Ajax geeft PSV, Feyenoord en AZ het nakijken door altijd te jagen

Ajax

HOGE DRUK LOONT

Als je niet jaagt, kan je niet scoren. Die logica lijkt steeds meer waarheid te worden in het internationale topvoetbal. Een trend die te danken lijkt aan het succes van Jürgen Klopp en Pep Guardiola. De drie Europese topteams die vorig seizoen de bal gemiddeld het verst van het eigen doel veroverden, waren Bayern München, Liverpool en Paris Saint-Germain. Die werden allemaal kampioen en leverden de finalisten van de Champions League. Wat dat te maken heeft met de Eredivisie-topmaand januari? Ajax is wat die statistiek betreft onovertroffen.

De gemiddelde aanval van Ajax start op 44,7 meter van het eigen doel. Wat in de buurt komt bij de afstanden die Bayern (46 meter), Liverpool (45,2) en PSG (45) vorig jaar haalden. PSV is in dit klassement de nummer twee, met een achterstand van anderhalve meter. Dat lijkt weinig, maar is veel als je bedenkt dat ADO Den Haag de meest teruggetrokken defensie heeft met 36,7 meter. Het belang van dit cijfer schuilt in het feit dat in de Champions League de helft van alle doelpunten begint met een herovering ver op de helft van de tegenstander. Ajax is daar altijd naar op jacht.

In de laatste minuut van de uitwedstrijd tegen AZ, afgelopen Super Sunday, lukte dat. Op circa 25 meter van zijn eigen doel probeerde Calvin Stengs open te draaien. Ondanks de 0-2 tussenstand werd hij fanatiek opgejaagd. Edson Álvarez zat Stengs het dichtst op zijn huid. Na een succesvolle ingreep van de Mexicaan stond de organisatie van AZ uit het lood. Daarvan profiteerde David Neres na een snelle combinatie optimaal.

Tegen PSV was Ajax daar ook al twee keer in geslaagd. Beide keren kleunde Nicolás Tagliafico er na balverlies flink in op een meter of twintig van het PSV-doel. Quincy Promes en Antony werden een paar tellen later bejubeld. Drie van de zes Ajax-treffers in topduels begonnen dus met een verovering ver op de helft van de tegenstander. Net als in de Champions League de helft.

Erik ten Hag heeft Ajax in januari continu druk laten zetten. Stand of tegenstander verandert niets aan die intenties. De vaste patronen in de pressing zijn steeds zichtbaar geweest. Bij hoge druk werkt Ajax met mandekking om het middenveld vast te zetten. Tegen AZ gebeurde dat bijvoorbeeld met Davy Klaassen op Teun Koopmeiners, Ryan Gravenberch tegenover Fredrik Midtsjø en Edson Álvarez vanuit Calvin Stengs. Antony hielp op zijn beurt Sébastien Haller om de twee centrale verdedigers vast te zetten. In De Klassieker was het concept hetzelfde. Alleen tegen PSV week Ten Hag af van dat concept. Toen besloot hij in de eerste helft om Zakaria Labyad als spits te laten spelen vanuit een controleur van PSV, waardoor beide buitenspelers nodig waren om druk te krijgen op het centrum. Bij rust stapte Ten Hag daarvan af met het inbrengen van Haller. Direct liep het beter.

De aankoop van Haller toont dat Ajax ook op transfergebied de aanval heeft gekozen. Als enige topclub in de Eredivisie hebben de Amsterdammers serieus geïnvesteerd in de winterperiode. Dat heeft zich uitbetaald. Haller leverde de assists op de 2-2 tegen PSV, de 1-0 tegen Feyenoord en de 1-0 tegen AZ. Ten Hag heeft Ajax agressief laten spelen, maar heeft ook de brede selectie tot zijn beschikking waarmee dit in een dubbel programma kan. Die combinatie heeft Ajax de grote winnaar van januari gemaakt. Ook al is het positiespel nog voor verbetering vatbaar.

AZ

SPECIALIST IN COUNTEREN

AZ heeft de beste counterploeg van Nederland. Dat is de conclusie na een maand waarin zeges op PSV en Feyenoord zijn afgewisseld met zeperds tegen PEC Zwolle en FC Utrecht. Ajax is zowel in de beker als competitie te sterk gebleken. Die Noord-Hollandse derby’s hadden gemeen dat Ajax al voor rust de leiding nam. Dat scoreverloop werkte niet in de hand dat de ploeg van Ten Hag enorme risico’s ging nemen in de organisatie achter de bal. Dan krijgt AZ het moeilijk om tot kansen en doelpunten te komen.

Het succes van AZ in topwedstrijden is gebaseerd op spelen in grote ruimtes. Daar voelen al de Alkmaarse aanvallers zich prettig bij. Myron Boadu onderstreepte dat met twee doelpunten tegen Feyenoord. Eerder had de explosieve spits een penalty versierd tegen PSV. Ook tegen Ajax dook Boadu na een sprint alleen op voor Andre Onana. Boadu profiteerde bij veel van die momenten dankbaar van voorbereidend werk van Calvin Stengs. Die noteerde tegen Feyenoord zijn eerste assist van het seizoen. Die statistiek vertelde indirect het verhaal van AZ. Het elftal van Pascal Jansen is aanvallend te afhankelijk van een paar flitsen.

BALBEZIT IN JANUARI-TOPPERS

Ten opzichte van vorig seizoen valt verder op dat AZ makkelijker doelpunten toestaat. Toen werd in alle vier de topduels de nul gehouden. Nu moest Marco Bizot zes keer vissen in drie duels. De hele competitie laat een soortgelijk beeld zien. AZ eindigde vorig jaar na 25 competitieduels op 17 tegentreffers. Dat zijn er nu al 31 na 20 potjes.

De openingstreffer van Ajax zondag illustreerde beide oorzaken van deze lekke defensie. Dat begon met Boadu die Daley Blind liet lopen voordat Albert Gudmundsson hem kon overnemen en eindigde met Bizot die zich makkelijk liet verschalken door een schot in de verre hoek. Minder defensieve discipline, mede vanwege de blessure van Dani de Wit, en zwak keeperswerk zijn voor AZ een serieus probleem.

Feyenoord

KWALITATIEF TE MAGER

Dick Advocaat kreeg veel over zich heen toen hij na de 3-2 nederlaag tegen AZ constateerde dat de tegenstander kwalitatief beter was geweest. Eerder had de 73-jarige oefenmeester zich geërgerd aan de kritiek die zijn ploeg kreeg na de 1-0 nederlaag bij Ajax. Feyenoord had volgens analisten minder angstig moeten beginnen. 'Er wordt te veel gesproken over vroeg druk zetten, laag druk zetten... Ik weet toch wat het beste voor het elftal is?', reageerde Advocaat geprikkeld. 'Het heeft ook met de manier van spelen van de tegenstander te maken. Nu konden we drukzetten omdat Ajax op deze manier speelde, maar als zij met een andere middenvelder spelen, kan je dat doordekken al niet doen. (...) Maar al die pseudo-trainers denken allemaal dat ze het weten.’

Advocaat bedoelde dat Feyenoord na rust kon jagen, omdat Ajax toen een middenveld met Davy Klaassen, Jurgen Ekkelenkamp en Quincy Promes had staan. In tegenstelling tot Ryan Gravenberch zijn zij niet in staat om vanuit de dekking oplossingen te vinden. Toen Feyenoord tegen AZ druk ging zetten tegen een ploeg met een technische nummer 10, kreeg Advocaat onbedoeld gelijk. De na Ajax geroemde Marcos Senesi kwam te zwemmen zonder directe tegenstander. Ook Uros Spajic en Leroy Fer bleken tegen AZ erg kwetsbaar zodra de hechte organisatie verdween. SC Heerenveen zorgde voor soortgelijke problemen met Joey Veerman hangend vanaf links.

SCHOTEN TEGEN IN JANUARI-TOPPERS

EXPECTED GOALS TEGEN IN JANUARI-TOPPERS

Drie nederlagen op rij toonden aan dat Feyenoord kwalitatief te mager is om mee te strijden om de titel. Uit open spel heeft Feyenoord nog niet eens de helft van het aantal doelpunten van Ajax gemaakt. Voor goals zijn de Rotterdammers zelfs tegen mindere goden vaak al afhankelijk van spelhervattingen en strafschoppen. Tegen toppers komt Feyenoord pas in zijn kracht wanneer zoals tegen PSV een vroege voorsprong genomen wordt. Dan ontstaat vanzelf ruimte om vaker toe te slaan. Dan is er ook geen twijfel tussen inzakken en naar voren stappen. Dat is een te wankel fundament gebleken om januari zonder kleerscheuren door te komen.

PSV

CREATIVITEIT GEZOCHT

PSV was afgelopen maand in topwedstrijden zowel de ploeg met de meeste schoten voor als met de minste tegen. Het scoorde desondanks het minst en kreeg er de meeste tegen. Wat met één punt uit drie toppers de slechtste resultaten opleverde. De achterstand op koploper Ajax is daardoor gegroeid naar zeven punten. De confrontatie in Amsterdam demonstreerde wat PSV het beste ligt. Een tegenstander die het spel wil maken en dus vastgezet kan worden. Toen was de belofte van het volgasvoetbal van Roger Schmidt te zien.

Maar in de Eredivisie heeft PSV bijna zestig procent van de tijd zelf de bal. Zoals ook tegen AZ en Feyenoord het geval was. Dan werd hard gezocht naar creativiteit. Acties die een gesloten defensie open kunnen breken. Met Cody Gakpo, Mario Götze en later Noni Madueke waren de drie beste dribbelaars van de ploeg echter uitgeschakeld. Aanvallend konden Ryan Thomas, Mauro Júnior en Mohamed Ihattaren hun erfenis niet dragen. Dus moest het gevaar vooral komen van de opkomende backs Denzel Dumfries en Philipp Max. Dat was te weinig om tot veel uitgespeelde kansen te komen. PSV schoot wel vaak, maar de kwaliteit van die doelpogingen was laag. Omdat de tegenstander altijd spelers in de baan van het schot had. Zowel tegen AZ als tegen Feyenoord scoorde PSV alleen uit een vrije trap.

SCHOTEN VOOR IN JANUARI-TOPPERS

EXPECTED GOALS VOOR IN JANUARI-TOPPERS

De offensieve afhankelijkheid van Dumfries en Max had voor Schmidt een vervelend neveneffect. Achter de vleugelverdedigers lag namelijk ruimte om in te counteren. Zowel AZ als Feyenoord profiteerde daar met zijn derde doelpunt van. Defensief bleek Max bovendien zijn tekortkomingen te hebben. Antony en Steven Berghuis scoorden beiden door hem aan de binnenkant te verrassen met een schot. Van alle backs van de topclubs wordt de Duitser het vaakst voorbij gedribbeld. Tegen sterkere tegenstanders komt dat naar de oppervlakte. Schmidt heeft dat – net als het gebrek aan creativiteit – niet kunnen maskeren.

Voor PSV is het grootste houvast dat de oplossing voor veel problemen in de ziekenboeg lijkt te liggen. Met de steekpasses van Götze en de diepgang van Gakpo wordt de aanval een stuk minder tandeloos. Logischerwijs profiteert zelfs de defensie daarvan, omdat Dumfries en Max dan niet langer voor alle creativiteit hoeven te zorgen. PSV is niet zo slecht als het nu lijkt. Op basis van het veldspel zijn ze nog altijd de grootste concurrent van Ajax. Alleen wel op een grotere achterstand dan iedereen in Eindhoven gehoopt had.