Als voetbal een jurysport was geweest, had stilist Mousa Dembélé (30) de Gouden Bal zeker een keer gewonnen. De middenvelder van Tottenham Hotspur is op zijn geheel eigen manier een onmisbare pion in de machine van manager Mauricio Pochettino.
Net zoals je schrijvers-schrijvers hebt, kun je Mousa Dembélé inschalen als voetballers-voetballer. Harry Kane en Christian Eriksen worden in negen van de tien gevallen genoemd als de grote vedetten van Tottenham Hotspur, maar het is onder zijn eigen ploeggenoten dat de Belg een bijna mythische status geniet vanwege de vrijheid waarmee hij voetbalt en zijn wonderlijke mix van kwaliteiten. Als liefhebber zou je een strandstoel naast het veld willen zetten om alleen maar naar hem te kijken. Hij koestert de bal, liefdevol, zoals een pasgeboren baby voorzichtig in de armen van zijn vader of moeder wordt genomen.
Mousa Dembélé is soms Hazard, dan De Bruyne en vervolgens Witsel. Artiest, passer en bewaker. Rollen die vloeiend in elkaar overgaan
Kijken naar Dembélé is kijken naar meerdere spelers verenigd in één lichaam. Hij is tegelijkertijd bodybuilder en ballerina, sterk en lichtvoetig, dribbelaar en controleur. Alsof hij het beste van al zijn teamgenoten heeft overgenomen. Dembélé is soms Hazard, dan De Bruyne en vervolgens Witsel. Artiest, passer en bewaker. Rollen die vloeiend in elkaar overgaan. Hij is altijd aanspeelbaar, wurmt zich als een slang uit netelige situaties en is met zijn sterke lijf nauwelijks van de bal te krijgen.
Een klein jaar geleden plaatste Pochettino hem al eens op een gigantisch voetstuk door Dembélé in één adem te noemen met enkele voetballegenden met wie hij te maken had als voetballer en trainer. ‘Ik zeg Mousa altijd: Later, in mijn biografie, zul jij een van de genieën zijn van wie ik het geluk had ze te ontmoeten. Diego Maradona was er één, net als Ronaldinho, Jay-Jay Okocha en Iván de la Peña. Hij was een genie, net als Mousa Dembélé. Ik vertel hem altijd dat wanneer we hem onder onze hoede hadden gehad op zijn achttiende of negentiende, hij tot een van de beste spelers in de wereld had kunnen uitgroeien. Man, wat had ik hem toen graag onder mijn hoede gehad.’
Dembélé was 27 toen hij bij The Spurs ging werken met Pochettino. De Argentijn en zijn assistenten hebben ervoor gezorgd dat de Belg een Premier League-wedstrijd mentaal en fysiek probleemloos kan doorstaan. Hij had altijd pijntjes. Zijn sterke lichaam bleek vatbaar voor kleine blessures. Hij is nu een bulldozer die tegenstanders al dribbelend van zich afschud.
Als liefhebber zou je een strandstoel naast het veld willen zetten om alleen maar naar hem te kijken
Ook Pochettino heeft moeten zoeken naar zijn ideale positie. De Argentijn ziet hem als een verdedigende middenvelder, maar zegt dat hij ook als nummer 10 of als nummer 8 kan spelen. Het hangt ervan af wie er nog meer op het veld staan. Het evenwicht tussen de middenvelders is belangrijk. Met Eric Dier staat iemand in de buurt die altijd voor de controle kiest, Dembélé wil nog weleens gaan fladderen. Dat kan omdat bij Tottenham veel van positie wordt gewisseld en op zulke momenten ook specifiek wordt getraind. Dembélé is een speler die afhankelijk van zijn positie ten opzichte van zijn medespelers en de opponent inschat wat hij kan doen.
Dembélé is altijd het grootste talent van zijn generatie genoemd. Toen de Belgen in 2008 knap vierde werden op de Olympische Spelen, was het Dembélé die de grootste carrière werd voorspeld. Puur op basis van zijn aanleg. Na de bekerfinale tussen Ajax en AZ in 2007 merkte Jaap Stam op dat hij nooit tegen zo’n sterke jongen had gespeeld. Die sterke jongen was de negentienjarige Mousa Dembélé, toen nog een balvaste centrumspits.
In het begin van zijn loopbaan is Dembélé vaak gescout door grote clubs. Puur op basis van zijn talent. Alleen: hoe vaker scouts naar hem gingen kijken, hoe meer zij gingen twijfelen. Niet omdat hij minder ging voetballen. De vraag borrelde op die zijn carrière hoe dan ook heeft vertraagd: waar stel je een spits op die zo weinig scoort? Als aanvaller miste hij het pure killerinstinct. Voor een goalgetter voetbalde Dembélé veel te graag. Hij heeft altijd bij het spel betrokken willen zijn. Noem het liefde voor de bal. Een echte spits houdt niet van de bal, maar van scoren.
Pak je de statistieken erbij van zijn vroege jaren, dan zie je dat hij zijn talent een klein beetje heeft vergooid in de aanval. In competitieverband scoorde hij nooit meer dan tien keer. Dat was in het kampioensjaar met AZ toen hij onder Louis van Gaal een spitsenkoppel vormde met Mounir El Hamdaoui. Dembélé liet zich toen al graag terugzakken naar het middenveld en slalomde als het even kon langs al zijn tegenstanders.
Martin Jol was de eerste coach die hem uit de spits haalde. Dembélé ging op Craven Cottage achter de aanvallers Clint Dempsey en Bryan Ruiz spelen. Het bleek het begin van een wedergeboorte in een heel andere linie. In 2012 haalde Tottenham Hotspur hem als middenvelder. De Belg moest de naar Real Madrid vertrokken Luka Modric doen vergeten. In de eerste twee seizoenen vervulde hij die rol met vallen en opstaan. Door blessures, maar ook omdat hij de finesses in zijn nieuwe functie eigen moest maken en voetbal een optelsom is van kwaliteiten. Dembélé is op z’n sterkst als hij iemand in zijn rug heeft die hem de zekerheid geeft dat hij soms zijn intuïtie kan volgen. Dan komt de elegante dribbelaar in hem los.
Voor een goalgetter voetbalde hij veel te graag. Hij heeft altijd bij het spel betrokken willen zijn. Noem het liefde voor de bal. Een echte spits houdt niet van de bal, maar van scoren
Zoom je op hem in, dan zie je hoekige elegantie. Hij heeft een aparte motoriek. De ellebogen en zijn onderlichaam staan iets naar achteren, zijn hoofd iets naar voren gericht zoals de kop van een schildpad naar voren steekt. Hij lijkt daardoor trager dan hij is. Maar met de bal aan zijn linkervoet glijdt hij gracieus langs zijn tegenstanders. ‘Ik weet niet hoe hij dat doet met een tank van een lichaam’, zei ploeggenoot Dele Alli al eens.
Dat glijden langs opponenten, de vertrouwdheid met de bal en het slangenmens dat hij is in de kleine ruimte. Het heeft volgens Dembélé zelf allemaal te maken met de manier waarop hij het voetballen spelenderwijs heeft geleerd. Vroeger kroop hij om zes uur ’s ochtends al uit bed om beneden in de woonkamer te kunnen voetballen. Dat deed hij met zijn broer of zijn vader. Twee goaltjes, een-tegen-een met een klein balletje. Hij werd er extreem balvast door en zelfverzekerd in de kleine ruimte. Tel daarbij de zeven jaar op dat hij aan zaalvoetbal deed en een deel van zijn voetbal-DNA is terug te voeren op die uren pielen.
Dembélé is met afstand de beste dribbelaar onder de middenvelders. Een eigenschap die van pas komt als teams druk zetten en hij daaronderuit weet te voetballen. In Turijn had geen speler van Juventus grip op hem. Eenmaal onder die druk vandaan is ook het vervolg van het hoogste niveau. Geen enkele middenvelder in de Premier League is accurater op de helft van de tegenstander dan Dembélé.
Als international is hij nooit helemaal voor vol aangezien. Alle bondscoaches gaven de voorkeur aan Axel Witsel als controleur. Die begon in 82 van zijn 87 interlands in de basis. De anderhalf jaar oudere Dembélé heeft vijftien caps minder en stond 51 keer aan de aftrap. Bondscoach Roberto Martínez zal in aanloop naar de eerste WK-wedstrijd tegen Panama een moeilijk besluit moeten nemen. De Dembélé van de laatste weken is nauwelijks te negeren. Voorheen was de kritiek dat hij te weinig risico nam, weinig dynamiek had en te veel breed speelde. Met de masterclass tegen Juventus in het achterhoofd moet Martínez zijn mogelijke WK-elf glimlachend op papier hebben gezet. Dembélé liep in Turijn spelers voorbij alsof ze er niet stonden, zorgde voortdurend voor verdedigende balans, was rustpunt, altijd aanspeelbaar en versnelde het spel met risicovolle passes.
Op z’n best is hij nog altijd het balverliefde jochie dat doorspeelde totdat het donker werd. Een pure voetballer die op het allerhoogste niveau laat zien waarom hij ’s ochtends naar beneden sloop.