Na zijn succesperiode bij PSV en een kortstondig avontuur bij Fenerbahçe, wil Phillip Cocu (49) zijn nieuwe club Derby County toekomstbestendig maken. Dat is om uiteenlopende redenen een uitdagende klus. Waarover Cocu veel te vertellen heeft.
Plotseling zwaait de deur van zijn kantoor open. Breeduit grijnzend komen Chris van der Weerden en Twan Scheepers binnengestapt, vanuit de aanpalende trainerskamer. Tot voor kort moesten de Nederlandse assistenten omlopen, als ze Phillip Cocu wilden spreken. ‘Ik heb na mijn komst meteen een tussendeur laten plaatsen’, vertelt Cocu. ‘Zodat we makkelijk in en uit kunnen lopen bij elkaar.’ Zo doen Nederlandse trainers dat vaker in het buitenland. Wars van traditionele hiërarchie halen ze drempels weg. Cocu is de baas, maar wel een toegankelijke. ‘Ik heb tegen de spelers gezegd dat ze altijd bij me kunnen binnenvallen. In Engeland is dat volgens mij niet gebruikelijk, vanwege het respect voor de manager. Maar ik hecht aan korte lijnen en direct contact.’
Even daarvoor heeft hij een rondleiding gegeven op het trainingscomplex van Derby County, in een glooiende buitenwijk van de stad. Op het uitgestrekte terrein leven historie, heden en toekomst in harmonie samen. Bij de receptie fungeren zwart-witfoto’s en oude trofeeën als stille getuigen van 135 jaar clubhistorie. Daarachter strekken liefst zeventien strak geschoren trainingsvelden zich uit, bestemd voor de A-selectie en de jeugdopleiding. We wandelen langs een herstelruimte met drie zwembaden, gluren naar binnen bij de immense gym en via een indoorhal en studieruimtes komen we uit in het spelersrestaurant. Het complex heeft Premier League-allure, maar op dat niveau is Derby County al een tijdje niet meer actief. Het laatste seizoen op het hoogste niveau was 2007/08, toen The Rams met elf schamele punten naar het Championship degradeerden. De laatste poging tot promotie strandde, vorig seizoen onder leiding van huidig Chelsea-coach Frank Lampard, in de finale van de play-offs. In de wedstrijd om tweehonderd miljoen euro was Aston Villa met 2-1 te sterk, mede door de openingsgoal van voormalig Ajax-aanvaller Anwar El Ghazi.
De rondleiding is meteen een verkenning van het volledige werkterrein van Cocu. Want de ex-coach van PSV en Fenerbahçe heeft bij zijn nieuwe club een breed takenpakket. De duizelingwekkende geldstromen in het Engelse topvoetbal stellen de financieel minder bedeelde clubs voor twee keuzes. Je probeert in te haken bij de dans op het miljardenbal, met de dreiging van een vrije val als die investeringen zich niet snel uitbetalen in de vorm van promotie. Of je maakt even pas op de plaats en investeert in een fundament van talentontwikkeling, in de hoop later twee stappen vooruit te kunnen maken. Derby County koos voor het laatste. Met Cocu als vormgever van het project.
VERBAZING
Afgelopen zomer wisten clubeigenaar Mel Morris en directeur Stephen Pearce hem te verleiden tot de opmerkelijke stap. ‘Ik ging blanco dat gesprek in’, vertelt Cocu, nadat hij een rondje thee heeft geregeld. ‘In eerste instantie omdat ik dergelijke meetings verrijkend vind, of het nou tot een samenwerking leidt of niet. Maar we hebben meteen uren over voetbal zitten praten en hoe hun club was georganiseerd. Geen seconde over geld. Hoe langer ik er naderhand over nadacht, hoe meer ik besefte dat ik bij Derby County kon gaan werken op een manier die me erg aanspreekt. Met korte lijnen naar de clubleiding, zoals ik dat PSV met Marcel Brands en Toon Gerbrands gewend was. En met een uitgebreid takenpakket, dat verder gaat dan alleen het eerste elftal. Al is dat natuurlijk wel de hoofdmoot.’ Zijn keuze voor een middelgrote club op het tweede niveau in Engeland wekte niet alleen in de buitenwereld verbazing. Na hun akkoord over een vierjarig contract bekende ook voorzitter Morris blij verrast te zijn dat het hem gelukt was de Nederlandse coach te strikken. De Engelse zakenman verwees daarbij naar het rijke spelersverleden van Cocu bij PSV, Barcelona en het Nederlands elftal, naar diens periode als assistent-bondscoach van WK-finalist Oranje in 2010 en naar zijn drie landstitels als hoofdtrainer van PSV.
Cocu zelf vindt het vooral een weldoordachte keuze, gebaseerd op werkinhoud en perspectief. ‘Als je altijd sceptisch bent, kun je nergens aan de slag’, countert hij. ‘Aan iedere club en elke klus zitten haken en ogen. Daar wil ik me niet door laten leiden. Ik voer uitgebreide gesprekken en informeer me zo breed mogelijk. En dan beslis ik op basis van het overheersende gevoel. Ik wil niet bang zijn om uitdagingen in het voetbal aan te gaan. Het moet niet te voorspelbaar worden allemaal. Als je niet meekan of niet meewil met het grote geld, dan zul je met goed beleid moeten komen. Dat vind ik een mooie uitdaging. We willen een basis neerzetten waardoor Derby County zich ook echt kan handhaven, als promotie naar de Premier League wordt gerealiseerd. Dat vraagt iets meer geduld, maar op lange termijn is het beter. Natuurlijk hopen we de play-offs opnieuw te bereiken. Maar misschien is de middellange termijn nog wel belangrijker dan de korte termijn. We zitten in een overgangsfase, zo heeft de clubleiding dat ook duidelijk gecommuniceerd. Onze fans willen nu vooral van ons zien dat spelers en staf het uiterste uit zichzelf halen. Dat we het clubembleem waard zijn.’
Binnen de opleiding is zijn aandacht vooral gespitst op de bovenbouw. ‘Ik hou me bezig met Onder-15 tot aan het eerste elftal’, legt hij uit. ‘Bijvoorbeeld met de fysieke ontwikkeling. Sprintwerk, sprongkracht, wendbaarheid, uithoudingsvermogen, dat soort zaken. Maar ook reactievermogen en cognitieve ontwikkeling. Gebaseerd op de pijlers waarmee we werken bij de A-selectie, maar dan aangepast aan de diverse leeftijdsgroepen. Ook op tactisch gebied zijn we de selectie en de opleiding op één lijn aan het brengen, volgens een 4-3-3 speelwijze. Met verschillende invullingen van dat systeem, zodat talenten zich op verschillende manieren ontwikkelen. Ook in de jeugdscouting, op medisch gebied en in het gebruik van data brengen we een rode draad aan door de hele club. Met de nadruk op individuele ontwikkeling en dus minder op de wedstrijduitslagen van de jeugdploegen.’
‘Ik wil trouwens benadrukken dat de academy al van een goed niveau was toen ik hier kwam. Het is dus niet zo dat ik de boel op zijn kop kom zetten. In Nederland zijn we geneigd te denken dat alleen ónze weg naar Rome leidt. Dat is natuurlijk onzin. Andere voetballanden hebben al ruimschoots bewezen dat je op verschillende manieren succesvol kunt zijn. Ik geloof niet in het kopiëren van een filosofie van het ene land naar het andere land. Hier is de Engelse voetbalcultuur het kader, waarmee ik mijn eigen visie vermeng. In overleg met het hoofd opleiding, Darran Wassall. Ik wil een module vormen waarmee Derby County lange tijd vooruit kan. Hoe wordt er opgeleid, wat is de speelwijze? Wat vragen we mentaal, fysiek, technisch en tactisch van onze spelers? Welke lifestyle hoort daarbij? Door die kernwaarden op te nemen in de opleiding, moeten ze uiteindelijk zichtbaar worden in het eerste elftal.’
Doorbreken
Dan wijst hij naar een notitiebord aan de wand in zijn kantoor, waarop de namen van zijn spelers staan geschreven. ‘Momenteel trainen er zes talenten van zeventien tot negentien jaar mee met de A-selectie. Ik ga bij talenten uit van een driejarig stappenplan. Het eerste jaar is het vooral meetrainen en misschien een keer een bekerwedstrijdje spelen. Het tweede jaar moet je een aantal competitiewedstrijden kunnen meedoen. En het derde jaar is bepalend of je doorbreekt. Intussen moet er vanuit de opleiding nieuwe aanwas doorkomen. Als je dat op een goede manier wilt neerzetten, moet je een langdurig commitment met elkaar aangaan. Vandaar dat we een vierjarig contract overeen zijn gekomen. Ik zal verderop in mijn carrière ook nog wel een klus gaan doen waarbij ik me volledig op het eerste elftal concentreer en verder niks. Maar op dit moment vind ik deze combinatie erg aansprekend.’
Ook bij PSV heeft Cocu een fors aandeel gehad in de hernieuwde focus op opleiden. Voor zijn aantreden als hoofdtrainer, in 2013, hamerde hij in een gesprek met toenmalig technisch directeur Marcel Brands op de noodzaak van investeringen in de jeugdtak. Ook in een presentatie aan de raad van commissarissen vormde dat een belangrijk punt van zijn betoog. Het bleek niet tegen dovemansoren gericht. ‘Het is mooi om te zien dat PSV steeds meer een opleidingsclub is geworden’, constateert Cocu. ‘Iedereen binnen de club heeft zijn aandeel daarin gehad. En uiteindelijk zijn het de spelers zélf die ervoor zorgen dat het tot een doorbraak in het eerste elftal komt. Als die jongens later voor een mooi bedrag worden verkocht, levert dat de hele club financieel voordeel op. Dat is het mooie eraan: je creëert collectief een situatie waarvan alle betrokkenen profijt hebben. Door de investeringen in de opleiding is PSV een rijkere club geworden en dat bedoel ik zeker ook in sportief opzicht. Als je nu bij PSV in de jeugd speelt, kun je oprecht geloven dat je het eerste elftal kan halen. Dat perspectief is cruciaal.’
In Nederland zijn we geneigd te denken dat alleen ónze weg naar Rome leidt
Na vijf jaar als hoofdtrainer in Eindhoven besloot Cocu dat het mooi was geweest. ‘Ik had bij PSV alles gedaan wat ik wilde’, blikt hij terug op zijn vertrek uit Nederland. ‘Mensen zijn geneigd alleen de jaren te tellen dat ik hoofdcoach was. Maar nadat ik stopte met voetballen, in 2008, ben ik meteen als jeugdtrainer bij de club aan de slag gegaan. Na tien jaar in verschillende functies, ontstond het gevoel dat ik toe was aan een volgende stap. Dat had niks met PSV te maken; de club vind ik nog steeds fantastisch, ik volg ze op de voet. Maar ik ben een type dat na verloop van tijd getriggerd wil worden. In mijn laatste jaar als trainer van PSV hoefde ik de voorbereiding niet meer op papier uit te werken. Omdat ik inmiddels wist hoe dat eruit moest gaan zien. Dat zijn van die momenten dat je gaat nadenken. Ik wil mezelf voortdurend ontwikkelen als coach. Omstandigheden opzoeken die ik nog niet ken. Dan kun je je neus een keer stoten. Of twee keer. Dat hoort óók bij het leven.’
Wat dat betreft werd Cocu op zijn wenken bediend, bij zijn eerste buitenlandse avontuur als coach. Bij Fenerbahçe viel na vier maanden en slechts drie zeges in vijftien officiële wedstrijden het doek. ‘Het verhaal van de clubleiding was echt goed’, verklaart hij zijn keuze van vorig jaar voor de Turkse topclub. ‘Fenerbahçe wilde structurele wijzigingen doorvoeren, met professionalisering van de jeugdopleiding en een andere manier van scouten. Zodat het budget omlaag kon en er een gezonde basis kon worden neergezet. In de praktijk bleek het te vroeg voor een dergelijk proces. Ook de nieuwe voorzitter kwam voor veel verrassingen te staan. De financiële situatie bleek minder goed dan gedacht en de transferban had grote gevolgen. Er moesten belangrijke spelers verkocht worden. Terwijl je voor een geslaagde hervorming van een club óók op korte termijn moet presteren. Zodat er rustig aan de lange termijn gebouwd kan worden. Ik wil trouwens niet alleen maar naar de omstandigheden wijzen. Ik moet ook naar mezelf kijken. Hoe lastig de situatie ook was, we hadden met betere resultaten wat meer rust in de tent kunnen brengen. Dat is niet gelukt.’
In de Turkse media verschenen naderhand wilde verhalen over onrust binnen zijn staf. ‘Het werd in de publiciteit een stuk heftiger opgeblazen dan dat ik het zelf heb ervaren’, reageert Cocu. ‘Verder kan ik niet zoveel met die verhalen. Laat het ik zo zeggen: ik heb gemerkt dat de emoties in Turkije snel kunnen oplopen. Een dag kende daar veel pieken en dalen. En op een gegeven moment heeft de clubleiding maatregelen genomen. Ik bleef er zelf vrij rustig onder. Ik kan emoties en vuur in me hebben, maar in zijn algemeenheid heb ik een stabiel karakter. Zo kijk ik nu ook terug op die periode. Het is niet geworden waarop ik had gehoopt, maar ik kan mezelf recht in de spiegel aankijken. Omdat ik daar met ziel en zaligheid heb gedaan wat in mijn vermogen lag. En ik heb veel opgestoken in die vier maanden. Dat pik je mee.’
ONBESPREEKBAAR
Over de samenstelling van zijn staf blijft Cocu, ondanks zijn ervaringen in Istanbul, hetzelfde standpunt huldigen. ‘Als ik ergens aan de slag ga, wil ik twee sleutelposities zelf kunnen invullen. Vervolgens kijk ik ter plekke hoe iedereen in de technische organisatie functioneert. Als er geen reden blijkt om mensen te vervangen, ga ik met de bestaande staf verder. Die mensen kennen de club en wat goed is, is goed. Daar moet je niet geforceerd aan gaan sleutelen.’
Eén ding is zeker: waar Cocu gaat, daar gaat ook Chris van der Weerden. Al sinds de A-junioren van PSV vormen ze een trainerskoppel, nadat ze eind vorige eeuw bij Vitesse en PSV al hadden samengespeeld. ‘We zijn bevriend en kennen elkaar door en door’, legt Cocu uit. ‘En belangrijker nog: we hebben in onze tijd als jeugdtrainers bij PSV samen een manier van werken ontwikkeld. Voor mij is een nieuwe club onbespreekbaar als Chris niet mee zou kunnen. Met Shay Given was er al een uitstekende keeperstrainer, dus dat hebben we zo gelaten. Wel heb ik Twan Scheepers nog meegenomen, in de functie die hij ook bij PSV bekleedde: als brug tussen de jeugdopleiding en de A-selectie. Daarnaast geeft Twan specialistische training aan onze aanvallers. En de club heeft met Liam Rosenior een talentvolle Engelse coach naar voren geschoven, met wie het prima blijkt te klikken.’
De voorbije weken heeft de staf van Derby County zich schrap moeten zetten. En nu nog steeds. Vorige maand werd de club opgeschrikt door een auto-ongeluk na een teamuitje, waarbij twee wagens en drie spelers betrokken waren. Na de crash bleken beide bestuurders, de aanvallers Tom Lawrence en Mason Bennett, te veel gedronken te hebben. Passagier Richard Keogh, aanvoerder van zijn ploeg, hield een zware knieblessure over aan het ongeluk. Lawrence en Bennett zijn inmiddels weer in genade aangenomen bij hun club, nadat ze een boete van zes weeksalarissen hadden betaald. Plus de eis van Cocu dat ze minimaal tachtig uur community service zouden verrichten, bij verschillende aan de club verbonden goede doelen en partners, zoals Drink Aware. Daarnaast veroordeelde de rechtbank beide spelers tot een taakstraf van 180 uur en een rijontzegging van twee jaar. Keogh werd vorige week ontslagen door Derby County, een besluit waartegen de Ierse international in beroep gaat. ‘Vanwege de lopende procedures kan ik nu niet ingaan op de genomen maatregelen en het verschil daarin met de andere twee spelers’, verzucht Cocu. ‘Als club moet je in dit soort situaties zo kordaat mogelijk handelen. Maar dit is een heel gecompliceerde kwestie. Iedereen in de buitenwereld heeft er een mening over en het heeft een flinke impact op de spelersgroep. Ik steek veel tijd en energie in gesprekken hierover met mijn spelers. Collectief, individueel, in groepjes. Mijn voornaamste taak is de focus van de spelersgroep op presteren houden. Keogh speelt sinds 2012 bij deze club, dan is er een hechte band met medespelers, clubmedewerkers en fans. Als straks het juridische deel is afgerond, zullen we naar buiten toe duidelijkheid verschaffen. Hopelijk kunnen we er daarna een dikke streep onder zetten.’
Een dag later, bij het thuisduel met Middlesbrough, blijkt hoezeer de gebeurtenissen de achterban bezighouden. Bij het standbeeld van de clublegenden Brian Clough en Peter Taylor, in de fanstore, bij de walmende worstenkraampjes, op de tribunes van Pride Park: overal zoemen de namen van de drie betrokken spelers rond. En het is uitgerekend Lawrence die zich deze middag opwerpt tot man van de wedstrijd. Met twee goals bezorgt de international van Wales zijn club de broodnodige zege, in een fase van de competitie waarin de resultaten van The Rams zeer wisselvallig zijn. Nederlandse inbreng op het veld is er ook, met de clean sheet van doelman Kelle Roos. Florian Jozefzoon, een jaar eerder dan Cocu neergestreken in East Midlands, is gepasseerd voor de wedstrijdselectie en kijkt toe vanaf de tribune. Na afloop van de zwaarbevochten zege is Cocu een tevreden man. Twee weken eerder had zijn ploeg ook gewonnen, van Wigan Athletic (1-0), maar was het spel beneden de maat. Een week later was het andersom: prima veldspel en desondanks een nederlaag, van 2-0 bij Hull City. Tegen Middlesbrough koppelt zijn ploeg dynamisch combinatievoetbal aan resultaat. Naast doelpuntenmaker Lawrence valt vooral Jayden Bogle op, een negentienjarige rechtsback met grote longen en dito aanvalsdrang. Hij bereidt op de rechterflank de tweede treffer voor, nadat de openingsgoal tot stand was gekomen via een serie combinaties over de as van het veld. Die variatie in aanvalsopzetten is precies wat Cocu wil zien in zijn 4-2-3-1-systeem. ‘Daarnaast ben ik blij met de intensiteit waarmee mijn ploeg heeft gespeeld’, stelt de coach. ‘Midden in de aanhoudende commotie rond het auto-ongeluk is dat een heel positief teken.’
Op de ranglijst blijven de onderlinge verschillen gering. Vijftiende staat Derby County nu, maar het gat met de zesde plek die naar de play-offs voor promotie leidt, bedraagt slechts vier punten. In de doelpuntenproductie doet vooral het vertrek afgelopen zomer van Liverpool-huurling Harry Wilson en Chelsea-huurling Mason Mount zich voelen. Over twee maanden is dat euvel mogelijk verholpen, met de spectaculaire komst van Wayne Rooney naar Pride Park. De 34-jarige vedette nam onlangs afscheid van het Amerikaanse DC United en tekende voor anderhalf jaar bij Derby County. Later deze maand meldt Rooney zich bij de club, begin januari moet de nieuwe spits inzetbaar zijn.
Ik weet dat Wayne bij Manchester United geboeid was door de werkwijze van Louis van Gaal
‘Opeens kreeg ik de vraag wat ik ervan zou vinden als Wayne Rooney naar de club zou komen’, vertelt Cocu. ‘Mijn reactie was meteen: Graag. Zijn voetbalkwaliteiten staan buiten kijf. Daarnaast is Wayne op het veld een op en top prof, die zich steeds meer in alle aspecten van het voetbal is gaan verdiepen. Dan heb ik het over tactiek, groepsdynamiek, fysieke begeleiding; echte trainersdingen. Hij kan van grote waarde zijn voor de ontwikkeling van onze spelers. En zelf wil hij een inkijkje krijgen in het trainersvak. Presteren op het veld staat met stip op één, maar daarnaast wil Wayne met mij meelopen. We hebben uitgebreid gesproken en hij blijkt veel interesse te hebben in het Nederlandse voetbal. Hoe wij talenten opleiden, de voetbalstijl waar we bekend om staan, de wedstrijd-gerelateerde trainingen. Ik weet dat Wayne bij Manchester United geboeid was door de werkwijze van Louis van Gaal. Je kunt zijn dubbelrol vergelijken met mijn terugkeer bij PSV. Toen was ik 33 jaar en ik kwam bovenal als speler. Maar Guus Hiddink betrok me bij veel zaken die met coaching te maken hebben. Als je dat goed invult, snijdt het mes aan twee kanten. Voor de hele club is het geweldig dat een grootheid als Rooney hierheen komt.’
De naderende komst van de topscorer aller tijden van Manchester United en de Engelse nationale ploeg, zorgt nu al voor promotiekoorts in Derby en omstreken. Cocu weet hoe dat werkt en maakt zich niet druk. In zijn beginjaren als hoofdtrainer kon hij wakker liggen van zijn werk, maar die tijd heeft hij achter zich gelaten. ‘Ik heb de balans gevonden tussen focus op het werk en ontspanning’, vertelt hij. ‘Dat heb ik echt moeten leren. Als beginnend hoofdcoach komt er ontzettend veel op je af. Terwijl je zelf nog volop in ontwikkeling bent. Dat beheerste mijn gedachten volledig. Tegenwoordig herken ik aspecten van het vak uit eerdere periodes. En ik heb een eigen visie ontwikkeld. Ik weet wat ik wil en hoe je soms dingen uit handen moet geven aan mensen in je staf. Die ontwikkeling heeft me een bepaalde rust gegeven.’
En Cocu heeft leren relativeren, zeker nadat vierenhalf jaar geleden een tumor uit zijn rug werd verwijderd. ‘Alles wat je meemaakt, vormt je persoonlijkheid’, weet hij nu. ‘Goede en mindere tijden wisselen elkaar af in het leven. Het komt je zelden allemaal aanwaaien. Al die verschillende ervaringen hebben me aan het denken gezet, Ik zit nu in een modus die prettig is voor mij én voor mijn directe omgeving. Op de club werk ik met ambitie, scherpte en honger. Zodra ik thuis ben, wil ik er zijn voor de mensen die privé belangrijk voor me zijn. Die balans is gezond. Het duurde even voordat ik dat allemaal voor mezelf op een rijtje had Ze zeggen niet voor niks dat het trainerschap een ervaringsvak is. Eigenlijk geldt dat voor het hele leven. Je ervaart, je leert, je valt soms en dan sta je weer op. Steeds iets wijzer. Vandaar ook dat ik vol vertrouwen aan deze klus ben begonnen. De lat moet hoog liggen. Ik spring liever met moeite over een hoge lat dan met gemak over een lage. De makkelijke weg boeit me niet zo.’
