EK-historie in vogelvlucht: toss beslist over finaleplaats

Het allereerste EK ooit kent Frankrijk als gastheer. Viktor Ponedelnik kroont zich tot matchwinner in de finale tegen Joegoslavië. De 23-jarige aanvaller maakt zeven minuten voor het verstrijken van de verlenging de winnende treffer. Milan Galic zet de Joegoslaven op voorsprong, Slava Metreveli brengt de Sovjets op gelijke hoogte, waarna Ponedelnik zijn land de Coupe Henri Delaunay (naar de bedenker van het Europees Kampioenschap) bezorgt. Grappig detail: Ponedelnik (foto) betekent maandag in het Russisch en als de gevierde man scoort is het net… maandag.

De bekendste speler van de Sovjet-ploeg van bondscoach Gavriil Kachalin is doelman Lev Yashin. De Sovjets zijn op dat moment hun tijd al ver vooruit. Trainer Kachalin laat zijn team al dagen vóór de start van het EK in Frankrijk in trainingskamp bij elkaar komen, wat zeer ongewoon is in die tijd.

Op het eerste EK wordt overigens alleen de eindfase (halve finale, wedstrijd om derde plaats en finale) op neutraal terrein gespeeld. Zo weigert Spanje in het stadium voor de eindfase in Frankrijk uit politieke overwegingen de verre uitreis naar de Sovjet-Unie te maken. De Franse steden Parijs en Marseille treden op als gastheer. Naast de Sovjet-Unie en Joegoslavië zijn Frankrijk (5-4 verlies tegen Joegoslavië) en Tsjechoslowakije (3-0 verlies tegen de Sovjet-Unie) de andere twee deelnemers. De Fransen verliezen vervolgens ook de strijd om de derde plek: 2-0.

Ook op het tweede EK strijden slechts vier ploegen in de eindfase van het toernooi om de continentale titel. Op het terrein van dictator Franco is de prijs voor het thuisland. Spanje, dat in de halve finale met 2-1 na verlenging wint van Hongarije, is er vier jaar na het eerste toernooi wel bij en zegeviert in de finale in Madrid met 2-1 over – uitgerekend – de Sovjet-Unie. De Sovjets schakelen in de halve eindstrijd Denemarken uit (0-3).

Jesús María Pereda (Spanje) en Galimzyan Khusainov (Sovjet-Unie) zorgen in de finale binnen acht minuten voor een 1-1 stand. Marcelino maakt zes minuten voor tijd koppend de winnende treffer voor de ploeg van bondscoach José Villalonga. Hongarije klopt Denemarken in de strijd om de derde plek met 3-1 na verlenging. Leuk detail: vooraf is er veel te doen over het feit dat alle vier de ploegen in hun gebruikelijke rode shirts willen spelen. Uiteindelijk mogen alleen Spanje en Denemarken dat.

Opnieuw een overwinning voor het thuisland. Italië heeft echter wel een replay nodig tegen Joegoslavië. In Rome eindigt de finale in eerste instantie in 1-1 door doelpunten van Dragan Dzajic en Angelo Domenghini. Twee dagen later eist het elftal van keuzeheer Ferruccio Valcareggi en aanvoerder Giacinto Facchetti alsnog de Europese titel op. Luigi Riva en Pietro Anastasi maken de goals: 2-0. Engeland verslaat de Sovjet-Unie in het gevecht om het brons. In de halve finale verliezen de Engelsen van Joegoslavië met 1-0.

De andere halve finale is om een heel andere reden bekend. Italië komt immers niet verder dan 0-0 tegen de Sovjet-Unie. Ook na de verlenging is er immers nog niet gescoord. Het lot wijst de Italianen aan als winnaar. Hoe? Door een muntstuk op te gooien. Munt. Oftewel de Italianen staan in de finale en de Sovjets kunnen naar huis. In de finale dreigt tot wanhoop van velen opnieuw een gelijke stand na verlenging op het scorebord te staan. Zo geschiedt. Maar er volgt geen toss, maar een replay. Italië, het land van Catenaccio zegeviert.

'Ik vertrok naar de kleedkamer samen met de Russische aanvoerder Albert Shesternev', vertelt Italië-captain Giacinto Facchetti later. 'Daar pakte de scheidsrechter (Kurt Tschenscher uit West-Duitsland, red.) een oud muntje en ik koos voor munt. Dat bleek de juiste keuze en wij gingen door naar de finale. Ik sprintte terug naar het veld waar zeventigduizend mensen in spanning zaten te wachten. Mijn gejuich maakte hen duidelijk dat er een Italiaans feestje gevierd kon worden.'

België treedt op als gastheer en Gerd Müller leidt West-Duitsland naar de Europese titel. Der Bomber velt met twee treffers in de finale de Sovjet-Unie, dat met 3-0 ten onder gaat. In de halve finale tegen België (2-1) scoort de goaltjesdief ook al twee keer. Herbert Wimmer neemt het derde Duitse doelpunt voor zijn rekening. Die Mannschaft heerst in de eindstrijd van het toernooi waar de toonaangevende Europese landen in het clubvoetbal – Nederland en Engeland – op dat moment niet van de partij zijn.

In de ploeg van bondscoach Helmut Schön zijn naast Müller onder anderen doelman Sepp Maier, aanvoerder Franz Beckenbauer, Paul Breitner, Uli Hoeness en Günter Netzer actief. De Belgen, onder aanvoering van aanvoerder Paul Van Himst, veroveren de bronzen medaille door Hongarije met 2-1 te verslaan. In de halve finale gaan de Hongaren in de dagen daarvoor met 1-0 ten onder tegen de Sovjet-Unie.