In naam van Oranje: de grillige voetbalvriend van Mandela
Erik Oudshoorn volgt het Nederlands elftal sinds 1981 op de voet. Hij was tussen het EK van 1988 en het WK 2010 present op alle eindtoernooien. Om de week schrijft hij in aanloop naar het WK in Brazilië een column over Oranje op de website van Voetbal International.
Best imponerend als je kunt zeggen dat Nelson Mandela in zijn eenzame gevangenschap op het Robbeneiland juist jou als een van zijn weinige vrienden beschouwde. Ruud Gullit onthulde dat de afgelopen dagen. Het kwam omdat hij in 1987 de Gouden Bal aan de Zuid-Afrikaanse anti-apartheid-held opdroeg. Mooie anekdotes moet je niet doodchecken.
Waarom zouden we Gullit ook niet op zijn woord geloven? In Nederland onderschatten we nog wel eens de uitstraling die de Amsterdamse voetballer met zijn toenmalige rastakapsel in de wereld heeft gehad. Johan Cruijff en Marco van Basten waren betere, meer creatieve voetballers. Maar Gullit was ook een wereldster en van alle aanvoerders van het Nederlands elftal, een van de grootste persoonlijkheden.
Als kind voetbalde hij in de Amsterdamse Mercatorbuurt op het Balboaplein met onder anderen Frank Rijkaard. Het lag voor de hand dat hij zich aanmeldde bij het naburige DWS dat in die tijd in de Jan van Galenstraat een accommodatie had.
Gullit werd ontdekt door trainer Barry Hughes en klom via Haarlem, Feyenoord en PSV, dat hem voor negen ton in guldens kocht (409 duizend euro), naar de absolute wereldtop bij AC Milan. Hoewel hij van zijn privéleven een chaos maakte (zes kinderen bij drie vrouwen), wist hij wel raad met de voetbaljungle. Gullit kon als geen ander de media bespelen. In 1986 verlengde de vleugelaanvaller in het voorjaar zijn contract bij PSV maar in het najaar kon hij een voorcontract tekenen bij AC Milan.
Dat probleem loste hij simpel op met een interview in Nieuwe Revu, waarin hij Hans Kraay sr. belachelijk maakte. Daarmee creëerde Gullit in het voorjaar van 1987 bewust een onwerkbare situatie. 'PSV had nooit flair en zal nooit flair krijgen', zei Gullit. En dat was vooral de schuld van de oude Kraay. 'Ik voel me af en toe net een hoer. De technische leiding schuift maar raak met het elftal. Ik word voor Philips in elke folder afgedrukt. Ik lijk soms wel een strijkijzer of een mixer. Ik sta stil in mijn ontwikkeling. Ik heb hier als voetballer niets meer te zoeken.'
Technisch directeur Kraay hapte woedend naar lucht. 'Wanneer Gullit zegt dat hij als hoer wordt behandeld, zijn wij bij PSV dus de souteneurs. Dergelijke beledigingen hoef ik niet te slikken.' Het interview was perfect getimed. Op zaterdag 21 maart werd bekend dat AC Milan en PSV het eens waren over een transfer van Gullit.
Jurriaan van Wessem, kenner van het Italiaanse voetbal en medewerker van mijn krant, belde de vrijdagavond ervoor naar onze redactie en verkondigde dat Gullit voor een recordbedrag van zeventien miljoen gulden (nu 7,7 miljoen euro) naar Milan zou verhuizen. Mijn collega gooide proestend van het lachen de hoorn op de haak, want zo'n hoge transfersom kon nooit waar zijn. Waardoor een scoop verloren ging.
Gullit had tijdens het zo glorieus gewonnen EK van 1988 een goede relatie met bondscoach Rinus Michels. Niet in de laatste plaats vanwege de droge Amsterdamse humor die zij deelden. Gullit werd op 1 september 1962 in de Jordaan geboren als zoon van een Nederlandse moeder (Ria van Dil) en een Surinaamse vader (de economieleraar George Gullit). In vergelijking met spelers als Edgar Davids en Patrick Kluivert was hij meer Amsterdammer dan Surinamer.
Voor het WK in 1990 dacht Gullit ook de bondscoach te kunnen regelen. Hij had de toenmalige roerganger van Oranje, Thijs Libregts, betrapt op een racistische opmerking en dat greep hij dankbaar aan als stok om de hond te slaan. Hoewel Oranje zich onder de Rotterdammer in een poule met de latere wereldkampioen West-Duitsland als groepswinnaar had geplaatst voor het toernooi in Italië.
Op vrijdagmiddag 16 maart 1990 rekende Gullit af met de in zijn ogen veel te lichte coach die spottend Thijs Excelsior werd genoemd. Hij gaf een interview aan drie verslaggevers, van wie ondergetekende er een was. De Zwart Tulp had in de kwalificatie veel wedstrijden gemist, maar hij wist toch dat het 'een puinhoop' was bij Oranje. Niemand vond het nog gezellig. De hele voorronde was een drama geweest. Onbegrijpelijk dat het Nederlands elftal zich onder Libregts had geplaatst. Aldus Gullit.
De volgende dag berichtten alle nieuwsuitzendingen over het interview. Toen wij zondag de geblesseerde Gullit op de tribune van het San Siro tegenkwamen, riep hij grijnzend: 'Hebben jullie nog iets gehoord uit Nederland?' Het betekende het einde van Libregts bij de KNVB. Johan Cruijff was de beoogde vervanger, maar het werd onder invloed van Rinus Michels zijn 'werkvriend' Leo Beenhakker.
Ik heb Gullit ook nog eens geïnterviewd op het toenmalige vervallen trainingscomplex van Chelsea. Hij had niet veel tijd, maar begreep dat ik niet voor niets was gekomen. In een kwartier vertelde hij meer dan sommige voetballers in hun hele loopbaan. Ondertussen was een van zijn dochters in dezelfde kleine kamer ongeduldig met een bal tegen de muur aan het trappen.
Gullit haakte kort voor het WK van 1994 af omdat hij het niet eens zou zijn met de tactiek. Hij lag ook een keer in de clinch met Michels en maakte niet serieus gebruik van de kans om zich via een jeugdelftal (Onder-21) te ontwikkelen als coach van een nationaal team. Over zijn bedenkelijke dienstverband bij Terek Grozny in het gewelddadige Tsjetsjenië maar te zwijgen.
Gullit is een icoon van het Nederlandse voetbal met enorm veel kijk op het spelletje. Maar zijn loopbaan en bevriende relatie met Mandela kunnen er niet voor zorgen dat hij nu wordt genoemd als mogelijke opvolger van Louis van Gaal. De charismatische Gullit blijft niettemin actief op het internationale voetbalpodium, want op 13 januari a.s is hij weer aanwezig als mede-presentator tijdens het FIFA-gala waar onder meer de Gouden Bal zal worden uitgereikt.