, gewoon slagen bij Ajax, basisspeler worden en daarna een belangrijke speler. De rest boeit mij eigenlijk totaal niet.’

Roots

De Jong geeft een eerste inkijkje in zijn nuchtere karakter. Een persoonlijkheid die is gevormd door zijn roots. ‘Bij ons in Arkel is het een ons-kent-ons-cultuur. Ik heb een fijne jeugd gehad, met duidelijke regels. Acht uur thuis was acht uur thuis. Studie was belangrijk, ik heb mijn havo afgerond, maar kreeg daaromheen ook de ruimte om lekker te sporten en met vrienden buiten te spelen. Arkel herbergt een hechte gemeenschap, veel sociale controle, waarbij iedereen elkaar kent. Dat voelt vertrouwd, nog altijd. Ik ben gewoon voor mijn omgeving de Frenkie die ik altijd was, of ik nou wel of niet leuk tegen een bal trap.’

Met Arkel noemt De Jong een belangrijke rode draad in zijn leven. In het dorp, op de grens van Zuid-Holland en Brabant, groeide hij op. Met vierduizend inwoners zijn geheimen in Arkel zeer schaars. In het weekend vormt de kantine van voetbalclub ASV de wekelijkse bron van alle informatie voor veel inwoners. ‘Door mijn transfer naar Ajax ben ik ook in Amsterdam gaan wonen. Dat bevalt goed, maar ik ben nog meerdere keren in de week in Arkel te vinden. Bij familie, vrienden, het is een fijne omgeving waar ik me prettig voel.’

Inmiddels gaat hij door het leven als de trots van het dorp. ‘Op mijn achtste verruilde ik ASV voor de jeugdopleiding van Willem II, dus ik kreeg altijd al wel vragen over mijn voetbal. Maar sinds mijn doorbraak bij Ajax is dat flink toegenomen. Wel leuk allemaal, maar met evenveel plezier en interesse volg ik het voetbal in Arkel. ASV is een gezellige dorpsclub, speelt in de Vierde Klasse, en mijn broertje Youri heeft al een paar keer met het eerste elftal mogen meedoen.’

De persoonlijke roots van De Jong bevindt zich in het dorp onder de rook van Gorinchem, de voetbalroots in Tilburg. Na tien seizoenen in alle jeugdteams van Willem II te hebben gespeeld, volgde op zijn achttiende een keuze tussen twee topclubs: PSV en Ajax. ‘PSV meldde zich eerder en ik had daar een goed gesprek met Marcel Brands, maar toch trok Ajax me meer. De manier waarop ze in Amsterdam omgaan met talenten, dat klonk heel aantrekkelijk. Als je goed presteert, krijg je daar automatisch de kans bij Ajax 1, dat is bijna vanzelfsprekend als je naar de geschiedenis van de club kijkt. Bovendien maakte ik bij mijn eerste gesprek kennis met grootheden als Frank de Boer, Dennis Bergkamp en Jaap Stam. Tijdens mijn gesprek met Marc Overmars kwamen zij allemaal even langs om mij een handje te geven. Dat maakte wel indruk. Voor mij was de keuze duidelijk en ik heb er nog geen seconde spijt van gehad.’

Straatvoetbal

Vorig seizoen leerde de voetbalwereld De Jong kennen, als groeibriljant op het imponerende middenveld van Jong Ajax. Samen met Donny van de Beek en Abdelhak Nouri betoverde hij vrijwel wekelijks de tegenstander en de kijker. Een debuut in de hoofdmacht kon dan ook niet uitblijven. Ook in de Europa League kreeg De Jong geregeld speelminuten, met als hoogtepunt zijn invalbeurt in de finale tegen Manchester United. ‘Dat was een prachtige ervaring, ondanks het resultaat, en voelde als de kroon op een goed voetbaljaar. Voor mij was alles mooi meegenomen. Spelen met Jong Ajax voelde heerlijk aan, we hadden een leuk team en gingen met zoveel plezier het veld op, en in hetzelfde weekend bij Ajax 1 op de bank plaatsnemen en hopen op een invalbeurt. Het was een leerzaam en mooi seizoen.’

De Jong maakte naam en trok die lijn in dit prille seizoen door. In het uitduel met OGC Nice en onlangs op de kunstgrasvlakte van VVV-Venlo onderscheidde hij zich door zijn gedurfde en technische skills. Prompt kreeg de middenvelder van allerlei kanten een lofzang. In praatprogramma’s, maar ook een legende als Willem van Hanegem toonde in zijn column zijn waardering voor het talent. Volgens De Kromme zou hij zelfs binnenkort al een kans moeten krijgen in Oranje. ‘Ik kan wel heel stoer gaan doen dat zoiets niets met me doet, maar dat is natuurlijk onzin. Natuurlijk is het heel leuk als er zo over je wordt gesproken. Toch kan ik er verder niet zo veel mee. Alle lovende commentaren zijn mooi, maar ik ken het ophemelen van talenten. Al snel worden jonge spelers in Nederland op een voetstuk geplaatst, en dan zie je dat ze bij de eerste tegenslag weer ver terugvallen. Ik geloof het allemaal wel. Laat mij maar gewoon een vaste basisplaats bij Ajax afdwingen. Dat is voor mij persoonlijk dit seizoen het enige dat telt.’

Dursun hoort het realisme met een instemmende blik aan en trekt het direct in een breder perspectief. ‘Frenkie komt uit een heel warme omgeving, met allemaal mensen die niets mooier maken dan het is. Hij heeft een open blik, is zelfkritisch en straalt plezier uit. Frenkie wil gewoon lekker voetballen. Alles eromheen interesseert hem niet. Vraag maar eens naar zijn telefoongebruik.’

We nemen direct de proef op de som. De Jong kan een glimlach niet onderdrukken. ‘Tot voor kort had ik niets met telefoontjes. Volgens mij was ik de laatste tiener die Whatsapp op zijn telefoon had. En in de jeugd van Willem II zag ik allemaal ploeggenoten druk in de weer met hun mobieltje. Ik gaf er weinig om. Ik gebruikte eigenlijk alleen mijn telefoon om naar huis te bellen dat ik onderweg was.’ Een jongen van amper twintig jaar, die wars is van moderne gadgets. Dat komt niet vaak voor. ‘Natuurlijk rij ook ik in een leuke auto en gebruik inmiddels social media, maar ik maak het nooit belangrijker dan het is. Het draait erom wat ik op het veld laat zien, dáár moet ik schitteren. De rest is bijzaak.’

De liefde voor de bal zit diep bij De Jong. Zó diep dat hij geregeld op een vrij moment naar Arkel rijdt om met zijn jeugdvrienden te voetballen. ‘Terwijl ik opgegroeid ben tussen de weilanden, is het straatvoetbal echt iets waarin ik helemaal kan opgaan. Bij ons in Arkel speelden we urenlang op straat. Geen hippe kustgrasveldjes of voetbalkooien, gewoon een straat met hier en daar wat stenen die los lagen of uitstaken, of een ander obstakel. Dat zorgde ervoor dat je continu alert moest zijn. En vroeger altijd met jassen als doelpalen, of we kochten in een speelgoed-winkel van die doeltjes en knutselden ze zelf in elkaar. Voor mij is het plezier op straat nog altijd het allermooiste, alleen ik zie tegenwoordig veel minder kinderen dat doen. Dat snap ik oprecht niet, gelukkiger kon je me niet maken.’

Eigenwijs

Zijn gelukzalige momenten uit zijn jeugd zijn terug te vinden in zijn spel. Voor De Jong telt altijd en overal de voetballende oplossing. Het vizier is immer vooruit gericht, de aanname in de beweging en de missie om zo snel mogelijk richting het vijandelijke doel te gaan. ‘Dat technische aspect heb ik natuurlijk voor een groot deel uit mijn jeugdopleiding bij Willem II, maar onderschat ook de kracht van het straatvoetbal niet. Ik weet nog dat we met een paar vrienden iets van Johan Cruijff hadden gelezen, dat voetballen met een kleinere bal beter was voor je techniek. Op een gegeven moment besloten we dat gewoon te doen. Daardoor moest je nóg behendiger worden. De vrijheid van het voetballen op straat is aanstekelijk. Acties maken, tegenstanders opzoeken, continu alert zijn... Dat heeft zeker wel een flinke bijdrage gehad in mijn spel.’

Daar komt bij dat De Jong beschikte over twee eigenschappen die direct en indirect voor een stimulans zorgden. Om het voetbal te laten zegevieren en zijn eigen identiteit te ontwikkelen. ‘Mijn lichaamsbouw was lange tijd een bepalend kenmerk. Ik was de kleinste van het stel, op mijn zeventiende kreeg ik pas een groei-spurt. Bij Willem II hadden we een aardige lichting, maar we waren nog weleens minder dan de tegenstander. En dan was ik ook nog de kleinste. Maar ik speelde wel op 10 en werd vaak door meerdere tegenstanders in de gaten gehouden. Fysieke duels aangaan was kansloos, dus ik moest het voetballend oplossen. Een andere stimulerende eigenschap is toch wel mijn eigenwijsheid. Hoe vaak we niet als ploeg in de jeugd te horen kregen van de trainers: “Simpel spelen, geen onnodige risico’s”. Maar mijn kracht en kwaliteit is mijn intuïtie, dat kan ik toch niet zomaar negeren? Dan word ik een speler zoals er duizend van mijn leeftijd rondlopen. Vaak zei ik maar dat ik de trainer begreep en deed ik op het veld mijn eigen ding. Als het dan goed afliep – en dat deed het gelukkig vaak ook – dan hoorde je de trainer niet.’

Er volgt een boeiend inkijkje in de huidige problematiek van het Nederlandse voetbal. ‘Ik heb de wijsheid niet in pacht en ben nog maar een jonge speler, maar zie toch wel waar het vaak misgaat. Veel jeugdtrainers maken het voetbal veel te moeilijk en halen daarmee de vrijheid uit een speler. Dat twee keer raken, het kiezen voor zekerheid boven risico. Ik liet me nooit iets aanpraten, deed zoveel mogelijk op intuïtie, maar veel voetballers zitten zo niet in elkaar. Misschien was ik wel overstag gegaan als ik eerder bij Ajax terecht was gekomen. Dan had ik meer concurrentie om me heen gehad, waren trainers wellicht voor een ander gaan kiezen als ik mijn acties bleef maken en niet klakkeloos luisterde. Bij Willem II had ik krediet, omdat ik jaarlijks tot de betere voetballers behoorde. Daardoor ging ik op een bepaalde manier mijn eigen weg. Ik hoop dat meer talenten dat doen. In Nederland is het positiespel heilig, maar volgens mij slaan we door in het positiespel om het positiespel. Balletjes breed, balletjes terug, om maar balbezit te houden. Ik hou van risico, van vooruit voetballen, en wil op een goede manier op avontuur gaan in een wedstrijd. Bij Ajax kan dat en ik merk uit de reacties van de fans dat ze zoiets ook waarderen.’

Waar Ajax dolend door de maand augustus trok, en Oranje aan een zijden draadje hing richting het WK, werd de zoektocht naar nieuwe sterkhouders gestart. De Jong als onderdeel van vaderlandse voetbalhoop in bange dagen. Het klinkt een tikkeltje zwaarmoedig, maar de toekomst zal het uitwijzen. De achterban van Ajax is in ieder geval enthousiast, ziet in het spel van de middenvelder het DNA van de club terug, en ook trainer Marcel Keizer roemt diens ontwikkeling. Een basisplaats lijkt nabij. De Jong is gretig, wil dolgraag, maar blijft vooral dicht bij zichzelf. Met een vrolijke blik treedt hij de wereld tegemoet. ‘Als het goed gaat, heb ik een sierlijke uitstraling. Als het slecht gaat, vertalen mensen het nog weleens als nonchalant gedrag. Ik vind het allemaal prima, voor mij staat optimisme voorop. Zo sta ik in het leven en kijk ik richting de toekomst. Het is super balen dat we niet meer in Europa uitkomen, maar dat is gebeurd. De titelrace telt en geloof me: er kunnen dit seizoen nog veel mooie dingen gebeuren.’