Zo speelt het Liverpool van Jürgen Klopp

‘Ik heb maar één ambitie als Liverpool-manager: voetbal spelen dat we later graag willen terugkijken om het opnieuw te beleven. Ik denk dat dit is wat je moet doen in het leven. Onze tijd samen benutten om momenten te creëren waar we van kunnen genieten. Zodat we wanneer we achterom kijken, zullen denken: dit was een van de mooiste ervaringen die ik ooit beleefd heb.’

Verwacht van Jürgen Klopp geen groteske beloftes of borstklopperij. Bij zijn presentatie op Anfield betitelt hij zichzelf als The Normal One. Als hem maanden later in Monday Night Football gevraagd wordt wanneer zijn periode bij Liverpool geslaagd is, produceert hij bovenstaande quote. Klopp spreekt niet over titels of prijzen, maar over memorabele momenten. Daarmee komen de resultaten vanzelf, luidt zijn redenatie.

Een deel van zijn belofte heeft Klopp ingelost. Liverpool ontpopt zich tot de grootste spektakelploeg in de Premier League. Anfield raakt in extase tijdens memorabele zeges op Manchester City (4-3), Arsenal (4-0) en Borussia Dortmund (4-3). Heavy Metal Football, Vollgasfussball of Formule 1-voetbal: de ene na de andere metafoor wordt gebruikt om het voetbal van Klopp te beschrijven. Alleen ontbreekt de prijs die ervoor kan zorgen dat het spel in het collectieve geheugen van Liverpool gegrift komt te staan.

SPELPRINCIPES

Spelprincipes vormen de basis van de stijl van Klopp. De Duitse manager onderhandelt niet over zijn strategische uitgangspunten (spelprincipes), maar is flexibel in de tactische toepassing (formaties, type spelers). Dit seizoen verrast Liverpool bijvoorbeeld tegen Brighton & Hove Albion met een 3-5-1-1-formatie en in de Champions League wordt vanuit een 4-4-1-1 met 7-0 gewonnen van Spartak Moskou. Desondanks kiest Klopp in de meeste wedstrijden voor zijn vertrouwde 4-3-3 met de punt naar achteren.

1. Kom in positie vanuit beweging

Het meest onderscheidende offensieve spelprincipe van Liverpool is dat spelers in positie komen vanuit beweging. The Reds proberen ruimtes open te maken met loopacties. In veel gevallen begint een kansrijke Liverpool-aanval met een speler die een gat trekt en een andere speler die vervolgens in die ruimte opduikt. Vooral in de spitspositie gebeurt dit vaak met Roberto Firmino die een verdediger wegtrekt, waardoor Sadio Mané of Mohamed Salah vrij kan komen tussen de linies. Dit aspect geeft Liverpool de kenmerkende dynamiek en variatie in het aanvalsspel.

2. Benut de derde man

Een belangrijk middel voor Liverpool om tegenstanders uit te spelen, is het benutten van de derde man. Hierbij wordt in de passing een linie overgeslagen, waarna via een kaats een lopende medespeler vrijkomt. Wederom speelt Roberto Firmino hierbij een cruciale rol als aanspeelpunt voorin, maar ook middenvelders als Emre Can en Georginio Wijnaldum zijn vaak betrokken bij dergelijke combinaties. 

3. Maak de ruimtes klein

Kleine onderlinge afstanden zijn voor Liverpool cruciaal om direct druk te kunnen zetten bij balverlies. Daarom positioneert Klopp tijdens het aanvallen bijna iedereen in de as. Buitenspelers Mané en Salah staan voortdurend aan de binnenkant. Zelfs de backs zorgen niet altijd voor bezetting op de vleugel. Als de bal op de linkerflank is, dan is de kans groot dat op de rechterflank geen Liverpool-speler te vinden is. Zo probeert Klopp al tijdens het aanvallen de veldbezetting rondom de bal te hebben die het mogelijk maakt om succesvol om te schakelen. 

4. Direct druk bij balverlies

Geen enkele spelmaker ter wereld kan volgens Klopp tippen aan een goede gegenpressing-situatie. De tegenstander oriënteert zich vlak na het veroveren van de bal nog op de passingmogelijkheden. Hij heeft namelijk waarschijnlijk zijn ogen van de situatie moeten halen om een tackle of interceptie te kunnen maken. Bovendien verspeelt hij zo energie. Beide componenten maken een tegenstander in die situatie kwetsbaar. Klopp legt hier in al zijn oefenvormen de nadruk op, wat duidelijk terug te zien is in het spel van Liverpool. Als Liverpool de bal verliest, is het jachtseizoen geopend. 

5. Direct diepte bij balwinst

Het vervolg van een succesvolle gegenpressing-situatie is minstens zo belangrijk als de gegenpressing zelf. Na het veroveren van de bal staat de tegenstander namelijk vaak even uit positie, waardoor dit het perfecte moment is om toe te slaan. Om daarvan te profiteren, is het cruciaal dat direct diepte gezocht wordt. Niet alleen door de speler die de bal verovert, maar ook door ploeggenoten die opties bieden. Kijk daarom niet gek op als bij een counter van Liverpool ineens een vleugelverdediger opduikt in het strafschopgebied na een sprint van tachtig meter.

6. Altijd klaar om te pressen

Hoewel de term Vollgasfussball anders doet vermoeden, verdedigt Liverpool met de handrem erop. Klopp en consorten jagen tegenstanders niet over het hele veld af, maar zijn wel altijd klaar om te pressen. Liverpool lokt opponenten graag uit om kort op te bouwen, zodat de bal hoog op het veld veroverd kan worden. In onderstaande situatie illustreert Georginio Wijnaldum perfect het verschil tussen pressen en klaar zijn om te pressen. De Nederlandse middenvelder wacht tot de doelman zijn centrale verdediger inspeelt en zet daarna pas druk.

Deze zes spelprincipes zijn van fundamenteel belang, maar zonder concrete uitvoering is dat niets waard. De toepassing wordt opgesplitst naar de de vier hoofdmomenten van een wedstrijd: verdedigen, aanvallen en de twee omschakelmomenten daartussen.

Verdedigen

Het verdedigen van Liverpool heeft een duidelijk doel: de bal op gevaarlijke posities heroveren. Dat vereist het verleiden van de tegenstander tot het kort opbouwen van achteruit. Zeker in de fysiek sterke Premier League is het redelijk zinloos om opponenten met hoge pressing te dwingen tot het spelen van een lange bal. Veel Engelse teams stichten juist vanuit dit directe spel gevaar. The Reds plooien daarom in eerste instantie terug, om de indruk te wekken dat rustig rondtikken ongevaarlijk is. Klopps team is als een roofdier dat de prooi het idee geeft dat hij veilig is, om daarna voorzichtig dichterbij te sluipen en genadeloos toe te slaan.

Het signaal om plotseling aan te vallen, ontstaat vanuit de zogenoemde pressingtriggers. Dat werkt als volgt: Liverpool schuift in eerste instantie vanuit een blok mee met de bal, waarbij iedere speler verantwoordelijk is voor zijn eigen zone. Dit gebeurt in een laag tempo, tot een situatie ontstaat waarin de ploeg met de bal in het nadeel is. Dit kan bijvoorbeeld een pass zijn op een middenvelder die met zijn gezicht naar zijn eigen doel staat, waardoor hij in zijn rug verrast kan worden. Of een breedtepass op een back, die beperkt wordt door de zijlijn en achterlijn en dus weinig opties heeft. Dan klapt de val dicht en wordt ineens met hoge intensiteit druk gezet op de bal. Liverpool gebruikt een stuk of tien verschillende pressingtriggers. Deels komt dit uit de hoge hoed van Klopp en zijn staf, deels nemen de spelers zelf initiatief.

Bovenstaande situatie toont Andrew Robertson die zelf het initatief neemt tot een pressingtrigger. Het slimmigheidje dat de Schotse linksback gebruikt, noemt Klopp de 'double-run'. Robertson loopt op hoge snelheid in op Bernardo Silva en sprint direct door als de Portugees terugspeelt op rechtsback Kyle Walker. Hij kan daardoor zowel druk geven op de bal als de passlijn naar Bernardo Silva afschermen. Dat is de 'double-run'. In dit fragment past Robertson dit principe vier keer achter elkaar toe, waardoor Liverpool bijna de bal verovert in het strafschopgebied van Manchester City.  

De buitenspelers van Liverpool benutten het idee achter de 'double-run' vrijwel altijd als zij besluiten te gaan jagen. Mohamed Salah en Sadio Mané sprinten nooit blind op een tegenstander af, maar lopen vaak aan via een boogje. Hierdoor kunnen ze zowel druk geven op de bal als de passlijn 

Voortdurend zoekt Liverpool via dit soort trucs naar twee-tegen-één-situaties rondom de bal. Daarbij wordt een tegenstander bij voorkeur vanaf twee kanten ingesloten - zoals in bovenstaande situatie - en verzorgt een derde Liverpool-speler bescherming in de rug. Controlerende middenvelder Jordan Henderson neemt die laatste taak vaak op zich. Deels verklaart dit ook waarom Klopp na zijn eerste seizoen bij Liverpool zijn vertrouwde 4-2-3-1-organisatie heeft ingeruild voor een 4-1-4-1. De verdedigende middenvelder geeft rugdekking aan de vier middenvelders voor hem en ondersteunt daarnaast de twee centrale verdedigers. 

Binnen dit concept speelt Roberto Firmino een sleutelrol. Hij heeft de taak om door middel van een slimme lichaamshouding het spel naar één kant te dirigeren. De Braziliaan beschikt over de voetbalintelligentie en tomeloze energie die nodig is om subtiel verdedigers naar een bepaalde kant te duwen. Bovendien ondersteunt Firmino het middenveld als Liverpool terechtkomt in een lager blok. Klopp hanteert overigens drie verschillende blokken: een hoog blok (vooral tegen opponenten zoals Manchester City die sowieso willen opbouwen), een middelhoog blok (om laagvliegers uit te lokken om te voetballen) en een laag blok (om in eindfases van wedstrijden de zege over de streep te trekken).

Kwetsbaar toont Liverpool zich op de momenten dat tegenstanders ontsnappen uit een ondertalsituatie. Als The Reds meer spelers rondom de bal hebben, komen ze die elders tekort. Daardoor is een kans tegen Liverpool vaak direct een goede kans. Dat levert schizofrene cijfers op: alleen Manchester City staat in de Premier League minder schoten toe dan Liverpool, maar op het gebied van tegendoelpunten presteren vijf teams beter.

Het verdedigen van standaardsituaties is een ander pijnpunt voor de ploeg van Klopp. Vorig seizoen incasseerde de ploeg zo twaalf doelpunten in de Premier League, dit seizoen staat de teller vooralsnog op zes. Klopp kiest bij corners voor een zoneverdediging vanuit een 5-3-2-structuur. De beste verdedigende koppers - de twee centrale verdedigers en Firmino - staan in het midden van de vijfmansdefensie. Middenvelders worden ingezet om lopers te blokkeren. Mané en Salah staan op de rand van het strafschopgebied in de startblokken om een counter te plaatsen.

OMSCHAKELING VAN VERDEDIGEN NAAR AANVALLEN

Geen elftal in de Premier League heeft dit seizoen zo vaak gescoord uit de omschakeling van verdedigen naar aanvallen als Liverpool. Heel vreemd is dat niet, want Jürgen Klopp beschikt met Mohamed Salah en Sadio Mané over twee van de snelste aanvallers ter wereld. Zij werken tijdens counters bijzonder effectief samen met Roberto Firmino. De Braziliaanse spits is vaak het eerste station in een succesvolle tegenaanval door de bal opzij te leggen naar Salah of Mané op volle snelheid. Daarnaast toont Firmino zich altijd bereid om in de eindfase een gat te trekken voor een ploeggenoot door weg te bewegen bij de situatie. Ook de andere Liverpool-spelers lijken gebouwd voor dit soort chaotische momenten. Onder hoge complexiteit komen spelers als Alex Oxlade-Chamberlain, Georginio Wijnaldum, Adam Lallana en Emre Can vaak met creatieve oplossingen. 

Het lijkt erop dat je één of meerdere social media-scripts op VI.nl hebt uitgeschakeld. Daarom worden er geen social posts of liveblogs geladen. Wijzig hier je instellingen.

AANVALLEN

Liverpool wordt vaak omschreven als een pressingploeg, maar het is wel een pressingploeg die vaak de bal in zijn bezit heeft. Liverpool benadert gemiddeldes van zestig procent balbezit en in de Premier League scoort alleen het oppermachtige Manchester City nog vaker uit open spel. The Reds hebben een elftal dat verzorgd wil opbouwen van achteruit en op die manier tot kansen en doelpunten komt. 

Liverpool jaagt zonder bal en rust uit met de bal. Hoewel Klopp zijn spelers veel ruimte geeft tot variatie, verloopt de eerste fase van de opbouw vaak in een laag tempo. Liverpool komt over het algemeen ook niet tot kansen door middel van aanvallen die via het middenveld lopen. In een typische Liverpool-aanval gaat de bal langzaam rond, tot een speler vanuit de laatste lijn een linie overslaat en plots alle aanvallers in beweging komen. Dit soort ritmewisselingen zijn kenmerkend voor het offensieve spel onder Klopp: korte passes worden afgewisseld met directe ballen achter de laatste lijn of tussen de linies. Onder druk aarzelt Liverpool niet om snel de weg naar voren te zoeken en te gaan spelen vanuit de tweede bal. 

Liverpool benut de aanvallende situaties deels om zich voor te bereiden op omschakelmomenten. Wanneer het bijvoorbeeld niet lukt om na balwinst direct diepte te zoeken, temporiseert de ploeg door achterin rond te spelen en het elftal de tijd te geven om terug te komen in een stabiele organisatie. Liverpool bouwt op vanuit een 3+1-structuur. De invulling van deze structuur verschilt voortdurend. Soms zakt verdedigende middenvelder Jordan Henderson uit tussen de centrale verdedigers. Soms duikt hij op naast de centrale verdedigers. Soms is het James Milner of Emre Can die vanuit het middenveld terugzakt naast de verdedigers. Andere keren staat een van de backs hoog en ondersteunt de ander het centrum. Hierdoor heeft Liverpool veel beweging in het aanvalsspel, maar is tegelijkertijd de organisatie achter de bal altijd op orde.

Vanuit de 3+1-structuur zoekt Liverpool naar twee soorten passes: een gerichte pass achter de laatste lijn van de tegenstander of een strakke pass naar een speler die vrijkomt tussen de defensie en het middenveld van de tegenstander. Het getik in de achterhoede is vooral bedoeld om de tegenstander uit de tent te lokken, waardoor een van deze passes gegeven kan worden. Ook alle loopacties zijn hierop gericht. Salah en Mané proberen de laatste lijn van de opponent vaak naar achteren te drukken met diepteloopacties. Medespelers proberen vervolgens vrij te komen in de ruimtes die hierdoor ontstaan tussen de linies. Bij Liverpool is er geen focus op het bezetten van ruimtes, maar op het openmaken van ruimtes. 

Bovenstaande aneenschakeling van screenshots typeert de typische Liverpool-aanval. Terwijl de spelers in de laatste lijn elkaar de bal toeschuiven, zijn de aanvallers bezig om ruimtes te openen. Dat begint hier met Roberto Firmino die zich aanbiedt en Mohamed Salah die tegelijkertijd dreigt weg te lopen in de diepte. Door deze bewegingen wordt aan de ene kant de laatste lijn van FC Porto teruggedrongen en verlaat aan de andere kant de linker centrale middenvelder van Porto zijn positie om de passlijn naar Firmino af te sluiten. Zo ontstaat het gat waarin Salah vrijkomt. Direct na deze pass tussen de linies is zichtbaar hoe het voorste kwintet van Liverpool op hoge snelheid naar voren sprint. Liverpool voetbalt vanuit beweging en dynamiek, niet vanuit een gestructureerde veldbezetting. Daarom staan op het middenveld ook verbindingsspelers in plaats van creatieve spelmakers.

De bezetting in de as is cruciaal om het aanvalsspel van Liverpool tot een succes te maken. Salah en Mané beginnen vanuit de binnenkant, waardoor de organisatie rondom de bal op orde is zodra een splijtende pass tussen de linies gegeven wordt. Salah en Mané mogen wel uitwijken naar de vleugel, maar ze moeten daar niet op voorhand al staan. Liverpool bouwt op een combinatie van creativiteit in de voorhoede en voorspelbare organisatie in de achterhoede, wat moet leiden tot veel dynamiek en variatie in het aanvallen. Zoals Klopp het zelf verwoordt in Monday Night Football: 'Ik denk eerlijk gezegd niet na over de vraag of wij met een échte spits spelen of met een valse nummer negen. Al onze spelers moeten in het strafschopgebied van de tegenstander opduiken wanneer dat mogelijk is.'

Deze offensieve vrijheid is tegelijkertijd de kracht en de zwakte van Liverpool. Tegen opponenten die proberen om ver van hun eigen doel te spelen, is de voorhoede van The Reds nauwelijks te stoppen. Tegenstanders die zich ingraven en zich niet laten verleiden om ruimtes weg te geven, leggen daarentegen regelmatig de aanvalsmachine plat.

Zeker in de periode dat Philippe Coutinho nog actief was voor Liverpool, waren standaardsituaties een belangrijk wapen. Afhankelijk van de organisatie van de tegenstander slijpt de ploeg verschillende varianten in. Zo verklaarde Emre Can onlangs na een doelpunt tegen West Ham United dat dit het resultaat was van een sessie op Melwood.

Omschakeling van aanvallen naar verdedigen

De gegenpressing van Liverpool is eerder een mindset dan een uitgewerkte tactiek. Tijdens het aanvallen treft Liverpool weliswaar voorbereidingen door de ruimtes klein te houden en bezetting te hebben in de as en achter de bal, maar dat is wat anders dan voorgeschreven regels. Liverpool streeft in principe net als tijdens het reguliere verdedigen naar twee-tegen-één-situaties met bescherming van een speler erachter, maar in de complexe realiteit is dat niet altijd haalbaar. Aan het achterliggende principe van direct drukzetten bij balverlies, mag echter geen enkele speler tornen. Zelfs sterspelers als Mohamed Salah en Sadio Mané moeten in die situaties vuile meters maken.

Het eerste doel van Liverpool met de gegenpressing is het terugveroveren van de bal. Hiervoor is het noodzakelijk dat de spelers rondom de bal de druk maximaal opvoeren en dat de rest van het elftal het veld klein maakt, zodat het moeilijker wordt om onder de druk uit te spelen en het spel te verplaatsen. In de meeste gevallen is de organisatie in balbezit goed genoeg om dit voor elkaar te krijgen.

Als Liverpool niet direct het balbezit terug kan winnen, wordt de opdracht op het tempo uit de tegenaanval te halen. Vooral de centrale verdedigers en de verdedigende middenvelders moeten het inzicht hebben om te herkennen wanneer het niet langer verstandig is om massaal door te jagen. Zij moeten dan zorgen dat de tegenstander aan de bal geen diepte kan zoeken, zodat ploeggenoten de tijd krijgen om terug te komen in een stabiele organisatie. Dit luistert uiteraard bijzonder nauw.

De reden dat Liverpool een van de beste teams ter wereld is in de omschakeling van aanvallen naar verdedigen, valt vooral te zoeken in de trainingsarbeid die hierin gestoken wordt. In iedere oefening bouwt Klopp met zijn staf omschakelmomenten in, waardoor het direct jagen bij balverlies een tweede natuur wordt voor zijn spelers. Bovendien cultiveert Klopp dit gewenste gedrag door als een maniak tekeer te gaan langs de lijn. Geen enkele Liverpool-speler krijgt de gelegenheid om te ontsnappen aan zijn verantwoordelijkheden. Dat valt ook op in de dingen die Klopp zegt in de media. Als de pers hem vraagt naar de bloedvorm van Salah, wijst hij op de arbeid die Mané en Firmino in zijn rug verrichten om een stabiele organisatie te behouden.

Gegenpressing is niet iets wat je één keer benoemt in de bespreking op de wedstrijddag: het moet onderdeel van je systeem zijn tijdens iedere actie. Alleen dan kan Liverpool winnen van teams met meer geld en de fans op Anfield geven wat ze zoeken: een van de mooiste ervaringen die ze ooit beleefd hebben.