Erik ten Hag: de Eigenwijze uit het Oosten

Chinezen en Arabieren vliegen in. Elke Russische patjepeeër met een speedboot wordt met open armen ontvangen in de skyboxen. Voetballers waaien over uit Haïti en Togo. Maar klink je schor, kom je uit Overijssel en word je coach van Ajax, dan begin je met een enorme achterstand. Erik ten Hag is ogenschijnlijk een atypisch boegbeeld van Ajax. Stug en stronteigenwijs. Nog een lege prijzenkast als trainer. Een sociale vent met een goed stel hersens en een ongekend arbeidsethos, maar geen vlotte babbelaar met talent voor de glamourkanten van het voetbal. Evenmin een bluffertje of geinponem. Eerder een wijsneuzerige buitenstaander. Een boertje van buut’n noemden ze hem, in het Mokumse circuit met oud-spelers en vijfde colonnes, een controlfreakerige provinciaal die bij Go Ahead Eagles een extra raam in zijn kantoor liet plaatsen om de transparantie te verhogen. Maar net als eerder bij FC Utrecht komt er na een hoekige aanloopperiode steeds meer waardering voor de bevlogen en betrokken veelwerker uit Oldenzaal. Vorig jaar beschimpt en uitgefloten door eigen supporters, dit seizoen bezongen in München en Madrid. Halverwege april maakt de Tukker nog kans op de treble en is hij verantwoordelijk voor de beste Europese prestatie in zestien jaar. Deze week wacht de dubbel tegen Juventus, de club die hij als jochie bewonderde om het tenue.

Citroën

Erik ten Hag wordt gezien als voorloper van zijn generatie voetbalcoaches: bijdehand, vooruitstrevend en eigenzinnig. Hij heeft het ver geschopt voor een voormalige meao-student uit de roomskatholieke grensgemeente Haaksbergen. Ten Hag is er als jong ventje nog even misdienaar in de kerk, maar al snel is duidelijk dat spiritualiteit niet matcht met de nuchtere analyticus die nog nooit iemand heeft zien terugkeren uit de dood en later als een laborant de spelers fysiologisch en mentaal zal ontleden.

Als middelste van drie jongens uit een succesvol ondernemersgezin zit het bezeten najagen van het hoogst haalbare in zijn dna. Vader Hennie begint in 1967 als huizenmakelaar en groeit uit tot een regionale magnaat met negen vestigingen en meer dan honderd man personeel in dienst. ‘Hij komt uit een ondernemersgezin, de drive om de beste te zijn en de baas te willen spelen, zal daaruit voortkomen’, denkt Clemens Zwijnenberg, vriend van Ten Hag. Maar een gouden lepel in de mond? ‘Absoluut niet. Het is hem niet komen aanwaaien. Hij heeft het helemaal zelf gedaan en verdiend.’

Hennie en Joke ten Hag prikkelen hun zonen om over de wereld na te denken en vinden dat ze verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun eigen geluk. Ten Hag moet gewoon op de fiets naar school en als zijn broers in de voetsporen willen treden van hun vader, krijgen ze het niet cadeau. Ze moeten eerst in het veld ervaring opdoen om het vak in de vingers te krijgen. Gestructureerd en doelgericht naar een doel toewerken krijgen ze van huis uit mee. Zwijnenberg: ‘We gingen in die tijd met z’n tweeën op vakantie. Mallorca, Kreta. In Mallorca pakte Erik zijn koffer uit. Wat kwam als eerste tevoorschijn? Een rubberen matje. Ik zei: Wat ben jij nou van plan? Erik, bloedserieus: “Buikspieren trainen”. Zo is hij. Vol overgave.’

De kleine Erik is fan van FC Twente en reist mee in een van de supportersbussen als de club in 1984 naar de Eredivisie promoveert. Op zaterdagen kijkt hij naar Schalke en Heribert Fassbender. Dat hij ook daadwerkelijk zelf een carrière beoogt in de voetbaljungle, vinden de Ten Hagjes maar niks. Ze zien hem liever een goede studie afronden, maar als de keuze eenmaal is gemaakt, steunen ze hem door dik en dun. Ook wetende dat je het bokkige mannetje, dan nog met een volle blonde haardos, niets uit zijn kop praat. ‘Daar was de coach van de Twentse selectie ook snel achter’, memoreert Zwijnenberg. ‘We waren een jaar of twaalf, de coach gaf de opstelling. “Nog vragen?” Dan ging er altijd één vinger omhoog. Die van Erik ten Hag.’

Een ventje dat op school het hoogste woord heeft, altijd aanvoerder is en te pas en te onpas zijn mening geeft. Zwijnenberg is nu trainer van EMOS, een Vierdeklasser uit Enschede. ‘We hebben twee keer nacompetitie gespeeld. Twee keer is hij komen kijken. “Je hebt het wel goed staan”, zegt hij dan.’ Niet iedereen kan zijn gratis adviezen waarderen. FC Twente-trainer Rob Baan schorst hem ooit drie duels na een grote mond. ‘Och, dat weet ik niet meer precies, maar nu hij zelf trainer is, zal hij ongetwijfeld beseffen waarom dat was’, zegt Baan, die hem karakteriseert als ‘een streber uit een goed nest. Serieus en mondig.’

Ten Hag is een geen topper, maar een goede Eredivisie-speler die zijn tekortkomingen compenseert met karakter en technisch inzicht. Een speler voor de schaduw, de smeerolie van het elftal. Maar allesbehalve kleurloos. Zo ervaart ook Simon Kistemaker, die hem in 1991 naar De Graafschap haalt en met Ten Hag ongeslagen de titel in de Eerste Divisie pakt. ‘Haggie’ noemt Kistemaker het gedecideerde mannetje dat in de Citroën van de sponsor pendelt tussen Doetinchem en Deventer, waar hij dan aan het heao studeert. De achterbank vol schoolboeken. ‘Ik had hem eens gepasseerd’, weet Kistemaker nog. ‘Haggie stond meteen voor de deur. “Waarom speel ik niet?”, vroeg hij. Hij mocht van mij wel rechtsback staan, want daar hadden we een blessure. Toen was hij heel resoluut. “Doe ik niet”. Nou, ga dan maar op de tribune zitten. De volgende dag was hij tot inkeer gekomen. “Mag ik het toch proberen?” Zo was hij: een eigenwijze die zijn mening durft te ventileren, maar niet de man van het conflictmodel.’

Kistemaker noemt hem een hybride model tussen de uitstervende cultcoach als hij en de moderne laptoptrainer. ‘Hij is een mix. Minder hard dan ik. Een man van feiten ook wel, maar geen laptoptrainer die alles op statistieken baseert. Eerder een praktijkman die zich echt wel kan verplaatsen in de belevingswereld van spelers. Bepaald geen krullenjongen.’

Rafael Nadal

Hij is CDA-kiezer. Verantwoordelijk en solidair, maar geen man van extremen. Met zichzelf centraal stellende coaches als Co Adriaanse en José Mourinho heeft hij niks. Ten Hag ziet zich als een tolerante wereldburger met een afkeer van mensen die onderscheid maken op basis van afkomst. ‘Ik heb een hekel aan macht, maar ben wel iemand die stuurt’, zei hij eens. Karakters als Quincy Promes en Memphis Depay wist hij met die aanpak te raken. Breed geïnteresseerd en belezen. Noem nog maar een trainer met Duizend schitterende zonnen van Khaled Hosseini op de leeslijst. Als speler kon hij een boom opzetten over de Joegoslavische burgeroorlog. Naast VI las hij nog een handvol economische bladen en zijn muzieksmaak meandert langs De Dijk, Bon Jovi, Eric Clapton. Zelfs een schlager kan hij op zijn tijd waarderen. Maar echt sneller gaat zijn hart kloppen bij een filmpje van Ruud van Nistelrooy, die als broekie zijn doelen opschrijft in een schrift.

Als speler fascineert het spel hem mateloos. Het samenwerken in een groep, de teambuilding, de psyche van de eenling. Ten Hag kan er geen genoeg van krijgen. Hij vreet zich razendsnel door vakliteratuur als De winnaar is gezien van sportpsycholoog Peter Blitz en Effect van de Noorse schaatser Johann Olav Koss, als ware het spannende pageturners. ‘Hij dacht al op jonge leeftijd extreem na over het spel’, weet Hans Kraay junior. De huidige anchor van FOX Sports speelde met hem bij De Graafschap. ‘Kistemaker was onze boss. Voor hem had je megaveel respect. Simon had nooit zo’n trek in tactische besprekingen. Hij zei gewoon: “Als Groningen met drie spitsen speelt, regel jij het. Als Groningen met twee spitsen speelt, regel jij het. Als Groningen met anderhalve spits speelt, regel jij het”. Met Erik had ik daar veel contact over: Hoe zetten we het neer op het veld? Ik was 31 en door mijn vader opgevoed om veel over het spel na te denken – wat ik qua speelstijl altijd goed verborgen heb weten te houden – maar voor een 21-jarige zoon van een huizenmakelaar was dat heel opvallend.’

De Twentenaar blijkt extreem eigenwijs, soms irritant, op het drammerige af. Een systeemdenker die vasthoudt aan het ingezette plan en niet snel uitwijkt naar links of rechts. Soms lijkt het hebben van een afwijkende mening een doel op zich te worden. Journalist en vriend Leon ten Voorde verzuchtte in zijn krant Tubantia al eens dat het op verjaardagen onmogelijk is een discussie van hem te winnen. ‘Als iedereen Roger Federer de beste, meest verfijnde tennisser vindt, dan blijft Erik ten Hag volhouden: Rafael Nadal.’

Al op 32-jarige leeftijd stopt hij tot veler verbazing plotseling met voetballen, omdat hij vindt dat hij niks meer te bewijzen heeft. Later verlaat hij FC Twente na meer dan twintig jaar als supporter, speler, hoofd opleiding en assistent op een vervelende manier, met een arbitragezaak.

Kraay heeft Ten Hag slechts één keer met zijn mond vol tanden gezien; dat is als Kistemaker abusievelijk vermoedt dat de middenvelder een romance is begonnen met zijn dochter. ‘Na wedstrijden hadden we korte, felle nabesprekingen. Kistemaker ging dan iedereen af: “Olyslager, je stond als een slapneukerd te keepen. Maar tweede helft: fantáááástisch”. Enzovoorts. Het was niet de bedoeling om vragen te stellen. Maar daar dacht Erik anders over. Hij vroeg Kistemaker of we het de volgende keer niet beter anders konden aanpakken. Toen zei Kistemaker: “Jij mag pas een vraag stellen als je van mijn dochter afblijft”. Erik valt niet snel stil, maar toen wel.’

Pizzapunten

Was hij geen trainer geworden, dan had hij officier van justitie willen zijn. Hij kan zich boos maken over dierenmishandeling en tbs’ers die uit de bocht vliegen op proefverlof. Integriteit, orde, discipline en principes heeft hij hoog in het vaandel. Fluit de heer Schenkels in 2001 het duel Willem II-FC Twente, dan vindt Ten Hag dat schandalig, want Schenkels heeft ooit in de jeugd van Willem II gespeeld.

In militaire dienst is hij niet geweest, niettemin voert hij als beginnend coach de troepen aan als een generaal. Hij gaat al snel door het leven als Louis II. Als jeugdcoach van Twente zit hij overal bovenop. Zwarte schoenen verplicht. Komt Steve McClaren naar Enschede, dan meldt Ten Hag zich direct met zes vellen aantekeningen, tips en suggesties. Mooi, denkt de Brit, daar kan ik dit seizoen wel even mee vooruit. Tot zijn stomme verbazing staat Ten Hag 24 uur later alweer voor zijn neus met nieuwe notities.

Van talenten houdt hij vuistdikke dossiers bij. Bakken energie steekt hij in jongens als Eljero Elia, die eerst een week straf uitzit vanwege een vergeten paspoort, maar zich erna voor het eerst echt serieus genomen voelt als hij Ten Hag hoort zeggen dat hij zou moeten mikken op een topclub als Juventus. Later speelt hij een cruciale rol in de ontbolstering van het grillige toptalent Memphis Depay, in de ogen van Ten Hag een kunstschilder die je vrijheid moet geven en geen winterschilder die je binnen de lijntjes moet laten kleuren. Juist de personality’s met een gebruiksaanwijzing respecteren die aparte vogel die tot in de late uurtjes schaaft aan hun persoonlijke ontwikkelingsplannen.

Op eigen benen bij Go Ahead Eagles ergert hij zich kapot aan de olympische gedachte bij vrijblijvende ploegen die toch niet kunnen degraderen uit de Eerste Divisie. Hij zal eens laten zien hoe je met weinig geld een professionele, ambitieuze club neerzet. Er komen stretchers in de kleedkamer en als fans uitzinnig het veld op rennen na een 3-0 zege in de promotie-finale, herstellen de spelers binnen met pizzapunten hun energiebalans. Direct erna moeten ze naar huis. Er komt nog een return, er is nog niks gewonnen.

Hij laat ook een extra raam in zijn trainerskamer bouwen en laat de dug-outs een paar meter verplaatsen. Hij verslapt geen moment, is streng, zit er kort op en kan uit zijn slof schieten. Bij zijn eerste training ontploft hij bijna als de spelers alle hesjes op een hoop gooien. Hij wil drie hoopjes. Geel bij geel, blauw bij blauw, oranje bij oranje.

Later, bij FC Utrecht, vinden ze hem in het begin maar een vreemde snuiter. Weer worden de dug-outs verzet, hij bemoeit zich met de herinrichting van kantoren, eist een egaal trainingsveld en maakt een einde aan de zoete inval in het spelers-home. Hij betrekt een appartement in de woontoren pal naast het stadion. Wie ’s avonds laat langs de clubkantoren rijdt, kan het licht nog zien branden en het silhouet van de kale veertiger ontwaren.

Soms lijken er bij hem 48 uur in een dag te zitten in plaats van 24. Gezien zijn energielevel zou hij prima passen bij een van de Red Bull-clubs. ‘Hij had laatst kaarten geregeld voor Bayern-uit’, zegt Zwijnenberg. ‘De dag erna belde hij. Niet over de 1-1, maar om te checken of hij goede plaatsen had geregeld. Dat je daar überhaupt nog mee bezig bent, is tekenend voor hem. Voor iedereen die hij kent, maakt hij tijd, ook nu hij trainer is van Ajax.’

Bijna dertig jaar na zijn entree in de voetbalrimboe heeft Ten Hag maar weinig vijanden gemaakt. ‘Hij is goudeerlijk en totaal niet achterdochtig, dat kan ik niet van veel ex-medespelers zeggen’, reageert Kraay op de man met nul echtscheidingen op zijn naam. ‘Rechtdoor is rechtdoor.’

Helemaal zonder rafelranden is uiteraard ook Erik ten Hag niet. Na zijn ruzieachtige afscheid bij Twente, reageert clubeigenaar Frans van Seumeren diep teleurgesteld als juist procesdenker Ten Hag tussentijds vertrekt bij FC Utrecht. Hoewel bij de contractverlenging in 2017 was besproken dat hij vrij wilde zijn om te kunnen gaan bij positieverbetering, concludeert de preses enigszins verbitterd dat loyaliteit niet meer bestaat in de voetballerij. Een aparte biotoop die Hennie ten Hag eens omschreef als een wereld van emotie en geld, die zich als water en vuur tot elkaar verhouden. Zwijnenberg: ‘Hij is: een man een man, een woord een woord. Dus ik denk dat hij met zijn vertrek bij Utrecht moeite heeft gehad. Maar ja, Ajax kun je niet laten lopen.’

Bankiers

In Amsterdam mogen ze hem aanvankelijk een moeilijk verstaanbaar boertje van buut’n vinden, hij dompelt zich wel direct onder in de clubcultuur. Hij belt Louis van Gaal of hij mag komen praten en gaat bij hem langs in Noordwijk. Intern presenteert hij zich als een betrokken clubman, die ook naar de kerstborrel komt. Een workaholic, die in zijn Ajax-Mercedes pendelt tussen de Johan Cruijff Arena, een sober ingerichte flat op de Zuidas en zijn stadsvilla in Oldenzaal, waar zijn vrouw Lauri heel af en toe Erik ten Hag aantreft. Hij gelooft heilig in de collectiviteitsgedachte. Bij Ajax heeft hij het steeds over zestien basisspelers, maar dat is niets nieuws. Zo laat hij zich al uit als voetballer van Twente, waar hij volop oog heeft voor de reserves. Als een van de weinige spelers plaatst hij midden jaren negentig kanttekeningen bij het Bosman-arrest, dat financieel aantrekkelijk is voor spelers, maar slecht voor de teamgeest. ‘Je kan nu het best jezelf promoten.’ Al snapt hij ook wel dat hij makkelijker praten heeft dan een schoffie uit de Bijlmer. Op een steenworp van Ten Hags thuisbasis, aan de andere kant van de grens, hebben ze er een mooi gezegde voor dat hem aanspreekt: Geld ist nicht alles, aber ohne Geld ist alles nichts.

Hij stamt zelf uit de lichting voor de generaties Y en Z. Opgevoed met de waarden van noaberschap heeft hij moeite met de individualiserende samenleving en kan hij zich helemaal vinden in de touwtje-uit-de-brievenbus-speech van Jan Terlouw. Ten Hag kan zich ergeren aan berichten over bankiersbonussen en hij laat zich ook eens ontvallen dat het ‘communisme in theorie een heel goed systeem is, maar praktisch onuitvoerbaar.’

Op het veld vertalen deze ingrediënten zich naar een eigengereide, maar dienstbare teamspeler. Als jeugdvoetballer wil hij niets liever dan zijn hakjes en scharen etaleren, maar trainer Kees Rijvers leert hem waarderen om anderen te laten excelleren. Bijna obsessief stort hij zich op het zo snel mogelijk aanspelen van de betere voetballers, op de juiste snelheid en het juiste been.

Als 25-jarige captain van FC Utrecht hekelt hij individuen die via de media communiceren en die zich belangrijker voelen dan het instituut, de club. Weer later wordt hij bestuurslid van de spelersvakbond ProProf, waar hij de dossiers tot in de puntjes voorbereidt. Een vooruitziende blik kan hem niet worden ontzegd. Ten Hag vindt het belachelijk dat de KNVB geen technisch directeur heeft en oppert de maandagavondcompetitie voor beloften op de schop te nemen. Eenmaal met spelerspensioen, doceert hij jarenlang aan de Saxion Hogeschool in Enschede, waar hij een eigen leermodule ontwikkelt over de krachtenvelden in het betaalde voetbal.

Kraay herinnert zich dat Ten Hag al bij De Graafschap bezig was met het grotere plaatje. ‘Als ik vroeg wat hij later wilde worden, zei hij: “Voorzitter van Twente”. Dat gaat hij ooit wel worden, denk ik, want hij denkt veel over dingen na.’

Het is tevens zijn valkuil. Ten Hag heeft veel kennis die hij ook graag etaleert, en komt daardoor snel over als uitvinder van het buskruit. Voetbal blijft natuurlijk wel een entertainmentindustrie. Als hij ook een losse, humoristische kant heeft, weet de vakidioot die goed verborgen te houden. Kraay: ‘Na een boerenbruiloft gingen we nog wel een biertje drinken in het dorp. Dan was-ie los, zo kent het grote publiek hem niet. Maar ging het over voetbal, dan was hij héél serieus.’

Ontspannen kan hij op de golfbaan en bij de military in Boekelo, maar verder denkt hij vooral aan voetbal, zelfs op vakantie. Zijn vriend Zwijnenberg: ‘Soms denk je wel: Geniet er eens meer van. Op de terugweg uit Madrid laatst, zat hij een wedstrijd van Fortuna Sittard terug te kijken. Net een historische prestatie neergezet, 1-4… Maar ja, waarschijnlijk is dat ook zijn kracht. Dat hij emoties kan uitschakelen en blijft analyseren.’

Ladder

Hoofd opleiding Twente, assistent Twente, assistent PSV, hoofdtrainer Go Ahead Eagles, beloftenploeg Bayern München, hoofdtrainer/technisch manager Utrecht, hoofdtrainer Ajax. Zelf spreekt Ten Hag van een rijpingsproces, maar zijn carrière lijkt heel nauwgezet uitgestippeld. Zwijnenberg: ‘Dat zeg ik soms ook, maar zo wordt hij niet graag neergezet. Volgens hem klopt het absoluut niet. Het voetbal hangt natuurlijk ook van toevalligheden aan elkaar.’

Wat heet. Als libero baalde hij al van ‘papegaaienland Nederland’ waar bestuurders trainers niet aanstellen op basis van inhoud en expertise, maar vooral op basis van uitstraling en presentatie. Twintig jaar later is de mediagenieke sector geëvolueerd tot een ongekende amusementsbusiness, waarin de Ajax-trainer meer minuten maakt dan de premier en hij zich eerder moet verantwoorden voor zijn hese stemgeluid dan voor een wissel. Niet voor niets adviseerde vriend en journalist Leon ten Voorde al vaak om te schaven aan zijn pr en voor de camera’s ook de ontspannen versie van Ten Hag te laten zien. Voor een voormalige student marketing aan de Open Universiteit is hij van nature niet de beste vermarkter van zichzelf.

‘Ik vind het juist mooi dat hij dicht bij zichzelf blijft’, zegt Willem Janssen, de aanvoerder van FC Utrecht, over zijn presentatie. ‘Ik zie nog precies dezelfde man als bij Utrecht. Neem vorige week, na die 2-5 in Emmen. Over die twee tegen-goals kan een trainer gewoon zeggen: Slecht. Maar hij doet dat nooit, en zegt: “Tevredenheid leidt tot luiheid”. Typische Ten Hag-woordkeus’, aldus Janssen, die ook attendeert op zinnetjes als ‘Hoog in de concentratie zitten’ en ‘Wedstrijden neutraal maken’.

Terminologie die is overgenomen uit de vocabulaire van Guus Hiddink. Uit de mond van de charismatische prijzenpakker waren het wijze observaties, maar sinds ze worden uitgesproken door Ten Hag in Amsterdam, worden ze eerder gerecenseerd als cryptische woordcombinaties van een provinciaal die niet kan formuleren. René van der Gijp heeft intussen al heel wat lachsalvo’s losgelaten op zijn staccato dictie. Toen hij zijn baard had laten staan, noemde Johan Derksen hem ‘net een kaboutertje’. Zwijnenberg zucht. ‘Schandalig. Ik ken hem nu bijna veertig jaar. Helemaal het achterste van zijn tong laat hij niet zien, maar ik denk dat het ieder mens wat doet. Hij is echter wel een type dat denkt: Wacht maar, ik zal het jullie eens laten zien.’

De underdog-rol zal hem eerder motiveren dan ontmoedigen. Als voetballer reageerde hij ongekend verbeten als hij werd onderschat. Mannen als Theo Vonk en Eddy Achterberg konden hem geweldig oppeppen door hem eerst naar beneden te halen. Vonk zette eens een enorme ladder neer op zijn kantoor. ’Je staat op de onderste sport, dus je moet nog heel wat afleggen om het te redden.’ Vonk negeerde hem een week, stelde hem op en Ten Hag ging als de brandweer. Hij kon ook een adrenalinestoot krijgen als in het programmaboekje van de tegenstander stond vermeld dat FC Twente een saaie, defensieve ploeg had, of als Achterberg hem tijdens de warming-up toebeet: ‘Het wordt niks met jou vandaag.’

Zwijnenberg denkt dan ook niet dat Ten Hag nu snel ten onder zal gaan aan stress en druk. ‘Als trainer van een Vierdeklasser heb ik al spanning, maar het lijkt alsof hij daar geen last van heeft. Ik was bij Ajax-PEC Zwolle. Dan is hij na afloop heel koeltjes.’

Van Kraay pikte hij ooit op om spanning om te zetten in positieve druk. Moesten ze naar PSV, dan zag je vooraf in de kleedkamer alleen maar geïmponeerde gezichten. Bij De Graafschap hangt nog een foto. Allemaal gespannen koppies. Alleen Kraay staat monter, met de kin omhoog tussen Romário en Kieft. Kraay: ‘Had ik in Engeland geleerd. Wilde je een warming-up doen, dan deed je een warming-up. Maar keek je liever even naar de paardenrace, ook prima. Enjoy the game.’

Voor de bloedserieuze Ten Hag is die ontspannen instelling dan een openbaring. Als trainer is hij in de loop der jaren ook wel wat opgeschoven op de lijn star-buigzaam.

Bij FC Utrecht weten de spelers aanvankelijk niet wat ze meemaken onder de Tukker, die dan twee seizoenen Bayern München II achter de rug heeft. ‘Ik ging er soms kijken en vond dat hij veel van Pep Guardiola had overgenomen’, zegt Kraay. ‘Ik hoorde hem in twintig minuten wel 68 keer stop roepen.’

Willem Janssen nam het voor hem op in de kleedkamer. Janssen: ‘Hij was gehaald voor een cultuuromslag. Doordat de resultaten in het begin tegenvielen, duurde de acceptatie lang. In de media verscheen dat er geen plezier meer was. Met Mark van der Maarel heb ik toen gepoogd de groep erachter te krijgen, omdat ik zeker wist dat het succes zou opleveren. Dat is ook gebleken met drie jaar topvijf.’

Bij Ajax luisterde Ten Hag eerder dit seizoen naar de sleutelspelers en stuurde hij zijn aanpak bij. Hij lijkt daarmee een element aan zijn arsenaal te hebben toegevoegd. Kraay: ‘Dat is niet meer de Erik die heel star is. Ik heb hem op de man af gevraagd: Heb je niet je oren laten hangen naar een paar spelers? Hij erkende dat Tadic, Blind, De Ligt, Ziyech de wedstrijden voor hem moeten winnen.’ Hij mag dan bekendstaan als Louis II, dit is meer de Hiddink-manier. Kraay knikt. ’Hiddink zat bij PSV aan het hoofd van de tafel met rondom hem Lerby, Kieft, Vanenburg, Gerets. Hij zeefde tien procent van alles wat hij hoorde en deed er zijn voordeel mee. Ik vind het opmerkelijk dat Ten Hag die flexibiliteit nu toch ook blijkt te hebben.’

Met enige relativering noemt Erik ten Hag zichzelf inmiddels een soort minister, die beseft dat hij niet overal invloed op heeft, maar wel verantwoordelijk is voor het resultaat. Ministers worden afgerekend bij falen. Kan een trainer van Ajax twee zomers op rij zonder landstitel overleven, mocht het zover komen? De publieke uitingen van de directie beluisterend wel. Met een Europese revival en bekerwinst zal het bestuur vermoedelijk wel genoegen nemen. Na Ronald Koeman en Frank de Boer is hij dan ineens de langstzittende Ajax-trainer deze eeuw, de eigenzinnige, taakbewuste, koppige, streberige, moderne, progressieve, wijsneuzerige coach uit Oldenzaal, Erik ten Hag.