Met de toenemende populariteit van de driemansdefensie groeit de vraag naar een ander type verdedigers. Hoe een door Antonio Conte ingezette trend goed nieuws betekent voor Daley Blind en consorten.
Ze staan iedere week in de basis bij een Nederlandse topclub, hebben Champions League-duels achter hun naam en toch is een grote internationale transfer ver weg. Feyenoorder Jerry St. Juste en Ajacied Joël Veltman kampen met exact hetzelfde probleem: met hun 1 meter 83 zijn ze te klein voor een centrale verdediger. In de Eredivisie zijn trainers bereid dat door de vingers te zien vanwege hun opbouwende kwaliteiten, maar in het buitenland gelden andere wetten. Daar gaat een streep door de naam van St. Juste en Veltman zodra de lengte in hun paspoort is opgezocht: geen verdedigers waarmee je de oorlog door de lucht gaat winnen.
Zelfs in Nederland wordt geschoven met de kleine mandekkers. Bij SC Heerenveen is St. Juste gebruikt als verdedigende middenvelder, Veltman mag zich tegenwoordig bij Ajax rechtsback noemen. Het zijn lapmiddelen, want op die posities komen andere tekortkomingen in hun spel aan het licht. Toch mogen St. Juste en Veltman hopen op een stap hogerop, want een nieuwe tactische trend speelt spelers van hun profiel in de kaart. Daar weet César Azpilicueta alles van.
Libero 2.0
Azpilicueta is de droom van elke trainer. Intelligent, gedisciplineerd en multifunctioneel: eigenschappen die hem een geliefde selectiespeler maken. José Mourinho geeft de Bask het ultieme compliment door te stellen dat hij de Champions League zou winnen met elf Azpilicueta’s: ‘Misschien wel via penalty’s’, voegt de toenmalig Chelsea-manager met een knipoog toe.
Azpilicueta is een van de beste centrumverdedigers ter wereld
Antonio Conte loopt eveneens weg met Azpilicueta. Als de Chelsea-coach besluit om over te schakelen naar een 3-4-3-formatie kiest hij voor Azpilicueta als een van zijn centrale verdedigers. ‘Op die positie is hij een van de beste spelers ter wereld. Azpi is een fantastische speler omdat hij verschillende rollen kan vervullen, maar deze is hem op het lijf geschreven. Hij speelt erg goed omdat hij snel is, een goede techniek heeft en een intelligente speler is’, analyseert de Italiaanse tacticus zijn pupil.
De woorden van Conte zijn opmerkelijk omdat Azpilicueta slechts 1,78 meter lang is en daarmee niet voldoet aan het reguliere profiel van een centrale verdediger. In tegenstelling tot John Terry die door de formatiewissel zijn plek verliest. Terry is perfect voor een viermansdefensie: sterk in duels, uitblinkend in kleine ruimtes en gevreesd door elke spits. Alleen is dat niet wat nodig is om overeind te blijven met drie verdedigers. Dat vraagt om snelheid, positioneel inzicht en opbouwend vermogen. Precies de dingen waar Azpilicueta goed in is.
Azpilicueta is een libero 2.0. Vanuit de laatste lijn bestrijkt hij het hele veld en bemoeit hij zich nadrukkelijk met de opbouw. Zo staat Azpilicueta in de Premier League op vijf assists: allemaal voorzetten op spits Álvaro Morata. Een rol die in Engeland beschreven is als ‘box-to-box-center-back’ en zich niet beperkt tot Chelsea. David Alaba (1,80 meter) en Joshua Kimmich (1,76) maken onder Pep Guardiola indruk vanuit deze nieuwe taakopvatting bij Bayern München. Zoals Benjamin Henrichs (1,83) en Wendell (1,76) nu regelmatig zo spelen bij Bayer Leverkusen en Gary Medel (1,71) dat heeft gedaan in de driemansdefensie van Chili.
Nu steeds meer teams kiezen voor drie verdedigers, lijkt de opmars van de Azpilicueta’s niet meer te stuiten. De tijden van de houthakkers in de achterhoede zijn voorbij. In de nieuwe tijd is slim zijn belangrijker dan sterk zijn.
Minder luchtduels, meer tackles
Deze ontwikkelingen vragen om een nadere beschouwing van de verschillen tussen verdedigers in een driemans- en viermansdefensie. De Engelse top leent zich voor een vergelijkend warenonderzoek. De helft van grootmachten in de Premier League spelen dit seizoen overwegend met drie centrumverdedigers (Arsenal, Chelsea en Tottenham Hotspur), de andere helft start meestal met een viermansdefensie (Liverpool, Manchester City en Manchester United). Voor alle clubs geldt dat ze bijna altijd sterker zijn dan de tegenstander en dus het spel moeten maken, waardoor de cijfers niet vertekend worden door een niveauverschil.
| Aantal verdedigers | Winstpercentage luchtduels | Tackles | Passes naar laatste derde | Gemiddelde lengte |
|---|---|---|---|---|
| 3 | 58% | 1,81 | 6,95 | 1,86 |
| 4 | 70% | 1,31 | 4,75 | 1,88 |
De verdedigers in een driemansdefensie onderscheiden zich op vijf kenmerken van hun collega’s in een viermansdefensie. Allereerst is daar het aspect van lengte. Nicolás Otamendi is de enige centrale verdediger van onder de 1,85 die zich staande houdt in een laatste lijn met vier. Dat toont een duidelijk contrast aan met de spelers die kansen krijgen in een driemansdefensie. Denk behalve aan Azpilicueta aan Nacho Monreal (1,79) en Skhodran Mustafi (1,84) die een vaste plek hebben bij Arsenal. Zoals Danilo (1,83), Ben Davies (1,81) en Sead Kolasinac (1,83) incidenteel een kans hebben gekregen in een dergelijke rol. Dat verschil in lengte vertaalt zich direct in een tweede onderscheid: waar centrale verdedigers in een viermansdefensie gemiddeld zeventig procent van hun luchtduels winnen, ligt dat getal voor hun collega’s in driemansdefensies op 58 procent.
Verdedigers in een driemansdefensie voeren meer tackles uit en verzenden meer passes naar het laatste gedeelte van het veld
Verdedigers in een driemansdefensie zijn op twee andere onderdelen juist succesvoller. Ze voeren meer succesvolle tackles uit en verzenden meer passes naar het laatste gedeelte van het veld. Dat sluit aan bij het beeld van spelers die een mix zijn tussen centrale verdediger en backs. Ze hebben aanvallend een grotere taak dan alleen de bal inleveren bij een middenvelder en komen vaker in grondduels terecht.
Bovendien bestrijken de buitenste centrale verdedigers in een driemansdefensie een veel groter werkterrein. Bovenstaande illustratie van de balcontacten van Joël Matip en César Azpilicueta maakt dat in één beeld duidelijk. Waar Matip in de viermansachterhoede van Liverpool alleen centraal achterin te vinden is, komt Azpilicueta ook aan de zijkant en op de helft van de tegenstander. Dat vraagt om andere vaardigheden, en dus om een ander type spelers.
De dag dat Wesley Hoedt te groot bevonden werd
Tekenend voor het belang van kleine verdedigers in driemansdefensies is de wijze waarop Marcelo Bielsa te werk ging toen hij medio 2016 trainer van Lazio leek te worden. Zonder hem een minuut aan het werk te hebben gezien in een wedstrijd of op een training, liet de trainer aan Wesley Hoedt weten dat hij kon vertrekken. Want: te lang voor een centrale verdediger in zijn manier van spelen. Gelukkig voor Hoedt pakte Bielsa na een geruchtmakend conflict met Lazio razendsnel zijn biezen en ontwikkelde hij zich in de loop van het afgelopen seizoen tot international van Oranje, waarna hij in de zomer overstapte naar Southampton.Hollands glorie
Voor Nederlandse verdedigers is deze ontwikkeling een onverwachte meevaller. In de Eredivisie wordt de nadruk al langer gelegd op opbouwende capaciteiten boven duelkracht. Dat maakt hen sneller geschikt voor het functioneren in een driemansdefensie. Daar zijn St. Juste en Veltman twee voorbeelden van, maar zij staan zeker niet alleen.
Voor Nathan Aké (1,80) en Daley Blind (1,80) biedt de opkomst van de driemansdefensie bijvoorbeeld nieuwe kansen. Coaches als Eddie Howe en Louis van Gaal, die veel nadruk leggen op de opbouw van achteruit, durven het aan om hen centraal achterin te zetten in de Premier League. De meeste trainers zullen Aké en Blind echter naar de vleugel dirigeren, waar hun kwaliteiten als passers niet perfect naar de oppervlakte komen. Beiden beschikken daarentegen net als Azpilicueta over het ideale profiel van de libero 2.0.
De opmars van de kleine verdedigers biedt in deze donkere tijden voor het Nederlandse voetbal toch weer wat perspectief op Hollands Glorie. De Eredivisie is de perfecte leerschool voor de nieuwe centrale verdediger. Daar kan Tottenham Hotspur - waar de hele driemansdefensie een Ajax-verleden heeft - over meepraten.
Data via Opta Sports