Barcelona slaat zijn slag in de Messi-zone

Het opstellingspapier van Barcelona en Atlético vertoont vooraf een opvallende overeenkomst. Hoewel de ploegen een tegengestelde speelstijl hanteren, komt hetzelfde type spelers het veld in. Zowel Barça als Atlético telt twee controlerende middenvelders, twee spelmakers vanaf de zijkant en een schaduwspits die maximale vrijheid geniet. De vleugels zijn het terrein voor de backs die heen en weer denderen langs de lijn. Dat beeld zien we internationaal steeds vaker terug.

Ga maar na. Bij Chelsea is de flank gereserveerd voor Victor Moses en Marcos Alonso, omdat Willian, Eden Hazard en Pedro vooral aan de binnenkant spelen. Bij Tottenham Hotspur hetzelfde verhaal met Christian Eriksen en Heung-Min Son die ruimte maken voor Serge Aurier en Ben Davies. Manchester United? Alexis Sánchez en Anthony Martial naar binnen, de buitenkant is voor de backs. Liverpool? Mohamed Salah en Sadio Mané opereren vanuit het centrum, waardoor ruimte ontstaat voor Trent Alexander-Arnold en Andrew Robertson. Ook Paris Saint-Germain, Bayern München, Juventus, Napoli en Real Madrid conformeren zich aan dit beeld. Eigenlijk is Manchester City de enige uitzondering, maar daar spelen de vleugelverdedigers juist weer vaak aan de binnenkant.

Toppers zoals die tussen Barcelona en Atlético Madrid zijn vooral een gevecht geworden om het de centrale zone voor het strafschopgebied. Bijna al het doelgevaar uit open spel verloopt via dat kleine gebied. Goede teams creëren vaak meer dan twintig procent van hun kansen vanaf de plek die soms wordt aangeduid als zone 14. Dat is het getal dat deze zone krijgt als het veld wordt opgedeeld in zes gebieden in de lengte en drie in de breedte (zie bovenstaande afbeelding). Het domineren van dit gebied blijkt een belangrijke voorspeller van succes.

Traditiegetrouw zijn Barcelona en Atlético ieder op hun eigen manier ijzersterk in deze centrale gebieden. De Catalanen vallen vooral goed aan op deze wijze, met Lionel Messi als centrale pion. De Argentijn vindt vaak de ruimtes tussen de linies, om vanuit daar beslissend te zijn met steekpasses, dribbels en doelpunten. Ondersteuning kreeg Messi altijd van Xavi en Andrés Iniesta. Tegenwoordig komt Iniesta vanaf de linkervleugel naar binnen en doet Philippe Coutinho hetzelfde van de andere flank. Het recept voor doelpunten is daarmee niet veranderd: vanuit combinatiespel centraal een creatieve speler vrij krijgen en daarna genadeloos toeslaan. Eigenlijk zouden ze zone 14 beter de Messi-zone kunnen noemen.

Atlético beheerst juist de andere kant van de medaille. Tegen de Madrilenen is het relatief eenvoudig om een pass te laten aankomen, tot een tegenstander arriveert in de centrale zone voor het strafschopgebied. Daar is Atlético statistisch gezien het beste team ter wereld. Met slechts twaalf tegentreffers demonstreert de ploeg van trainer Diego Simeone deze unieke kracht ook dit seizoen weer.

Bovenstaande situatie is een goede illustratie van de manier waarop Atlético dat doet. Simeone verdedigt met zijn team vanuit de zone in een 4-4-2, waarbij een van de spitsen de opdracht krijgt om Sergio Busquets te schaduwen. Atlético staat daarbij zowel in de lengte als in de breedte extreem compact. Dus heeft een vleugelverdediger als Jordi Alba alle tijd om de bal op de vleugel aan te nemen. Tot het moment dat Alba probeert om naar het centrum te komen.

Dat gebeurt in bovenstaande situatie. Waar Iniesta vier seconden eerder nog vrij lijkt te staan tussen de linies, is hij nu omringd door vijf opponenten van Atlético. Voor de uitzakkende Luis Suárez geldt hetzelfde. Messi tovert zich tijdens de eerste helft in een soortgelijke situatie met een hoogstandje langs drie tegenstanders, maar zelfs de beste voetballer ter wereld kan in zulke kleine ruimtes niet beslissend zijn. Aan geen van de zestien doelpogingen van Barcelona tegen Atlético gaan meer dan zes opeenvolgende passes vooraf. Een teken dat het Messi en consorten niet lukt om vanuit positiespel tot kansen te komen.

Zeven van de zestien schoten van Barça komen uit een standaardsituatie, de meeste andere na het heroveren van de bal op de helft van Atlético. De winnende treffer van Messi heeft beide kenmerken in zich. Hij vangt een afvallende bal op in de door hem geliefde zone en dwingt met een dribbel een vrije trap af. Die schiet Messi zelf op schitterende wijze binnen.

Daarna ontstaat een schaakspel tussen Ernesto Valverde en Diego Simeone waar de neutrale toeschouwer waarschijnlijk niet vrolijk van wordt. Simeone probeert met zijn elftal hoger druk te geven en zo de bal te veroveren op plekken waar direct gevaar gesticht kan worden. Barcelona reageert door het spel sneller te verplaatsen van de ene naar de andere flank, om zo uiteindelijk Coutinho, Messi of invaller André Gomes vrij te krijgen in het centrum.

Omdat Atlético na de momenten van pressing snel genoeg terug is in de verdedigende organisatie, levert dit een impasse op. Barcelona verdedigt de voorsprong door het centrum dicht te houden en Atlético heeft niet het voetballende vermogen om in die extreem kleine ruimtes toch een opening te vinden.

Daarmee illustreert deze Spaanse topper wat zich al langer aftekent: steeds meer duels worden een gevecht om die kleine centrale zone rond het strafschopgebied. Wie daar tegenstanders domineert - met of zonder bal - heeft de beste kans om prijzen te pakken. Helemaal als Lionel Messi de man is die daar aan de bal komt. Daar kan Atlético nu ook over meepraten.