De grootste afgang van Oranje: 'We schaamden ons kapot'

Het eerste toernooi om de European Nations Cup, zoals het EK destijds nog heette, kende een aarzelende start met slechts zeventien deelnemers. Dat waren er vier jaar later bij de tweede editie al bijna twee keer zoveel: 29. Van de grote afwezigen in 1960 ontbrak alleen West-Duitsland nog steeds; Engeland, Italië én Nederland schreven zich nu wél in. De opzet was verder hetzelfde: een knock-outsysteem dat uitmondde in een eindronde met de beste vier teams. Voor de Engelsen liep hun debuut uit op een debacle: Frankrijk weerstond de uitvinders van het voetbal op Wembley (1-1) en was in Parijs met liefst 5-2 te sterk. Oranje rekende knap af met Zwitserland (3-1 in het Olympisch Stadion, 1-1 in Bern) en kreeg vervolgens een droomkans om meteen door te stoten naar de kwartfinale. De loting koppelde de ploeg van bondscoach Elek Schwartz immers aan voetbaldwerg Luxemburg, dat net als Oostenrijk en titelverdediger de Sovjet-Unie in de eerste ronde was vrijgeloot. Wat kon er nou misgaan tegen dit elftal van voornamelijk goedwillende amateurs?

Dat gevoel werd alleen nog maar sterker in de eerste helft van 1963. Om te beginnen bereikte Feyenoord als eerste Nederlandse club de halve finale van het toernooi om de Europa Cup voor landskampioenen. Daarin ging het weliswaar ten onder tegen bekerhouder Benfica, maar de volksverhuizing naar Lissabon met twee passagiersschepen zette zo’n beetje het hele land op z’n kop en de uiteindelijke 3-1 nederlaag (na de 0-0 in De Kuip) was eervol. Toen vervolgens Oranje – met als geraamte een ijzersterke mix van Feyenoorders en Ajacieden – in vriendschappelijke wedstrijden zowel Frankrijk als wereldkampioen Brazilië met 1-0 versloeg, zwol de euforie nog verder aan. Alleen ligt, zeker in Nederland, dan al snel het gevaar van onderschatting, hoogmoed en arrogantie op de loer.