In naam van Oranje: de profielschets voor een bondscoach
Erik Oudshoorn volgt het Nederlands elftal sinds 1981 op de voet. Hij was tussen het EK van 1988 en het WK 2010 present op alle eindtoernooien. Om de week schrijft hij in aanloop naar het WK in Brazilië een column over Oranje op de website van Voetbal International.
Zelfs een voorzitter van een dorpsclub maakt van tevoren een profielschets als hij een nieuwe trainer wil aantrekken. Je mag aannemen dat directeur betaald voetbal Bert van Oostveen dat ook heeft gedaan, nu er een opvolger moet komen voor bondscoach Louis van Gaal.
Al is het de vraag welke criteria zijn voorgangers Arie van Eijden en Henk Kesler hebben bedacht toen zij Frank Rijkaard en Marco van Basten aanstelden. Gezocht: coach met weinig of geen trainerservaring voor het vlaggenschip van het Nederlandse voetbal.
De profielschets zou antwoord moeten geven op vragen als: welke soort trainer past het beste bij de huidige spelersgroep? Wat voor persoon combineert het beste met de clubcultuur (in dit geval de KNVB)? En welke doelen worden er gesteld?
Dat laatste is simpel. De bond vraagt altijd van een bondscoach dat hij zich kwalificeert voor een eindtoernooi en daarop moeten de halve finales worden bereikt. Het ligt voor de hand dat de KNVB nu weer een bondscoach wil aanstellen die van persconferenties en interviews geen tenenkrommende vertoningen maakt. Want hij is het uithangbord van een nog immer groeiende bond met 1,1 miljoen leden.
Als het goed is krijgt hij van Van Gaal een huis waarvan het casco staat, maar alleen de afwerking nog ontbreekt. Tevens hoeft hij niet een controlfreak te zijn zoals het orakel van Noordwijk, want in de top van de voetbalpiramide doet Jelle Goes de technische coördinatie.
Ik kan me nog herinneren dat Van Gaal in zijn eerste periode als bondscoach (2000-02) zich erover beklaagde dat de medewerkers van de KNVB stipt om vijf uur de jas van de haak pakten om huiswaarts te keren. Ambtenaren, noemde hij ze brommend. Van Gaal had een kamer vol kasten met dossiers. Want hij vond het van groot belang dat de bondscoach óók het Jeugdplan Nederland, dat werd gefinancierd uit de opbrengsten van Euro 2000, 'implementeerde'.
Het is nu allemaal wat beter gestructureerd in Zeist. Van Oostveen lijkt niet de man die een in zijn column solliciterende mastodont zomaar zal aanstellen. Zowel Hiddink als de nu doodgezwegen andere kandidaat Koeman beschikt min of meer over dezelfde eigenschappen als trainer. En zouden derhalve in dezelfde profielschets passen die kennelijk (en hopelijk) voor de groep van 2014 is opgesteld.
Het verschil zit hem voornamelijk in de leeftijd, ervaring en successen. Koeman kan ook veel cynischer oordelen over zijn spelers dan Hiddink. Het zijn beiden geen trainers die bekend staan als workaholics die de zweep laten knallen tijdens een positiespelletje. Koeman werd niet voor niets ontslagen bij AZ, waar ze ervan houden dat de mouwen worden opgestroopt en de teugels strak aangehaald. Hiddink werd in zijn periode als bondscoach (1995-98) verweten dat hij vaker op de golfbaan stond dan rondliep in de Zeister bossen.
Het werd gedoogd, want op zijn prestaties was uiteindelijk niets aan te merken. Hij paste bij een generatie die op clubniveau alles had bereikt. Dat het in eerste instantie misliep op het EK in Engeland (1996) kwam volgens velen door De Kabel. Kon Guus het helpen dat het bestuur van Ajax te lage contracten afsloot met zwarte voetballers? Hij zou met Oranje tijdens het EK van 2016 de weg kunnen vervolgen in het land waar hij op het WK in 1998 na een verloren halve finale tegen Brazilië zijn ontslag indiende: Frankrijk. Vervolgens ging hij toen met zijn spelers stappen in Monaco en ook dat past bij een aimabele bondscoach.
Hiddinks meest memorabele succes als bondscoach boekte hij evenwel met Zuid-Korea in 2002. Met letterlijk een stel onstuimige (Guus noemt het 'druistig') voetbaldwergen de halve finale van het WK bereiken, maakte wereldwijd veel indruk. Maar Hiddink kon zich vanaf januari voorbereiden en had in Raymond Verheijen een inspanningsfysioloog die de Koreaantjes zo prepareerde dat ze ongrijpbaar als raketten over het veld vlogen.
Misschien had Hiddink wel geleerd van het WK 1998. Kort voor het strafschoppendrama tegen Brazilië haakte Marc Overmars af met hamstringklachten. Ook Edgar Davids, Wim Jonk en Arthur Numan kampten in een eerder stadium met spierblessures. Volgens inspanningspsycholoog Jos Geijsel, die voor het toernooi in Frankrijk opzij werd geschoven ten faveure van PSV'er Luc van Agt, kwam dat omdat Hiddink naarmate het toernooi vorderde steeds minder trainde. 'De kans op blessures wordt dan groter', aldus Geijsel.
Kortom, het juiste begeleidingsteam bepaalt het succes van deze coaches. Zoals Koeman nu bij Feyenoord veel baat heeft bij Giovanni van Bronckhorst en Jean-Paul van Gastel. Koeman en Hiddink staan altijd open voor de media en dat zien journalisten graag. Dan zijn de verslaggevers ook bereid wat meer krediet te verschaffen. In zijn periode als bondscoach van Oranje stapte Hiddink een keer op mij af. 'Waarom heb jij mij nog niet geïnterviewd?', vroeg hij tot mijn verbazing. 'Deze week heb ik daar wel even tijd voor.' Later kwamen er bondscoaches die wachtlijsten aanlegden van een jaar of langer.
Tip ten slotte voor de KNVB: als het niks wordt met deze kandidaten kun je de internationals altijd nog vragen Van Gaal te verzoeken te blijven. Dan pinkt hij geëmotioneerd een traantje weg en plakt er nog twee jaar aan vast. Lukte bij AZ ook. Maar of het wenselijk is...