Het is vandaag precies 23 jaar geleden dat Roberto Carlos de wereld verblufte met een unieke vrije trap. De memorabele treffer van de Braziliaan werd onlangs besproken in onze serie Legendarische Goals.
Iconische doelpunten hebben iets gemeenschappelijks. Ze nemen je mee op reis, ze veranderen je manier van kijken en ze nestelen zich in je geheugen. Het zijn bewegende beelden die je altijd bij je draagt. Het kenmerkende van een iconische goal is dat die zich niet laat aankondigen. Die ontstaat op een manier zoals je van tevoren nooit had kunnen bedenken. Eerst is daar de actie op het veld. Een ingeving van een voetballer die zijn hele carrière samengebald ziet in een paar magische seconden. Vrijwel tegelijkertijd volgt het ongeloof bij de mensen die toekijken. Kort daarna het genot van de oerkreet die zich van onderin de buik een weg naar boven baant. Bij speler én toeschouwer.
Tijdens de coronastop lichten we hier op VI Pro op gezette tijden een onvergetelijk doelpunt uit. Dat kan op verschillende manieren zijn. De kluis van het geheugen gaat open in de vorm van een column, een ode, een nauwgezette, chirurgische terugblik, een gesprek, een mengeling van dit alles of welke vorm zich op dat moment ook aandient. Het doelpunt is leidend. En meer dan de gedachte aan dat doelpunt hebben we eigenlijk niet nodig. In de vijfde aflevering de Adidas Questra die op weg leek naar de cornervlag en dankzij de derde wet van Newton op miraculeuze wijze afboog.
Datum: 3 juni 1997
Duel: Frankrijk-Brazilië (1-1)
Locatie: Stade de Gerland, Lyon
Toeschouwers: 30.000
Tournoi de France
Wie in de zoekbalk van Youtube ‘Roberto Carlos free kick’ intikt, krijgt talloze video’s als suggestie. Helemaal bovenaan staat een fragment van een kleine twee minuten dat negen jaar geleden online is gezet en liefst 24 miljoen keer is bekeken. Je valt middenin de eerste helft van de openingswedstrijd van het Tournoi de France, dat van 3 tot en met 11 juni 1997 werd gespeeld en diende als voorbereiding op het WK een jaar later. Het Frankrijk van bondscoach Aimé Jacquet tegen het Brazilië van bondscoach Mário Zagallo. De twee beste landenploegen van dat moment.
Je ziet hoe Ronaldo dribbelend op Laurent Blanc afgaat, dreigt buitenom te gaan en hardhandig wordt afgestopt door Patrick Vieira, die een bodycheck uitdeelt. Je ziet hoe Romário wordt onderuit geschoffeld door Didier Deschamps, waarna de Brazilianen kort na de eerste vrije trap een paar meter naar rechts nog een vrije trap krijgen. Je ziet hoe Dunga de bal oppikt, ermee naar voren loopt en de bal klaarlegt, terwijl Zinedine Zidane voor de bal is gaan staan om te verhinderen dat zijn ploeg door een snelle spelhervatting verrast kan worden.
Dan komt vanaf de linkerkant met rugnummer 6 Roberto Carlos aangelopen. Hij tikt Dunga met zijn rechterhand op de linkerschouder. ‘Laat mij maar’, geeft hij aan. Iedereen weet dat de linksback van Real Madrid de man is voor dit soort langeafstandsklussen. Zijn bijnaam, Het Kanon, laat weinig aan de verbeelding over. Roberto Carlos gaat vanaf 35 meter een poging wagen om doelman Fabien Barthez te passeren. ‘Dit is een gevaarlijke plek voor een vrije trap’, zegt een van de twee Franse commentatoren. Een merkwaardige opmerking voor een bal die zo ver van het doel ligt, daarom volgt waarschijnlijk ook een korte stilte, waarna de tweede commentator aanvult: ‘Gevaarlijk omdat Roberto Carlos de bal met de buitenkant van zijn voet kan gaan schieten.’
Ondertussen heeft de verdediger zich over de bal heen gebogen en zoekt hij naar het vlakje met het ventiel. Daarna plaatst hij de bal op een paar zorgvuldig uitgekozen grassprieten. Zoals het hoort. Voorzichtig en geconcentreerd. De beste vrijetrappennemers ter wereld leggen de bal met zorg neer. Vergelijkbaar met een vader die zijn pasgeboren kind in bed legt.
Roberto Carlos weet zich omringd door dertigduizend toeschouwers en een paar van de beste voetballers uit de geschiedenis, maar op het moment dat hij in het Stade de Gerland een plekje zoekt voor zijn bal is hij alleen op de wereld. Hij zal dadelijk een paar passen naar achteren zetten, een belachelijk lange aanloop nemen, een aanloop zoals die van Mike Powell toen die in augustus 1991 in Tokio naar 8 meter 95 sprong, en de bal met zijn linkervoet iets rechts van het hart raken.
Vier dagen later staat er in De Volkskrant een artikel waarin specialisten als Frank de Boer, Piet Keizer en Gerrie Mühren aan het woord komen over wat dan in het ‘circuit’ de Branco-trap wordt genoemd. Dat Roberto Carlos de mooiste vrije trap uit zijn loopbaan maakt met een Adidas-bal is geen toeval, vertelt de ballenexpert van de Adidas-fabriek in Herzogenaurach 23 jaar geleden in het Volkskrant-stuk . ‘Heus, alle ballen spinnen als ze op het ventielgedeelte worden geraakt’, zegt Günther Pfau. ‘Van de 32 vijf- en zeshoekjes waaruit een bal bestaat, is het deel met het ventiel het zwaarst. Daaraan zit de blaas, de binnenbal, vast genaaid. Als je de bal precies daar raakt, wordt het effect versterkt, zo luidt de theorie. Dan krijg je dat zogenaamde boemerang-effect. Maar jij en ik zullen dat nooit kunnen. En Roberto Carlos produceert ook afzwaaiers. Het bijzondere van de trap was dat hij naast effectvol ook hard was. Onze ballen, zo hebben robotproeven uitgewezen, zijn door de bijzondere opbouw in lagen zeven tot tien procent sneller dan andere. Van de vijf lagen is de op één na buitenste van schuim: die moet de vervorming tegengaan. Daardoor zie je de bal zo snel vertrekken. De combinatie van snelheid en curve maakte hem onhoudbaar.’
De woorden van Piet Keizer wegen extra zwaar. Hij wordt in de krant geïntroduceerd als de voetballer die als eerste in Nederland kromme vrije trappen kon uitvoeren. De in 2017 overleden oud-Ajacied praat als een professor in de natuurkunde over de goal. ‘Een bananenschot was het zeker niet’, reageert Keizer. ‘En de bal was ook niet aan de buitenkant geraakt, zoals tv-commentator Hans Kraay dacht. Dan krijg je namelijk een gelijkmatige curve van A naar B, zo'n halve maan-baan. De trap van Roberto Carlos deed me denken aan de techniek van Wim Jonk, al is die dan rechts. Die raakt de bal ook in het hart, met de wreef, maar op het laatste moment draait hij zijn voet. Daardoor ontstaat een draaiing. Jonk kan de bal naar buiten laten zwenken. De bal lijkt eerst rechtdoor te gaan, maar buigt vervolgens bruusk af. Hij doet dat heel bewust. Bij de normale wreeftrap gaat de beweging achter de bal aan, nu niet. Hij geeft eerst kracht en dan effect.’
Vier Franse wetenschappers deden onderzoek naar de vrije trap en publiceerden hun bevindingen in september 2010 in de New Journal of Physics, een open access wetenschappelijk tijdschrift op het gebied van de natuurkunde. ‘The spinning bal spiral’, luidde de kop van het verder voor leken totaal onbegrijpelijke stuk waarin het wemelt van natuurkundige basiswetten, vergelijkingen en onbekende eenheden. In de laatste twee alinea’s onder de kop ‘Application to sports’ volgt een uitleg van alle formules met de slotsom dat de vrije trap die Roberto Carlos nam hoogst onwaarschijnlijk is, maar volgens de natuurwetten niet onmogelijk.
‘The case of soccer, where is twice as small as L, is worth commenting on’, noteert het viertal onder meer in de New Journal alsof ze het hebben over het recept van een appeltaart. ‘The ball trajectory can deviate significantly from a circle, provided that the shot is long enough. Then the trajectory becomes surprising and somehow unpredictable for a goalkeeper. This is the way we interpret a famous goal by the Brazilian player Roberto Carlos against France in 1997. This free kick was shot from a distance of approximately 35 m, that is, comparable to the distance for which we expect this kind of unexpected trajectory. Provided that the shot is powerful enough, another characteristic of Roberto Carlos' abilities, the ball trajectory brutally bends towards the net, at a velocity still large enough to surprise the keeper.’
Een gezaghebbende wetenschapper uit Brazilië reageerde drie jaar geleden op het Franse onderzoek uit 2010. ‘Hoewel natuurwetten de baan van de bal perfect kunnen uitleggen, waren de condities van dat moment, zoals de kracht van de trap, het punt van impact van de voet van Roberto Carlos en de afstand tot het doel zo zeldzaam dat je mag spreken van een wonder,’ merkte Luis Fernando Fontanari op in gesprek met ESPN Brasil. ‘Ik denk niet dat we zo’n vrije trap ooit nog gaan zien.’
Roberto Carlos heeft zijn beroemde vrije trap nog vaak proberen te herhalen. In wedstrijden, in zijn achtertuin, tijdens trainingen, maar nooit meer werd het zo perfect als op die derde juni in het Stade de Gerland. ‘Het was een wonder’, keek hij in november 2017 terug in een interview met L’Équipe. ‘Iets dat je één keer in je leven overkomt. Als ik de bal verkeerd had geraakt, was die ergens in de buurt van de cornervlag beland. Maar in die hoek van het stadion had de wind vrij spel. De wind bracht de bal terug richting het doel. Het enige wat ik wilde, was de bal tussen de palen krijgen, want ik wist dat ik de kracht had om van 35 meter op doel te schieten.’
Het lijkt erop dat je één of meerdere social media-scripts op VI.nl hebt uitgeschakeld. Daarom worden er geen social posts of liveblogs geladen. Wijzig hier je instellingen.