Onder Peter Bosz heeft de manier van voetballen bij Ajax een flinke revolutie ondergaan. In VI Rebound en reconstructie van de introductie van de speelwijze van Bosz, aan de hand van een presentatie die hij medio februari gaf bij een symposium van de World Football Academy en vakbond VVON.
Vierhonderd trainers luisteren ademloos toe als slotspreker Bosz tijdens het voetbalsymposium in Garderen het woord neemt. De Ajax-coach laat er dan ook geen gras over groeien. Na een bondige introductie van zijn visie – waarin aantrekkelijk voetbal gecombineerd moet worden met winnen – begint hij aan het thema verdedigen.
‘Ik word vaak naïef genoemd, maar dat is grote onzin’
Bosz is zich bewust van zijn reputatie als idealist. Daarom benadrukt hij direct dat hij veel defensiever denkt dan de meeste mensen veronderstellen. ‘Ik word vaak naïef genoemd, maar dat is grote onzin. Bij ieder team dat ik overneem, ben ik begonnen met het trainen van verdedigen. Dat is bij Ajax niet anders geweest.’
In het betoog van een uur dat volgt, zet Bosz deze woorden kracht bij. Tot in detail bespreekt hij de manier van druk zetten door zijn nieuwe elftal. De fouten die in het begin gemaakt zijn bij Ajax in verdedigend opzicht komen uitgebreid aan de orde. Evenals de oplossingen die hij daarvoor heeft gevonden in de loop van het seizoen.
‘Hoe halen we de counter eruit? Met die vraag zijn we continu bezig’, legt Bosz uit. ‘Misschien lijkt dat raar, want in goeden doen hebben wij zestig tot zeventig procent van de tijd de bal. Dat weten we dus van te voren. Waarom besteed ik er dan zoveel tijd aan? Omdat het cruciaal is om de tegenaanval er direct uit te halen. Toen ik het boek Herr Pep over Pep Guardiola las, snapte ik niet waarom hij drie hele dagen bezig was om de komende tegenstander te bekijken. Ik deed dat in tien minuten. Uit dat boek leerde ik dat hij dit deed om te ontdekken wie er vrijkwam bij balwinst van de tegenstander, zodat hij daar een oplossing voor kon verzinnen. Dat probeer ik nu ook meer te doen.’
Pressing
Voor Bosz bestaat verdedigen uit vier componenten, die hij zelf ‘grootheden’ noemt.
1. Hoog druk zetten
2. Compact staan
3. Doordekken
4. Vijfsecondenregel
Het introduceren van een andere manier van hoog druk zetten, ging bij Ajax niet zonder slag of stoot. Bosz wilde aanvankelijk voortbouwen op de vastigheden van zijn voorganger Frank de Boer, dus werd gespeeld met de punt naar voren op het middenveld. De nummer tien - Davy Klaassen - had de opdracht om samen met de spits door te jagen op de centrale verdedigers.
Bosz haalt een voorbeeld uit de thuiswedstrijd tegen Standard Luik aan om uit te leggen waarom hij hier vanaf gestapt is. Op het scherm achter de Ajax-trainer verschijnen beelden van Eyong Enoh, die uitzakt tussen de twee centrale verdedigers van Standard. Ondertussen schuiven de backs van de Belgische ploeg naar voren. Gevolg is dat Ajax plots druk geeft met een voorste lijn van drie die bestaat uit twee doordekkende middenvelders.
‘Dus waren mijn middenvelders ineens aanvallers en mijn aanvallers middenvelders’, concludeert Bosz. ‘Daar ben ik geen voorstander van, want ik wil dat mijn spelers in hun kracht komen te spelen. Daarom hebben we de manier van pressing aangepast. Eerst door alleen met Amin Younes naar binnen te drukken. Daarna door dit met alle drie de spitsen te doen. De variant met Younes en die met drie aanvallers wisselen we nu af, mede op basis van de tegenstander. FC Utrecht bouwt bijvoorbeeld altijd op met drie man, dan is het logisch om met drie aanvallers te pressen.’
In onderstaande video laat VI PRO met behulp van Piero zien hoe dat in de praktijk werkt.
Bosz benadrukt dat de huidige variant geen definitieve oplossing is. Hij beschrijft het kat-en-muis-spel waar hij steeds in verwikkeld is met tegenstanders. ‘Die verzinnen steeds nieuwe ideeën en daar moeten wij dan weer een antwoord op paraat hebben. Lukt dat niet, dan kost dat veel kracht. Mijn doel is juist dat mijn spelers steeds minder hoeven te lopen.’
Vijfsecondenregel
In de eerste weken van Peter Bosz bij Ajax ging het vooral over de zogenoemde ‘vijfsecondenregel’. De 53-jarige coach legt aan zijn collega's geduldig uit wat hij hiermee bedoelt. ‘De meeste teams maken het veld zo groot mogelijk als ze de bal hebben en zo klein mogelijk als ze aan het verdedigen zijn. Uit berekeningen blijkt dat het ongeveer vijf seconden kost om tussen die veldbezettingen te wisselen. Binnen die tijd willen wij de bal terug hebben.’
Bosz traint Ajax daar bewust en onbewust op. Dat laatste gebeurt bijvoorbeeld tijdens positiespellen, waar hij met zijn assistenten voortdurend coacht op direct jagen na balverlies.
Om de vijfsecondenregel zo effectief mogelijk uit te voeren, geeft Bosz zijn team twee richtlijnen mee. Deze zijn uitgewerkt in onderstaande video.
Per linie geeft Bosz zijn spelers instructies mee over het druk zetten. Zo moeten de aanvallers altijd met drie man pressen en vooruitverdedigen, geldt voor de middenvelders dat ze zich moeten positioneren voor hun tegenstander, wordt van de verdedigers gevraagd om te durven met ruimte in de rug te spelen en moet de keeper ver uit zijn goal komen om lange passes te onderscheppen.
Met voetballers die niet in staat zijn om deze taken uit te voeren, heeft Bosz weinig geduld. ‘Kun je dit niet? Dan heb ik niets aan je.’
De effecten van de gewijzigde speelstijl onder Bosz zijn ook zichtbaar in de cijfers. Voor tegenstanders is het moeilijker geworden om tegen Ajax een succesvolle pass te geven op de eigen helft. Daarnaast is het aantal schoten tegen afgenomen ten opzichte van de laatste twee jaar onder De Boer. Toch is niet alles rozengeur en maneschijn, want het aantal grote kansen voor opponenten is dit seizoen gestegen.
| Seizoen | Passzuiverheid tegenstander op eigen helft | Grote kansen weggegeven |
| 2015/16 | 85,8 | 0,85 |
| 2016/17 | 83,0 | 1,00 |
Heel verwonderlijk is het op zich niet dat tegenstanders ook direct gevaarlijk zijn als ze doorkomen tegen Ajax. Wanneer de pressing van Bosz omspeeld wordt - wat gedurende het seizoen steeds moeilijker is geworden - ligt de weg naar doelman André Onana namelijk open.
Zoektocht
Na de uitgebreide uiteenzetting van Bosz over de manier van pressen, heeft hij nauwelijks tijd over om de aanval te bespreken. De ex-trainer van onder andere Heracles Almelo, Vitesse en Maccabi Tel Aviv stipt slechts kort vier punten aan die hij van belang acht in balbezit. Zoals weergegeven in onderstaande video.
Een risico van de manier van voetballen onder Bosz is dat de bal van rechts naar links gaat en vervolgens weer terug. Zonder daadwerkelijk tegenstanders uit te spelen of terreinwinst te boeken.
Als Ajax doorkomt, dan gebeurt dat vaak via de vleugel. Wanneer Amin Younes, Bertrand Traoré of Justin Kluivert daar hun directe tegenstander passeren, is de weg naar het doel echter vaak nog lang.
In tegenstelling tot zijn voorbeeld Pep Guardiola, die de nadruk legt op het controleren van het centrum en de zogenoemde halfspaces, kiest Bosz bewust om zijn verdedigers en aanvallers op de vleugel het veld vooral breed te laten houden. Dat is goed te zien in onderstaande video.
De belangrijkste reden dat Bosz kiest voor vleugelaanvallers in de opbouw het veld breed houden, is dat hij niet wil dat de middenvelders zich komen melden aan de zijkant. ‘Zonder af te geven op mijn voorganger, maar dat gebeurde onder De Boer wel regelmatig. Daar houd ik niet van, want dan mis ik bezetting op mijn middenveld. Dan kun je zeggen dat een buitenspeler dat kan invullen door vanaf de vleugel naar binnen te komen, maar ik kies daar liever voor andere types.’
Toevalstreffer
Bosz geeft toe dat een flinke zoektocht nodig is geweest om tot zijn huidige opstelling te komen. De ommekeer kwam eind september in de wedstrijd om de KNVB-beker tegen Willem II. Lasse Schöne kreeg de kans als verdedigende middenvelder en greep die met beide handen aan.
‘Dat was de eerste keer dat ik het gevoel had dat we de juiste balans gevonden hadden’, kijkt Bosz terug. ‘Sindsdien hebben we een enorme ontwikkeling doorgemaakt.’
De ironie is dat deze strategische zet helemaal niet het idee was van de perfectionistische Ajax-trainer. ‘Lasse gaf me zelf aan dat ik hem ook op 6 zou kunnen gebruiken’, biechtte Bosz onlangs op aan VI. ‘Op een training hebben we het geprobeerd, maar die bewuste bekerwedstrijd tegen Willem II half september gaf de doorslag. Ik zag hem die wedstrijd spelen en dacht: Dit is het.’
Precies deze toevalstreffer heeft uiteindelijk voor de ommekeer gezorgd voor Bosz bij Ajax. Dat onderstreept wat FC Groningen-trainer Ernest Faber eerder op de dag aan de toegestroomde oefenmeesters heeft meegegeven. ‘We kunnen eindeloos praten over tactiek, maar alles valt of staat met techniek.’
Precies dat aspect heeft bij Bosz de doorslag gegeven in alle keuzes die hij gemaakt heeft bij Ajax. De komende maanden gaat blijken of deze duidelijke visie zich ook gaat vertalen in resultaat. Met minder wordt in Amsterdam geen genoegen genomen, beseft ook Bosz. ‘Bij Ajax zijn er twee doelstellingen. Alles winnen. En dat doen met aantrekkeljik voetbal. Gebeurt dat niet, dan begint de buitenwereld de druk op te voeren. Dat heb ik inmiddels zelf ook ervaren.’
Data via Opta Sports