Pepijn Lijnders ontdekt dat de spelers van NEC geen machines zijn

De Goffert proeft tegen FC Emmen even hoe het is om heavy metal football te spelen. NEC zoekt met agressie de aanval, jaagt Emmen over het hele veld op en domineert de chaotische wedstrijd. Dat dit type voetbal niet de regel is geweest tijdens dit hectische seizoen, blijkt als Lijnders bij een 4-1 tussenstand de zeventienjarige aanvaller Ole Romeny naar de kant haalt en verdediger Guus Joppen voor hem in het veld brengt. Direct klinkt het Lijnders rot op vanaf de tribunes. Dat de wissel geboren is uit vermoeidheid van Romeny en leidt tot een aanvallendere veldbezetting, doet allang niet meer ter zake. De band tussen trainer en publiek, door Lijnders steevast betiteld als ‘een soort familie’, is daarvoor te veel beschadigd.

De meest curieuze trainerswissel in jaren blijkt immers verre van een onverdeeld succes. Als de clubleiding van NEC in januari besluit Adrie Bogers assistent te maken en Lijnders diens eerste klus als hoofdcoach te geven, staan de Nijmegenaren met een wedstrijd minder gespeeld twee punten achter op koploper Fortuna Sittard. Het elftal steekt in blakende vorm, heeft tijdens de eerste seizoenshelft slechts twee keer verloren en verovert in de eerste periode een ticket voor de play-offs.

Desondanks zorgt de aanstelling van Lijnders aanvankelijk voor enthousiasme. Na het mislopen van het WK en de desastreuze prestaties van Nederlandse clubs in Europa klinkt de roep om vernieuwing steeds luider. Dat is precies wat Lijnders belooft. Hij is de jongste coach in het Nederlandse betaalde voetbal en voldoet aan het profiel van wat in Duitsland smalend de laptoptrainer wordt genoemd. Lijnders stopt door een ernstige blessure snel als actieve voetballer en heeft vóór zijn benoeming in Nijmegen zeventien jaar ervaring opgedaan bij PSV, FC Porto en Liverpool.

Door de vliegende herstart van NEC nemen de verwachtingen voor Lijnders nog verder toe. In een oefenduel verpletteren de Nijmegenaren Eintracht Braunschweig, dat uitkomt in de Tweede Bundesliga, met 4-0. Daarna vagen de mannen van Lijnders bij zijn officiële debuut Go Ahead Eagles met 5-1 weg. De NEC-trein van Lijnders ligt direct al op topsnelheid, wat de aanzet blijkt tot een spectaculaire crash.

De val

Met de kennis van nu denkt Lijnders te begrijpen waar het fout is gegaan. Tijdens het trainingskamp in Marbella overvoert hij zijn nieuwe groep met informatie. Het bestuur heeft hem gevraagd NEC met een attractieve speelstijl klaar te maken voor de Eredivisie. Een project dat gericht is op de lange termijn. Technisch directeur Remco Oversier spreekt bij de aanstelling van Lijnders niet over promotie of resultaat, maar wel over ‘de wijze van voetballen en het ontwikkelen van het team en individu tijdens trainingen,in combinatie met doorstroom van talenten uit onze academie’.

Het lijkt erop dat je één of meerdere social media-scripts op VI.nl hebt uitgeschakeld. Daarom worden er geen social posts of liveblogs geladen. Wijzig hier je instellingen.

Die opdracht stimuleert Lijnders om vol enthousiasme zijn spelprincipes, die in grote lijnen overeenkomen met die van Liverpool, te introduceren. Dat doet hij met trainingsvormen die in Nederland ongebruikelijk zijn. Lijnders werkt met de regel dat zijn spelers binnen vijf tellen na balverlies de bal terug moeten hebben en binnen acht seconden, die tijd waarin de kans op een treffer het grootst is, na balwinst een doelpoging moeten ondernemen. Als het niet lukt om direct te schieten of te heroveren, fluit Lijnders de aanval af. Daarnaast pasthij talloze andere trucs toe om de chaos in de oefenvormen te laten toenemen. Bij afwerkvormen wordt bijvoorbeeld gewerkt met verschillende ballen, om omschakelmomenten te simuleren. Altijd een nieuwe bal, altijd een nieuwe situatie, luidt het adagium van Lijnders.

De groep reageert in eerste instantie goed op de nieuwe werkwijze. ‘Die week in Marbella was mijn beste trainingsweek ooit’, zegt Lijnders zelfs nu nog. ‘De spelers absorbeerden alles, dat was onvoorstelbaar.’ Zonedekking, direct druk zetten bij balverlies, de rol van de buitenspelers in het afjagen, de flexibele positionering in het aanvalsspel: alles lijkt gesneden koek voor de NEC-selectie. De ploeg wordt door Lijnders tot de tanden toe bewapend voor het thuisduel met Go Ahead. Ze leggen tijdens de overtuigende zege het dubbele aantal sprints op hoge intensiteit af ten opzichte van een gemiddelde wedstrijd tijdens de eerste seizoenshelft. Drie dagen later stelt Lijnders tien van deze basisspelers ook op tegen FC Oss. Na een enorme misser in de opbouw neemt Oss snel de leiding. Daarna heeft het vermoeide NEC niet de energie om het om te keren. Het verliest met 3-0. ‘Dat was een fout van mij’, erkent Lijnders schuldbewust. ‘Ik heb alles gedaan om de ploeg klaar te maken voor Go Ahead, maar het was onmogelijk voor de spelers om dit tijdens dezelfde week nóg een keer te doen. Dat is ook een kwestie van de groep beter leren kennen.’

In zijn wittebroodsweken maakt de beginnende trainer meer van dit soort fouten. Bij Liverpool is hij bijvoorbeeld gewend in een tien-tegen-nul-oefenvorm tactische accenten te verleggen. Op Melwood werkt het uitstekend wanneer hij Jordan Henderson, Georginio Wijnaldum, Mohamed Salah en Roberto Firmino zonder weerstand wat instructies meegeeft. Zij vertalen dit moeiteloos naar een partijspel en brengen dit daarna in de wedstrijd ten uitvoer. Bij NEC lopen de trainingsvormen soms ook soepel, maar in het stadion ziet Lijnders zelden iets terug van zijn tips.

Een andere complicatie is dat Mohamed Rayhi en Arnaut Groeneveld het trainingskamp hebben gemist. De buitenspelers zijn daardoor nauwelijks voorbereid op de nieuwe speelwijze, maar Lijnders stelt hen vanwege hun individuele klasse wel op. Dat vergroot de onzekerheid in het elftal. Zoals het ook niet helpt dat hij na een reeks slechte resultaten het systeem omgooit. Om niet te snel te veel te veranderen, kiest Lijnders voor een formatie met de punt naar voren op het middenveld. ‘Terwijl ik liever met een 6 speel, omdat ik dan altijd bescherming heb achter de spelers die pressen’, verklaart de NEC-coach. Tijdens het thuisduel met Jong PSV (2-0 winst) op 8 februari schakelt hij tijdens de wedstrijd succesvol om naar een middenveld met de punt naar achteren. Uit tegen MVV Maastricht probeert Lijnders dat acht dagen later vanaf de start en zijn ploeg verliest met 4-1.

De ongelukkige media-optredens van Lijnders dragen ook bij aan de val van NEC. Hij neemt voetbal erg serieus, praat in jargon dat is doorspekt met Engelse en Portugese termen en heeft moeite de vertaalslag te maken naar de achterban, voor wie voetbal een vorm van ontspanning is na een drukke werkweek. Vraag Lijnders hoe hij heeft getraind en hij begint aan een geestdriftig betoog. Vraag Lijnders hoe het kan dat NEC zo slecht presteert in uitwedstrijden en hij begint te hakkelen. Hij heeft die duels uitvoerig geanalyseerd en weet dat het spel niet zo slecht is geweest als de uitslag doet voorkomen. Tot de 4-0 afstraffing in de play-offs tegen FC Emmen heeft de tegenstander in geen enkele pot onder Lijnders meer doelpogingen dan NEC. En de kwaliteit van de kansen suggereert dat het veldspel ook buitenshuis vaak behoorlijk is, maar die boodschap krijgt hij niet over de bühne.

Van de eerste zeven duels onder Lijnders verliest NEC er vier. De nederlagen hebben een kenmerkend patroon. Vaak levert de eerste doelpoging van de tegenstander direct een treffer op. Met een achterstand op het scorebord begint NEC plots op twee gedachten te hinken. De aanvallers willen vooruit om druk te zetten, maar de laatste linie schuift niet langer op naar voren. Hierdoor wordt het veld veel te lang. De controleurs Mart Dijkstra en Gregor Breinburg hebben het daarnaast lastig de ruimtes in de as te dichten op de manier waarop Lijnders dat vraagt. ‘Bij tegenslag of vermoeidheid hadden we moeite om de nieuwe speelwijze goed uit te voeren’, analyseert de trainer.

De balanceeract

Gedurende de moeizame start loopt Lijnders het risico de steun van zijn elftal te verliezen. Het sentiment rond de ploeg slaat om en boze supporters wachten meermaals de spelersbus op. Door gesprekken met de selectie leert Lijnders dat hij te veel heeft gevraagd. ‘Ik dacht dat ik op hun tempo ging, maar dat bleek niet zo te zijn. De kritiek heeft natuurlijk invloed op hen. De trainingen en meetings kunnen nog zo goed zijn, maar als de resultaten uitblijven, slaat de twijfel toe. Coaching is zeventig procent emotie, werken met mensen en slechts dertig procent tactiek. Ik heb hier geleerd dat spelers geen machines zijn. Bij Liverpool leek dat soms wel zo. Tijdens trainingen zette ik voetballers op de juiste plek, dat was puur tactisch. De menselijke kant pakte Jürgen Klopp op. Daarom heb ik geen spijt dat ik op eigen benen ben gaan staan. Ik heb in een paar maanden veel geleerd. Ik ben niet alleen een betere trainer geworden, maar ook een beter mens.’

Het omslagpunt volgt voor Lijnders in de week voor de topper tegen Fortuna Sittard (1-1). Hij doet een aantal concessies aan zijn speelwijze. Behalve in het systeem keert Lijnders op drie andere punten terug naar meer vertrouwde patronen. ‘De rollen van de voorste vier heb ik wat aangepast. Het liefst wil ik dat de creatieve spelers net als bij Liverpool aan de binnenkant door elkaar bewegen, met heel veel vrijheid. Bij NEC voelen mijn buitenspelers zich prettiger vanaf de buitenkant. Die ruimte krijgen ze. Daarnaast heb ik de pressing aangepast. Eerst speelde ik puur vanuit de zone en probeerde ik een twee-tegen-een rondom de bal te krijgen. Nu starten we in de zone, maar komen we van daaruit man-tegen-man te staan. Daar voelen de spelers zich comfortabeler bij en sindsdien staan we beter in de omschakeling. Ook het voorbereiden van de pressie doen we anders. Ik wil het liefst van buiten de bal naar binnen dwingen en dan daar veroveren, om direct gevaar te stichten. Nu proberen we de tegenstander aan de buitenkant te houden. Iedereen zegt dat ik alles heb veranderd, maar ik heb juist heel veel geschipperd en hetzelfde gehouden.’

Tegelijkertijd probeert Lijnders vast te houden aan zijn visie over waar de ploeg naartoe moet. ‘De bestemming is hetzelfde gebleven, we hebben alleen de route aangepast. In het voetbal speel je altijd twee wedstrijden. Van de eerste zie je de uitslag op het scorebord. De tweede gaat om de manier waaróp je wil spelen, het spelidee. Die eerste wedstrijd mag je soms verliezen, de tweede nooit. Ik ben er trots op dat ik heb vastgehouden aan mijn visie.’

Deze balanceeract brengt de stabiliteit terug bij NEC. Van de laatste dertien competitiewedstrijden verliest het elftal er twee. Tegen FC Eindhoven (3-2 nederlaag) incasseren de Nijmegenaren twee treffers na een eigen hoekschop. Tijdens de herkansing tegen Jong Ajax, na een 2-0 verlies in de eerste pot die moet worden overgespeeld vanwege het inzetten van de geschorste Teun Bijleveld, verzuimt NEC de leiding in de Jupiler League te heroveren. Lijnders blikt terug: ‘Omdat we in 21 dagen zeven wedstrijden hadden gespeeld en dat veel energie had gekost, kozen we ervoor voor rust minder fanatiek druk te zetten dan gebruikelijk. Door de 1-0 achterstand hebben we dat in de tweede helft alsnog gedaan. Dat leverde kansen op, maar die hebben we niet afgemaakt.’

De ontluistering

De door NEC gekoesterde hoop op een ontsnapping in de laatste speelronde blijkt ijdel. Het elftal van Lijnders bezwijkt onder de hoogspanning en speelt gelijk tegen FC Dordrecht. Jong Ajax wordt kampioen, Fortuna Sittard promoveert direct en NEC moet de play-offs in. Daarin is FC Emmen de eerste tegenstander, de ploeg waartegen Lijnders tijdens de vorige confrontatie (1-0 verlies) het slechtste veldspel onder zijn leiding heeft gezien. In de twaalf dagen die NEC heeft om zich voor te bereiden op Emmen, dunt de groep uit. Doelman Joris Delle wordt uit de selectie gezet, uitblinker Arnaut Groeneveld raakt geblesseerd en op de dag van het eerste duel blijkt linksback Calvin Verdonk ziek.

In Emmen stapelt het onheil zich verder op. Lijnders heeft een plan uitgedacht voor het tweeluik. Uit wil hij de schade beperken door met Janio Bikel, die sinds september niet meer in de basis gestaan heeft, een extra verdedigende middenvelder op te stellen. Drie dagen later moet NEC in De Goffert gaan stormen met Sven Braken en Steeven Langil in de voorhoede, aanvallers die terugkeren van een spierblessure en niet twee keer kunnen starten. Het idee van Lijnders is om in Drenthe met een 4-3-2-1-formatie het centrum dicht te houden en Emmen over de zijkant te dwingen. De praktijk is dat Emmen in de openings-fase NEC overloopt via de flanken. Na slechts acht minuten staat het 2-0 door twee corners. De ploeg die is gekomen om te overleven, moet plots het spel gaan maken. Dat lukt totaal niet. Mede door de tactische omzetting kan NEC niet terugvallen op vastigheden. De ontluistering resulteert in een 4-0 nederlaag. De 4-1 in eigen huis is onvoldoende om die schade te repareren.

Lijnders ziet hoe zijn promotiedroom uiteenspat. ‘Onbegrijpelijk, maar ook te verklaren. We moesten in Emmen die eerste tien minuten doorkomen. Er staat zó’n druk op die groep, dat is niet normaal. Vijf jaar onrust rond NEC komt er in deze duels uit. Het is alsof we aan het fietsen zijn met een lekke band. Je kunt ’m wel plakken, maar als je over een hobbeltje rijdt, dan gaat het toch weer mis.’

De eindbestemming

Door de desastreuze ontknoping van het seizoen komt onherroepelijk de vraag op tafel of er nog een toekomst is voor Lijnders bij NEC. Door het instapmoment ligt de lat bijzonder hoog en de resultaten zijn teleurstellend gebleken. Lijnders vindt die conclusie te kortzichtig. ‘Er zijn slechts vier mensen die kunnen oordelen over dit proces. Dat zijn Remco Oversier, Wilco van Schaik, Adrie Bogers en ik. Wij zijn de enigen die weten welke weg we zijn ingeslagen, weten waarom we dat gedaan hebben en weten welke processen op de achtergrond gespeeld hebben.’

Bij NEC lijkt er sprake te zijn van een groeiende kloof tussen de binnenwereld en buitenwereld. Dat valt te zien als Lijnders na de 3-3 remise tegen FC Dordrecht zegt dat zijn ploeg de titel niet in de laatste maanden verspeeld heeft. Hij refereert met die uitspraak aan de manier waarop NEC zich aanvankelijk heeft opgericht na de stroeve start onder zijn leiding. Lijnders denkt aan de band met zijn staf en spelers die verdiept is door de crisis, aan het niveau dat soms wordt gehaald op de trainingen en aan de pijnlijke lessen die hij zelf geleerd heeft door te verliezen.

De buitenwereld ziet een ploeg die de titel uit handen gegeven heeft na een curieuze trainerswissel, maar in interviews geen blijk lijkt te geven van de urgentie van dit probleem. Het onverbeterlijke optimisme wekt onbegrip op bij de achterban. Op de tribunes in De Goffert begrijpt niemand dat NEC beweert groei te zien tijdens de vier maanden waarin promotie naar de Eredivisie is verspeeld.

Misschien is in de communicatie nog het meeste fout gegaan tijdens het project-Lijnders. Wellicht was er meer begrip geweest voor de gemiste promotie als NEC had uitgelegd dat de club voor de lange termijn heeft ingezet op een visie die moet gaan leiden tot een moderne speelstijl. Waarbij zonedekking wordt gehanteerd in plaats van mandekking, wordt gevoetbald in een hogere intensiteit, meer flexibiliteit zit in de positionering, wordt gebroken met de trainingsstijl van simpele positie-spellen en spelers minder eenzijdig zijn. Op die punten claimt Lijnders vooruitgang: ‘We kunnen nu vanuit de zone spelen, in fases van wedstrijden dwingender zijn zonder de bal en de verdedigers zijn steeds comfortabeler met grote ruimtes in hun rug.’

NEC had kunnen voorspellen dat dit veranderingsproces meer tijd zou kosten dan een paar maanden en dat het daarmee een enorm risico nam in de strijd om promotie. Lijnders werd desondanks aangemoedigd direct veel van zijn ideeën te introduceren. Toen de aanpassingsproblemen en onrust rond de ploeg resulteerden in nederlagen, verscholen Van Schaik en Oversier zich. Niemand verklaarde de gemaakte keuzes, waardoor Lijnders na verloren duels steeds de ondankbare taak kreeg uit te leggen wat er fout gegaan was. Waarbij hij onmogelijk de koerswijziging in de winterstop kon duiden, omdat iedere uitspraak van hem over de eerste seizoenshelft impliciete kritiek zou bevatten op zijn assistent Bogers. Lijnders verzoop tijdens zijn eerste maanden, mede doordat de rest van de organisatie geen nat pak wilde halen bij een poging hem te redden.

De trainer hoopt dat hij volgend seizoen de kans krijgt alsnog te slagen. ‘Ik zie heel veel gelijkenissen tussen NEC en het eerste seizoen van Jürgen Klopp bij Liverpool. Iedereen is dat nu alweer vergeten, maar we werden achtste in zijn eerste jaar. Dat ging hetzelfde als nu bij NEC. Bijna iedere kans voor de tegenstander was raak en zelf waren we een stuk minder effectief. Maar de trainingen waren top, daar zagen we ontwikkeling. Daarna hebben we gericht spelers gehaald die aansluiten bij de nieuwe speelstijl en nu vindt iedereen het fantastisch. Dit soort voetbal ontstaat niet door een keer met een toverstaf te zwaaien. Het is iedere dag keihard werken: trainen, trainen, trainen. Dat kost tijd, maar ik ben er nog steeds van overtuigd dat we de eindbestemming gaan bereiken bij NEC.’