De Cruijff-invloed bij FC Volendam: 'Johan blijft onze leidraad'
PRO

De Cruijff-invloed bij FC Volendam: 'Johan blijft onze leidraad'

Tegelijkertijd traden deze zomer hoofdtrainer Wim Jonk (52) en technisch directeur Jasper van Leeuwen (41) aan bij FC Volendam. Het duo heeft grote plannen met de club: het publiek vermaken met attractief spel, de jeugdopleiding verbeteren en binnen drie jaar promoveren. En dat alles in de geest van hun leermeester Johan Cruijff.

Stel Wim Jonk een inhoudelijke vraag over voetbal en al snel schuiven de koffiekopjes en suikerzakjes over tafel. Zo is het altijd geweest, zo is het deze zomermiddag in Volendam. De nieuwe hoofdtrainer van de plaatselijke FC heeft even eerder verteld welke beelden hij zijn spelers heeft laten zien, om zijn spelprincipes inzichtelijk te maken. Het pressievoetbal van Ajax was voorbijgekomen, van Manchester City, Barcelona, Bayern München en ook SD Eibar. Maar het mooiste voorbeeld vond Jonk in een Champions League-wedstrijd van Sporting Portugal tegen Real Madrid. In een aanvalsopzet waarbij een kernwaarde van zijn leermeester Johan Cruijff tot in perfectie werd uitgevoerd. ‘Die aanval begon bij de keeper van Sporting’, kraait Jonk enthousiast en ter illustratie begint hij driftig met kopjes en zakjes te schuiven. ‘Ze staken het hele veld over door steeds opnieuw een derde-man-situatie te creëren. Dat was een stokpaardje van Johan. Sporting lukte het liefst vier keer in één aanval, tot er een doelkans uit voortkwam. Tegen een toptegenstander als Real Madrid. Ongelooflijk knap. Dat was een aanval waar Johan heel erg blij van was geworden.’

Hun namen zullen altijd met elkaar verbonden blijven. Het was Jonk die de filosofie van Cruijff implementeerde in de jeugdopleiding van Ajax, na de start van de revolutie in Amsterdam, acht jaar geleden. Eind 2015 spatte het project uit elkaar. Steeds hoger oplopende interne spanningen leidden tot het ontslag van Jonk en een exodus van diens medewerkers. Cruijff trok zijn conclusies, verklaarde zich solidair met de meest toegewijde uitvoerder van zijn gedachtengoed en brak met zijn jeugdliefde Ajax. Waarna hun onderlinge band een nog diepere laag kreeg. Tijdens zijn strijd tegen longkanker vroeg Cruijff aan Jonk zijn legacy officieel te beheren en te blijven uitdragen. En zo werd, uit één van diens laatste voetbalwensen voor zijn overlijden, Cruyff Football geboren. Aangevoerd door Jonk, ondersteund door vroegere collega’s uit de Ajax-opleiding, met goedkeuring van Jordi Cruijff. Het team van Jonk trok er de wereld mee over, onderwees trainers bij bonden en clubs.

Wim Jonk: ‘De roep in Volendam dat er iets moest veranderen werd steeds heftiger’

En toen klopte FC Volendam aan. ‘In eerste instantie was de vraag of ik de club wilde helpen’, vertelt Jonk. ‘In een adviesfunctie. Naarmate de tijd verstreek, kwamen er steeds meer vragen bij. Of ik ook andere mensen uit mijn team bij de club kon betrekken. Of ik hoofdtrainer wilde worden. Zo is het balletje gaan rollen. Als ik de laatste jaren door het dorp liep, werd ik steeds vaker aangesproken op de tegenvallende prestaties van Volendam. Dat is niet zo gek wanneer de club, zoals vorig seizoen, als zestiende eindigt. De roep dat er iets moest veranderen werd steeds heftiger. En als ik zelf naar een wedstrijd ging kijken, miste ik de energie tussen het publiek en het veld. Wat ik zelf vroeger als ik kind op de tribune wél voelde. Volendam zit in mijn DNA, dus het raakte me, die worsteling van mijn club.’

Jonk doet zijn verhaal in de bestuurskamer van het Kras Stadion. Naast hem zit Jasper van Leeuwen, de nieuwe technisch directeur. Tijdens de eerste helft van dit decennium werkten ze al samen bij Ajax. Jonk als hoofd opleiding, Van Leeuwen als manager jeugdscouting. Laatstgenoemde is niet de enige uit die tijd die in Volendam is neergestreken. Ruben Jongkind, de rechterhand van Jonk, is in een adviesrol bij de club gehaald. Het voormalige hoofd talentontwikkeling van Ajax, destijds ook medeschrijver van het Plan Cruijff, blijft wereldwijd actief namens Cruyff Football. Daarnaast gaat Jongkind het aangebleven hoofd opleiding Stanley van Kesteren helpen de jeugdopleiding van FC Volendamte verbeteren. Jongkind heeft de leiding over het driejarige project talentontwikkeling. Centraal daarin staan de opleiding, de samenwerking met amateurclub RKAV Volendam en andere regioclubs, plus individuele ontwikkelingsmethodieken bij de A-selectie en de beloften. Jongkind wordt bijgestaan door Michel Hordijk, voormalig technisch manager van de onderbouw in de Ajax-opleiding. ‘Het is niet zo dat wij de boel hier komen overnemen in de jeugd’, benadrukt Van Leeuwen. ‘Wij zijn een soort hulplijn. We brengen onze ideeën in en gidsen de organisatie waar nodig naar een hoger plan. Het eerste jaar zullen we nog niet ingrijpen in de opleiding. Eerst gaan we uitvoerig analyseren, na die fase bepalen we wat er beter kan en zullen we de mensen verder meenemen in onze visie.’

De gezichten van Volendam, met vanaf links: Jasper van Leeuwen, Wim Jonk, Piet Kemper, Keje Molenaar en Jan Smit.
De gezichten van Volendam, met vanaf links: Jasper van Leeuwen, Wim Jonk, Piet Kemper, Keje Molenaar en Jan Smit.

Ook Van Leeuwen blijft, dertig procent van zijn werktijd, actief voor Cruyff Football. ‘In de praktijk ben ik nu honderd procent bij Volendam bezig. Zodra we de organisatie hier hebben neergezet, wil ik het gaan combineren. Het doel is beide werelden aan elkaar te gaan vastknopen. Door onze activiteiten in binnen- en buitenland hebben we een groot netwerk opgebouwd. Vanuit de gedachte: Je kunt alleen vermenigvuldigen, als je ook kunt delen. Met die insteek zijn we als consultants onze visie gaan delen. Daar krijgen we veel waardering en inspiratie voor terug.’

Jonk: ‘We hebben altijd tegen elkaar gezegd: er komt een moment dat we dingen aan elkaar kunnen gaan knopen. De laatste jaren hebben we vaker de kans gehad dat te doen, bij bonden of clubs in binnen- en buitenland. In allerlei functies. Van hoofdtrainer tot hoofd opleiding tot technisch directeur. Maar dan was de timing of het algehele plaatje niet goed. Nu is dat bij Volendam wél het geval. De omstandigheden kloppen waarin ik kan werken en het is natuurlijk mijn oude club. Dat riep gevoelens bij me op.’

De aanstelling van Jonk paste in een extreme make-over van de gehele clubleiding. De technische staf, het bestuur, de directie: alles is dit jaar op de schop gegaan. Van de vorige clubleiding zijn de bestuursleden Jan Smit en Richard de Weijze gebleven, de rest is nieuw. Keje Molenaar, bondgenoot van Jonk en Cruijff tijdens de Ajax-revolutie, verhuisde van de raad van commissarissen naar de directie. Sinds begin juli is het nieuwe bestuur officieel in functie. ‘Het was deze zomer een soort kip-ei-verhaal’, zegt Van Leeuwen. ‘Wij wilden weten hoe de clubleiding eruit zou gaan zien. En de clubleiding wilde weten hoe de technische plannen eruit zouden gaan zien. Uiteindelijk was Wim de kip en het ei in één persoon. De club heeft mensen bij elkaar gezocht die op dezelfde lijn zitten.’

Jonk: ‘Ik ben gekend in de mensen die al voor bestuursfuncties waren benaderd. Met hen ben ik in gesprek gegaan en zo kom je steeds dichter bij elkaar. Ik wilde weten of onze visies overeenkwamen én of er nog oud zeer was. Ik heb een verleden bij deze club, als speler en als bestuurder. In die laatste functie heb ik destijds een akkefietje gehad over de te volgen koers, waarna ik vertrok en als techniektrainer bij Ajax aan de slag ging.’

Wim Jonk haalt als speler van FC Volendam op 25 oktober 1987 uit in de thuiswedstrijd tegen Fortuna Sittard.
Wim Jonk haalt als speler van FC Volendam op 25 oktober 1987 uit in de thuiswedstrijd tegen Fortuna Sittard.

Van Leeuwen: ‘We zijn zo transparant mogelijk geweest. Omdat we het belangrijk vonden dat ook de vorige bestuurders achter het project zouden gaan staan. Dit is iets waarvan héél Volendam enthousiast moet gaan worden. We hebben een presentatie van onze plannen gegeven tijdens een bijeenkomst met de nieuwe én de oude clubleiding. Daarna hebben zij met elkaar besloten dat Wim en zijn team de juiste keuze zou zijn. Dat brede draagvlak was essentieel voor ons. Want tijdens veranderingsprocessen kunnen er wrijvingen ontstaan. We willen niet meer in een politiek krachtenveld terechtkomen zoals bij Ajax is gebeurd. Kijk, Volendam is een dorp. Het voordeel daarvan is de hechte gemeenschap. Het nadeel kan zijn dat ontevredenheid bij een deel van de mensen diep ingrijpt. We willen niet een soort regering tegenover een oppositie krijgen.’

Jonk: ‘Het goede gevoel bij alle clubmensen was het vertrekpunt.’

Van Leeuwen: ‘Een groep oud-spelers is verenigd in een technische klankbordgroep. Daarin zitten Pier Tol, Frans Hoek, Kees Kwakman, Jack Tuyp en bestuurslid Hans Bond. Een paar keer per maand gaan we met die enorme berg voetbalkennis en Volendamse voetbalglorie aan tafel. Zodat we onze besluiten aan hen kunnen toetsen.’

Jasper van Leeuwen: ‘We willen niet meer in een politiek krachtenveld terechtkomen zoals bij Ajax’

Jonk: ‘Keje Molenaar behoorde aanvankelijk ook tot die groep, maar hem hebben we gevraagd van de rvc over te stappen naar de directie. Zodat hij nauwer betrokken is bij de dagelijkse gang van zaken.’

Van Leeuwen: ‘Keje is meer dan ik geschikt om het gezicht van de club te zijn. Ik ben een type voor de achtergrond. Keje verenigt als oud-prof, jurist, Volendammer en Cruijffiaan vele facetten in één persoon. De gezichten van Volendam 2.0 zijn Wim, Keje en Jan Smit.’

Van Leeuwen: ‘We hebben onze lessen geleerd bij Ajax. De kern van het probleem daar was dat de taken en bevoegdheden binnen de clubleiding niet duidelijk waren vastgelegd. We staan nog steeds achter het idee van een technisch hart, maar de uitwerking daarvan klopte niet. Daar ging het mis: Wim heeft er twee jaar lang om gevraagd, maar antwoord bleef uit. Dan gaat het schuren. Dat willen we niet nóg een keer meemaken. Bij Volendam hebben we alle verantwoordelijkheden en bevoegdheden per functie letterlijk uitgeschreven op een excel sheet.’

Jonk: ‘Kijk, we steken onze nek uit. Dan is het essentieel dat je niet alleen komt te staan. We willen de club op alle fronten vooruit helpen. De opleiding, de scouting, de medische begeleiding, het coachen van jeugdtrainers: allemaal aspecten die verder gaan dan alleen presteren met het eerste elftal. Dat is een heel mooi, maar ook pittig proces.’

Jasper van Leeuwen: ‘De gezichten van Volendam 2.0 zijn Wim, Keje Molenaar en Jan Smit’

Van Leeuwen: ‘We gaan binnen de club veel workshops geven. Zodat iedereen doordrongen raakt van onze visie en methodologie. We willen een rode draad aanbrengen. Of beter, hier in Volendam: een oranje draad. De bedoeling is dat uiteindelijk iedereen, van de jongste jeugd tot het eerste elftal, dezelfde voetbaltaal spreekt. Dat iedereen de spelprincipes snapt en kan verwerken in zijn trainingen.’

Jonk: ‘Onze spelprincipes zijn allemaal gericht op attractief en aanvallend voetbal. Diepte vóór breedte. Na balverlies de bal binnen drie seconden heroveren. Vooruit-verdedigen. Het zoeken van de derde man. Overtalsituaties creëren. Compacte afstanden tussen spelers. Een-tegen-een-situaties creëren. Superioriteit in de veldbezetting. Met deze acht facetten zijn we dagelijks bezig. Elk positiespel en partijspel komt dit terug.’

Van Leeuwen: ‘De andere pijler, naast het voetbalmodel, is de ontwikkelingsfilosofie. De individuele aanpak in het ontwikkelen van talenten en selectiespelers, binnen een teamcontext. Dus voor iedere speler moet er een eigen ontwikkelingsplan zijn, op alle belangrijke onderdelen: voetbal, fysiek, medisch, mentaal. Het begrip tactiek noem ik bewust niet. Omdat wij dat vatten in de term spelintelligentie. Tactiek is geen skill, dat doe je samen. Spelintelligentie is wél een skill.’

Jonk: ‘We koppelen de spelprincipes aan de individuele ontwikkelingsplannen. Via trainingsvormen en ondersteunende beelden probeer je de spelers de juiste richting te geven. Ze gaan snappen wat de bedoeling is, met welke achterliggende gedachte en hoe ze daar profijt van kunnen hebben. Natuurlijk vraagt werken bij Volendam een andere mindset dan bij Ajax. Vanwege het kwaliteitsverschil. Bij Ajax was het voor veel mensen een ABC’tje als ik dingen uitlegde. Hier heb ik daar soms een aantal sessies voor nodig. Omdat je volgens een ander stappenplan werkt. Vandaar dat ik dit een ontdekkingsreis noem. Waarin ik ook mezélf zal tegenkomen. Ik stel mezelf regelmatig de vraag of ik enkele stappen terug moet als ik dingen uitleg of moet ik daar juist doorheen breken en kijken of er wordt aangehaakt? Dat is best spannend. Dan denk ik terug aan hoe Johan het zou hebben aangepakt. Hij blijft onze leidraad.’

Van Leeuwen: ‘De bekendste uitspraak van Johan is hier heel erg van toepassing, dat ieder nadeel zijn voordeel heeft. Want er zit heel veel rek in bij Volendam. Dit is een kleinere club, maar de uitdaging is net zo groot.’

Jonk: ‘Ook bij Ajax duurde het even, hoor, voordat onze visie er bij iedereen zat ingebakken. Het kost tijd om alles helder te krijgen, waar je ook werkzaam bent. Naast de workshops willen we jeugdtrainers ook laten meelopen bij de A-selectie. Zodat voor iedereen zicht- en tastbaar wordt welke kant we op willen en hoe. Mede daarom is het goed dat ik nu hoofdtrainer ben. Bij het eerste elftal wordt een nieuwe filosofie als eerste zichtbaar. Dat kan de rest van de club als ijkpunt gaan gebruiken. Waarbij de jeugdtrainers de trainingsvormen moeten vertalen naar de leeftijdscategorie waarmee ze werken.’

Van Leeuwen: ‘We hebben niet de illusie dat we het met alleen zelfopgeleide talenten redden. Volendam werkt aan een spelersfonds, waarmee het transferbudget een impuls krijgt. In de scouting van nieuwe spelers kijk ik niet heel anders dan bij Ajax. Het voornaamste verschil is dat ik nu meer oog heb voor spelers met een krasje. Jongens die talent hebben, maar om wat voor reden dan ook uit beeld zijn geraakt. Bij Ajax ging het om internationale talenten waar half Europa achteraan zat. Of nationale talenten voor wie een droom uitkwam als we aanklopten. Nu gaat het om talenten die je moet overtuigen dat werken met ons goed is voor hun ontwikkeling. Wij willen de club zijn waar spelers erop kunnen vertrouwen dat ze hier een betere voetballer worden. Degenen die dát snappen, zijn hier van harte welkom. De spelers die hier met een calculator in hun hand binnen komen, kunnen meteen rechtsomkeert maken. Onze werkwijze moet de magneet zijn.’

Jonk: ‘Als je het hebt over spelers met een krasje: we zijn blij dat we Zakaria El Azzouzi hierheen hebben kunnen halen. Bij Ajax was hij een zeer talentvolle spits. Daarna heeft hij bij verschillende clubs gespeeld en hij had bij FC Emmen kunnen blijven. Maar Zakaria heeft gekozen voor zijn ontwikkeling bij ons, volgens een visie die hij al kent. Hij heeft een rotblessure aan zijn lies gehad, maar zodra Zakaria topfit is, denk ik dat we veel plezier aan hem gaan beleven.’

Spits Zakaria El Azzouzi wordt gestuit door Heraclied Mauro Júnior. ‘Zodra hij topfit is, denk ik dat we veel plezier aan hem gaan beleven.’
Spits Zakaria El Azzouzi wordt gestuit door Heraclied Mauro Júnior. ‘Zodra hij topfit is, denk ik dat we veel plezier aan hem gaan beleven.’

Van Leeuwen: ‘We hebben ook net een Engelse vleugelspits vastgelegd, Darius Johnson. Daar zit een heel bijzonder verhaal achter. Hij heeft nog nooit in clubverband gevoetbald. Een tijd terug pikte Chelsea hem op bij een opleidingsteam van onontdekte talenten in Londen. Na een stage wilden ze hem een contract geven, maar door het transferverbod van Chelsea kon dat niet. Darius is bij ons op stage gekomen en we zagen meteen zijn pure talent. Hij heeft zichzelf volledig opgeleid op straat. Nou, het belang van straatvoetbal in de Cruijff-filosofie is volgens mij wel bekend.’

Jonk: ‘Hij werd ons getipt door iemand uit ons netwerk. Het is heerlijk met een dergelijk ruw talent aan de slag te gaan. Darius is ontzettend leergierig, dus de aspecten die hij heeft gemist vanwege zijn achtergrond gaan we hem bijbrengen. Door zijn achtergrond op straat is intuïtie zijn grote kracht. Dat koesteren we.’

Van Leeuwen: ‘Andere clubs zouden misschien hun bedenkingen hebben bij een negentienjarige speler die nog niet bij een club heeft gespeeld. Wij kijken daar doorheen. Ik heb door de jaren heen heel veel talenten gezien die in gerenommeerde jeugdopleidingen veranderden in robots. Daar werd alle creativiteit en spontaniteit uitgetraind. Dat is Darius bespaard gebleven. Het is mooi dat hij juist aan óns is getipt. Veel mensen in de voetballerij zien ons als die gasten die bij Ajax hebben bewezen talenten beter te maken. De recente prestaties van Ajax in de Champions League hebben daarbij nog eens geholpen. Vooral in buitenlandse media werd steeds meer de koppeling met het Plan Cruijff gemaakt, als het over de inbreng van opgeleide spelers als De Ligt, Van de Beek en Mazraoui ging. Dat helpt natuurlijk als je een verhaal vertelt.’

Johan Cruijff neemt met Wim Jonk in november 2011 een kijkje bij een training van de Ajax-jeugd op sportpark De Toekomst.
Johan Cruijff neemt met Wim Jonk in november 2011 een kijkje bij een training van de Ajax-jeugd op sportpark De Toekomst.

Jonk: ‘Ik heb vorig seizoen echt genoten van Ajax. Omdat ik met veel van die jongens heb gewerkt, voelde ik ook wel een bepaalde trots. Met een aantal spelers heb ik nog steeds contact. Een tijdje teug kwam ik Matthijs de Ligt tegen en hij zei over zijn ontwikkeling: “Zo heb je het toch altijd bedoeld?” Dat zijn prachtige dingen. Los nog van hun enorme kwaliteiten: die lichting bestaat uit jongens die er alles aan doen om de absolute top te bereiken. Hun hele leven is daarop ingericht. Die focus hebben we ze proberen mee te geven. En met mannen als Peter Bosz en Erik ten Hag hebben ze trainers getroffen die het spel aanhangen waarmee ze zijn opgeleid. Mijn breuk met Ajax doet niets af aan het plezier dat ik beleef aan hun voetbal. Natuurlijk heeft mijn vertrek me pijn gedaan. Ik ben sindsdien nooit meer op De Toekomst geweest. Onze uitwedstrijd tegen Jong Ajax wordt de eerste keer dat ik er weer kom. Ik heb geen speciale gedachten bij dat vooruitzicht. Daar ben ik, denk ik, te nuchter voor. Ik ben bij Volendam een nieuwe weg ingeslagen en daar gaat al mijn aandacht naar uit.’

Wim Jonk: ‘Ik wil dat mensen handenwrijvend naar het stadion lopen’

Van Leeuwen: ‘We hebben het veel te druk om ons met andere clubs bezig te houden. Alles is erop gericht FC Volendam terug te brengen naar het hoogste niveau. Dit seizoen willen we de play-offs halen. En binnen drie jaar willen we promoveren naar de Eredivisie. Een andere doelstelling is dat wij op een gegeven moment overbodig zijn. Als onze visie een wezenlijk onderdeel van de hele club is geworden. Uitgevoerd door mensen die we daarin gecoacht hebben. Het neerzetten van een voetbalclub waar het dorp blij van wordt. Toen Volendam steeds concreter werd, was de eerste vraag die wij als team Wim stelden: Als je dit gaat doen, wat zou dan de voornaamste reden zijn? Zijn antwoord was dat hij dit stadion weer wilde vullen met enthousiaste supporters. Zijn eerste associatie was dus niet zijn eigen trainerscarrière, maar de club en het dorp. Vond ik mooi.’

Jonk: ‘We merken dat het voetbal hier weer begint te leven. Mensen zijn nieuwsgierig naar de frisse wind. Volendammers zijn van nature kritisch, maar ook altijd op zoek naar vernieuwing en creativiteit. Dat moeten we weer gaan terugzien in het voetbal van de club. Met spelers die op hoog niveau worden opgeleid en ontwikkeld. Ongeveer zeventig procent van de selectie bestaat uit Volendamse spelers. Daar zitten veel jonge talenten tussen. Wij gaan proberen die jongens naar een hoger niveau te tillen. Van 6’jes en 7’s naar minimaal een 8. En waar nodig trekken we een gerichte versterking aan. Dat is het mooie aan de voetbalvisie van Johan: met de juiste afstemming is het toepasbaar op alle niveaus. Ik wil dat mensen handenwrijvend naar het stadion lopen. Lekker een pot voetbal kijken en daarna vrolijk naar huis. Dát is ons streven.’

Gerelateerde artikelen