Analyse Ajax-opponent PAOK: gevaar komt via de vleugels

Op een mooie zomeravond in 2015 zit PAOK-eigenaar Ivan Savvidis om tafel met zijn kersverse technisch directeur Frank Arnesen. De Deense ex-voetballer is op de filosofische toer: 'Weet je', zegt hij tegen de Russische oligarch. 'Voetbal is emotie. Dat moeten we begrijpen.' Savvidis kijkt hem begrijpend aan en zegt: 'Daar heb je helemaal gelijk in. Ik heb ook gevoelens, en ik heb het recht om op basis daarvan te investeren. Dus haal Dimitar Berbatov voor me.' Een paar weken later wordt de Bulgaarse balkunstenaar gepresenteerd aan tienduizend uitzinnige fans. 'Een cadeautje voor de supporters', noemt Savvidis het aantrekken van de voormalige spits van onder meer Bayer Leverkusen, Tottenham Hotspur en Manchester United.

De transferstunt met Berbatov toont aan dat PAOK aan geld geen gebrek heeft. Het vermogen van Savvidis, die bevriend is met de Russische president Vladimir Poetin, wordt geschat op een slordige vijfhonderd miljoen euro. Sinds 2012 is PAOK zijn favoriete speeltje. Wanneer anderen zijn vermaak in de weg staan, wordt Savvidis rebels. Zo trekt hij in april PAOK terug uit de beker als het een reglementaire 3-0 nederlaag krijgt toegewezen in de heenwedstrijd van de halve finale tegen Olympiakos. Met trainers en technisch beleidsmakers heeft Savvidis evenmin geduld, dus is Arnesen inmiddels weer vertrokken. Evenals Berbatov.

Het is aan de nieuwe trainer Vladimir Ivic te danken dat PAOK deelneemt aan de voorrondes van de Champions League. De 39-jarige Serviër neemt in maart het stokje over van de ontslagen Igor Tudor en houdt in de resterende vijf competitieduels de vierde plek vast. Dat betekent kwalificatie voor de play-offs, waaraan PAOK begint met twee strafpunten vanwege de weigering om te spelen in de beker. Ivic flikt vervolgens het onmogelijke geachte door die achterstand weg te werken. In zes wedstrijden tegen Panathinaikos, AEK Athene en Panionios blijft hij met zijn ploeg ongeslagen. Drie zeges en drie remises blijken voldoende om een CL-ticket te bemachtigen. Savvidis is na dit huzarenstukje overtuigd dat hij met Ivic de man gevonden heeft die hem eindelijk prijzen kan gaan bezorgen en geeft hem een vaste aanstelling.

Vastberadenheid en discipline
Onder Ivic volgt PAOK uit balbezit de norm in het huidige Europese voetbal. De aanvallende middenvelder in de 4-2-3-1 schuift op naast de spits, terwijl de buitenspelers juist wat inzakken. Zo ontstaan twee rijtjes van vier en een voorwaartse linie van twee. Deze tien veldspelers vangen tegenstanders op rond de middellijn en bewegen als blok vanuit de zone mee met de bal. Jairo Riedewald, die waarschijnlijk de verdedigende middenvelder van Ajax is, kan weinig vrijheid verwachten. Een van de twee voorwaartsen van PAOK zal hem namelijk in de rug dekken in de opbouw, terwijl de ander vanuit Riedewald druk geeft richting de verdediger in balbezit. Verplaatst die vervolgens de bal in de breedte, dan draaien de rollen om. De mandekker zet dan vanuit Riedewald druk en zijn collega neemt de rugdekking over. Het typeert de strategie van PAOK. Het centrum wordt zoveel mogelijk afgesloten en geprobeerd wordt om de tegenstander naar de zijkant te dwingen, zodat daar de bal veroverd kan worden.

Ivic heeft de PAOK-fans beloofd dat zijn ploeg dit seizoen te herkennen is aan twee sleutelwoorden: vastberadenheid en discipline. Die ambitie is terug te zien in de leeftijden van zijn beoogde basisploeg. In de oefencampagne was alleen op het middenveld een jonge speler terug te vinden, met Dimitris Pelkas (22) of Gojko Cimirot (22). Meestal start slechts één voetballer die jonger is dan de 25-jarige Garry Mendes Rodrigues, die bij Ajax samen met Nick Viergever juist de meest geroutineerde veldspeler zou zijn. Door de keuze voor ervaring hoopt Ivic een karakterploeg te smeden die het gevecht kan aangaan met Olympiakos.

Bij de uitvoering van het strijdplan is terug te zien dat Ivic pas een paar maanden aan het werk is als trainer. Zo is de ruimte tussen de verschillende linies vaak nog redelijk groot, mede doordat de verdediging de neiging heeft om achteruit te lopen. Ivic is zich daar zelf ook van bewust: 'We moeten werken aan die compactheid. Defensief moet het gewoon beter. We verliezen soms onze concentratie.' Dat laatste geldt vooral voor de buitenspelers, die soms hun defensieve taken vergeten en dus gaten laten vallen in de PAOK-organisatie. Daarnaast is de ruimte tussen de backs en centrumverdedigers vaak aan de grote kant, wat ruimte biedt voor steekpasses achter de laatste linie.

Backs
Voor Ajax is het goed om te weten dat de vleugelverdedigers van PAOK het niet moeten hebben van hun defensieve kwaliteiten. Linksback Marin Leovac (27) is met zijn goede traptechniek een aanvallend wapen, maar hij is kwetsbaar in één-tegen-één-duels. Rechtsback Léo Matos (30) is een oude bekende van Ajax. Hij speelde in 2015 mee bij Dnjepr Dnjepropetrovsk in achtste finale van Europa League. De omgetrainde buitenspeler had destijds zijn handen vol aan Ricardo Kishna. Door een lichte blessure is Matos dit keer een vraagteken voor de confrontatie in Amsterdam. Stelios Kitsiou geldt als alternatief.

Overigens moet Ajax niet verbaasd zijn als PAOK fanatiek druk gaat zetten. De Grieken kiezen fases van wedstrijden uit om tegenstanders over het hele veld af te jagen. PAOK stapt dan af van de zonedekking en zit alle aanspeelopties rondom de bal kort op de huid. Drie soorten passes kunnen voor PAOK aanleiding zijn om de defensieve organisatie te verlaten en over te gaan op agressieve pressing. Ten eerste een halfhoge bal, die moeilijk te controleren is. Ten tweede een pass op een middenvelder die met zijn gezicht naar eigen doel staat. En ten derde een terugspeelbal op de keeper. Voor Ajax is het zaak dit soort situaties zoveel mogelijk te voorkomen. Als PAOK op de helft van de tegenstander de bal verovert, volgt namelijk vaak direct een gevaarlijke aanval.

Ajax-trainer Peter Bosz hamert al de hele voorbereiding op de vijfsecondenregel, waarmee hij de tijd aanduidt die zijn ploeg heeft om de bal snel terug te veroveren. Dat kunstje beheerst PAOK ook. De Grieken lopen bij balverlies niet naar achteren maar naar voren en scoren regelmatig uit dergelijke situaties. Tegelijkertijd komt de achterhoede van PAOK in erg grote ruimtes te spelen als de pressing omspeeld wordt. Centrumverdedigers José Crespo (29) en Georgios Tzavellas (28) hebben dan de taak veelbelovende tegenaanvallen te onderbreken, wat ze vaak doen met kleine overtredingen. Dat neemt niet weg dat in de omschakeling kansen liggen voor Ajax, mits direct diepte gezocht wordt.

Vleugels
In balbezit is het voetbal van PAOK redelijk goed verzorgd. Ivic laat zijn elftal bij voorkeur kort opbouwen. Een van de twee controleurs - Evgeniy Shakhov (25) – zakt regelmatig uit tussen de twee centrale verdedigers om als extra aanspeeloptie te dienen. De backs gaan in die gevallen wat hoger staan, terwijl de aanvallende middenvelder juist uitzakt. Zo ontstaat bij fases een 3-4-3-formatie. Probleem in de uitvoer hiervan is dat doelman Panagiotis Glykos (29) geen held is bij het meevoetballen en daarmee soms zijn ploeggenoten in problemen brengt.

Het gevaar van PAOK komt vooral via de flanken. Buitenspelers Djalma (29) en Garry Mendes Rodrigues (25) beschikken over bijzonder veel snelheid en diepgang. Als de bal voorin is, dan krijgen zij de vrijheid om te zwerven. De vleugelverdediger aan wiens kant de bal is, komt steevast op om de breedte te verzorgen. De andere back blijft dan achterin om genoeg mensen achter de bal te houden. Doordat ook de aanvallende middenvelder de ruimte krijgt om uit te wijken naar de zijkant, ontstaan vaak overtalsituaties op de vleugel.

Een typische combinatie van PAOK ziet er als volgt uit. De centrale verdediger speelt de bal naar de rechtsback. Die vindt de uitzakkende rechtsbuiten, die op zijn beurt direct kaatst naar de naar de flank uitgeweken aanvallende middenvelder. Deze geeft vervolgens een dieptepass op de doorgekomen rechtsback en een lage voorzet volgt. Daarbij duikt spits Stefanos Athanasiadis op bij de eerste paal, terwijl de linksbuiten bij de tweede paal te vinden is. Als de aanval over links gaat, dan zijn de patronen vergelijkbaar. PAOK probeert over het algemeen vooral om twee tegenstanders naar de zijkant te lokken, om vervolgens de bal te spelen in de richting van de ontstane ruimte in de hoek van het strafschopgebied.

Met Diego Biseswar heeft Ivic voor de slotfase nog een joker achter de hand. De Nederlander heeft waarschijnlijk nog te weinig wedstrijdritme om te starten, maar als nummer 10 is hij met assists belangrijk geweest in de meest recente oefenduels met FC Twente (2-0 winst) en Apollon Limassol (1-1). De creativiteit van Biseswar haalde in die wedstrijden het beste naar boven in Djalma en Mendes Rodrigues. Vooral onderstaand juweeltje tegen Twente mocht er wezen.

Het is de vraag of Bosz zijn elftal op tijd klaargestoomd heeft om de strijd aan te gaan met het geroutineerde elftal van PAOK Saloniki. De nieuwbakken Ajax-coach concludeerde na het 2-2 gelijkspel tegen Olympique Marseille dat de weg omhoog was ingezet. Tegen PAOK zal een geconcentreerde uitvoer van het strijdplan van Bosz nodig zijn om te voorkomen dat de Grieken toeslaan via de vleugel. Met de hashtag #readytofight maakt PAOK duidelijk dat Bosz in elk geval geen cadeautjes hoeft te verwachten. In Thessaloniki worden immers alleen presentjes uitgedeeld als de steenrijke eigenaar in een emotionele bui is. (Pieter Zwart)

• Meer over

• Ajax
• PAOK Saloniki
• UEFA Champions League 2016/2017