VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff (39) maakte veel los met zijn dringende oproep aan het betaalde voetbal. De reality check van de PSV-supporter zorgde ervoor dat ruziënde voetbaldirecteuren hun blik verlegden van de eindstand in de Eredivisie naar een reddingsplan.
Heeft u uw seizoenkaart al verlengd?
‘Ja. PSV heeft drie varianten verzonnen. Na familieberaad hebben we gekozen voor de all-in-optie voor twee seizoenen.’
'Het stadion werkt in het voordeel van PSV nu. Om te voorkomen dat iemand je plaats inneemt, móét je wel je seizoenkaart verlengen'
Hoe verklaart u dat veel clubs al flink wat seizoenkaarten hebben verkocht?
‘Sentiment en groepsdruk. Bij PSV hebben ze het netjes gedaan. De toon was: We kunnen niet in je portemonnee kijken, maar kun je het missen, steun ons dan. Het stadion werkt in het voordeel van PSV nu. Het is prachtig, maar niet op de groei gebouwd. Raak je je plek kwijt, dan moet je wachten op een slecht seizoen om weer een kans te maken. Om te voorkomen dat iemand je plaats inneemt, móét je wel verlengen. Wij zitten niet op de plaats met het beste zicht. Midden achter het doel op rij 4, een deel van het veld zien we door het net heen. Maar ja, ik ben gewend geraakt aan de plaats en de mensen om me heen. Het is toch je eigen plek, zo voelt het.’
In hoeverre mist u het voetbal?
‘Ik heb geprobeerd het met de Bundesliga te compenseren, maar nee, daar haal ik geen voldoening uit. Sankt Pauli, daar was ik voor toen ik in Duitsland opgroeide, maar die club speelt niet in de Bundesliga. Het kijkt een stuk prettiger als er sentimenten meespelen, als je meningen hebt over de clubs en als je via de app je vrienden, die voor andere clubs zijn, kunt jennen. We zijn eens naar een wedstrijd in Marokko gegaan waar de mascotte nog een levende gans was, maar dan ga je voor de sfeer en maakt het geen bal uit wat er op het veld gebeurt. Dat aspect speelt niet als je naar een Duitse wedstrijd zonder publiek op tv kijkt. Ik mis het Nederlandse voetbal, en dan vooral het gedoe en geëmmer eromheen. In mijn werk ben ik gewend dat er zeventien miljoen meningen zijn, niet altijd terecht. Dan is het lekker om naar een andere wereld te kijken waar dezelfde principes gelden. Dat relativeert.’
'Ik mis het Nederlandse voetbal, en dan vooral het gedoe en geëmmer eromheen'
Uw oproep heeft wat losgemaakt in het voetbal.
‘Dat was ook het doel. Ik zie hoe het in politiek Den Haag soms loopt. Als je veel vraagt zonder in eigen vlees te snijden, en dat wordt gecombineerd met gezichten die continu ruzie hebben, dan kun je het vergeten. Ik had het kunnen laten lopen, want het is niet mijn werk om sectoren te adviseren die vervolgens bij de politiek om hulp komen vragen. Maar hier baalde ik als liefhebber gewoon van. Ik dacht steeds: Verdomme, jongens, pak eens door. Hou op met dat gezever over promotie en degradatie. Die beslissing was altijd fout geweest, wélke de KNVB ook had genomen.’
U heeft veel met besluitvorming en stemmingen te maken. Wat is uw oordeel over de aanpak van de KNVB?
‘Met een raadpleging wek je de indruk dat je de uitslag gaat opvolgen. Privé roep ik vrij vaak: Vraag het mij dan niet, als mijn mening wordt gevraagd en we het toch anders gaan doen. Dat speelt hier ook. Politiek hebben we dat ook een keer gedaan. Bij het Verdrag van Lissabon over de Europese Grondwet in 2005. Mijn partij was eigenlijk tegen het referendum, maar er werd gedacht dat het Nederlandse volk toch wel vóór ging stemmen. Dus doe maar een referendum. Tja, toen stemde het volk tegen. Ikzelf trouwens ook. Je moet het niet vragen als een soort fopspeen. Met het idee: Waarschijnlijk komt eruit wat we toch al vinden, dus laten we het maar vragen, dan is het net alsof we het democratisch hebben gedaan. Als je mensen om hun mening vraagt, moet je er serieus mee omgaan. Wil je dat niet, dan moet je leiderschap tonen en zelf de beslissing nemen. In de Tweede Kamer is het trouwens niet mogelijk je te onthouden van stemming, al zou ik dat soms willen. Het is gewoon voor of tegen.’
Hoe belangrijk is betaald voetbal voor de samenleving?
‘Voetbal in z’n algemeenheid is enorm belangrijk. Jongeren leren omgaan met winnen, verliezen en zichzelf verbeteren. Vele Nederlanders genieten van het spel, de strijd en de saamhorigheid. Het betaalde voetbal is uitgegroeid tot een mengvorm van enerzijds topsport en anderzijds entertainment. Het neigt meer naar dat laatste. Sommige mensen gaan naar het theater, sommigen gaan naar het voetbal. Daar zit de waarde en tegelijkertijd ook de moeilijkheid. Van oudsher zijn clubs amateurverenigingen met leden, die zich hebben ontwikkeld tot een miljoenenbusiness. De structuur daaromheen is niet per se meegegroeid.’
Veel clubs hebben grote risico’s genomen om de race vol te houden, met als gevolg dat ze nu ten onder dreigen te gaan.
‘In Amerika is het uitgangspunt dat de sport als geheel belangrijker is dan de teams. Iedereen kijkt nu op Netflix naar The Last Dance met Michael Jordan. De Chicago Bulls werden vanuit het niets de beste ploeg. Het is totaal ondenkbaar dat zo’n model in het Europese voetbal zou worden ingevoerd. Dat de beste talenten van het jaar via een loting eerder naar Excelsior gaan dan naar Ajax. Ik zou dat niet hier meteen willen invoeren, maar je ziet aan dergelijke mechanismen wel dat het belang van de bedrijfstak als geheel de belangen van de individuele deelnemers overstijgt. In het voetbal speelt dat niet. Aan de basis staat het breedtevoetbal, dat zal nooit verdwijnen, maar in de top lijkt voetbal toch meer op de entertainmentsector met afzonderlijke bedrijven en afzonderlijke belangen. Dat maakt het voor de overheid lastiger als het gaat om het inzetten van belastinggeld.’
'Op scholen zijn ze nu in eerste instantie voor Barcelona of Manchester City. En in Nederland vinden ze dan ook wel een club leuk'
Die wankele balans tussen enerzijds het algehele belang van een aantrekkelijke competitie en anderzijds de toenemende overmacht van Ajax en PSV, is al jaren een discussie. Wat vindt u daarvan?
‘Ik moet er nog steeds aan wennen dat jongeren fan zijn van twee clubs. Toen ik opgroeide, was ik PSV-supporter en op vakantie raakte je gecharmeerd van de shirts van Manchester United of Arsenal. Nu is het op scholen zo dat ze in eerste instantie voor Barcelona of Manchester City zijn. En in Nederland vinden ze dan ook wel een club leuk. Dat gaat hard. Willem II probeert jongeren Willem II-fan te maken door te wijzen op Frenkie de Jong en Virgil van Dijk. Vanuit marketingoogpunt begrijpelijk, al kan ik me niet veel beelden herinneren van die gasten in Willem II-tenue. Maar het zijn wel de supersterren tegen wie de jeugd opkijkt. Die volgorde van interesse verandert en daarom is het voor de Nederlandse bedrijfstak belangrijk die aansluiting niet helemaal te verliezen. Het is natuurlijk veelgevraagd clubs als PEC Zwolle en ADO Den Haag ervan te overtuigen dat onze competitie niet alleen in dienst staat van nationaal entertainment, maar ook van het laten excelleren van twee of drie topclubs. Maar het is wel een terechte vraag. Ben je beter af met een totaal genivelleerde competitie waarin je nooit meer tegen de opvolger van Ruud van Nistelrooy, Arjen Robben, Luis Suárez en Zlatan Ibrahimovic zal spelen? Of met een minder spannende competitie die wel uitstraling naar buiten heeft en die aansluit op de voorkeuren van de nieuwe generatie?’
U heeft dus begrip voor Ajax en PSV, die vooral kijken hoe ze zelf kunnen groeien?
‘Met die houding ben ik het eens. Al zal dat ook komen door de club waar ik fan van ben. Ik vond dat Harry van Raaij met zijn ideeën over internationale competities zijn tijd ver vooruit was. Misschien klinkt het arrogant, hoor, maar als supporter van een grotere club zijn er tegenstanders waarvan je denkt: Moet ik hiervoor door weer en wind naar het stadion terwijl ik ook wat met mijn dochters kan gaan doen? Misschien is dat niet leuk om te horen, maar zo werkt het in de praktijk wel. Bij de topclubs zitten de tribunes niet altijd vol, terwijl het op papier wel is uitverkocht. En als het niveau van Ajax, PSV, Feyenoord en AZ afneemt, dan zit het bij PEC straks ook minder vol. De kleinere clubs leven mede van voetballen tegen de top en de grote spelers. Het is jammer dat deze discussie altijd moet worden gevoerd als een tegenstrijdigheid. Af en toe zijn er wel bureaus die een model neerleggen dat voor alle partijen goed zou kunnen zijn. En vorig jaar heeft Toon Gerbrands een steen in de vijver gegooid. Maar daarna zakt iedereen vrij snel weer in zijn comfortzone. Een clubvoorzitter wordt niet afgerekend op wat hij voor het Nederlandse voetbal heeft betekend. Niemand wil natuurlijk zijn eigen club opofferen.’
Je kunt niet achttien kalkoenen om een tafel zetten en vragen welke tien er met Kerst geserveerd moeten worden'
Hoe zou dat doorbroken kunnen worden?
‘Als ik dat vanuit de politiek aanvlieg, dan kun je zo’n hervorming alleen maar regelen met geld. Je moet eerst bepalen: wat is het beste voor het collectief? De tweede vraag is: zijn er individuen die hiervan veel nadeel ondervinden? En die ga je compenseren. Dat proces moet worden geleid door iemand die boven de partijen staat. Je kunt niet achttien kalkoenen om een tafel zetten en vragen welke tien er met Kerst geserveerd moeten worden.’
Een paar jaar geleden zei u: ‘Als één bedrijfstak alles overleeft, dan is het wel het betaalde voetbal.’ Hoe denkt u daar nu over?
‘De bedrijfstak zal gewoon overleven. Alleen de clubs niet allemaal. Vóór corona zijn ook clubs omgevallen. Niet elke Nederlander zal de oranje shirts en Henk Vos missen, maar RBC bestaat niet meer als profclub. Voor de fans van RBC is dat pijnlijk, maar supporters in de rest van het land maakt het weinig uit. Zij spelen nu tegen Almere City. Er veranderen dingen, maar ik zie niet gebeuren dat mensen zich massaal gaan afkeren van het betaalde voetbal. Mogelijk worden ook fusies een optie. Er zijn regio’s met heel veel clubs en sommige gaan in zee met figuren van wie je denkt: Tja... Het is smullen, hoor, als leesvoer, maar je zal toch fan zijn van Roda JC. Het is natuurlijk dieptriest wat er met die club gebeurt. Het is niet altijd goed telkens maar weer die laatste strohalm te pakken. Ik woon in Breda en NAC kent een van de meest gepassioneerde supportersgroeperingen. Is ook een fusieclub. Je moet wel nuchter beoordelen wat het beste is voor voetbal in de regio, zodat je ook je kinderen en kleinkinderen een mooie club kan geven om trots op te zijn. Anders zitten wij straks als bejaarden bij onze uitgeholde cluppies en zitten de kinderen en kleinkinderen in het vliegtuig naar Barcelona.’
Het betaalde voetbal is een van de vele bedrijfstakken die aankloppen bij de overheid. Hoe wordt beoordeeld of een sector recht heeft op steun?
‘Het meest grofmazige dat we doen voor het bedrijfsleven, zijn de steunmaatregelen voor de vaste lasten en het personeel. Daar maakt ook het voetbal gebruik van. Ga je het daarmee niet redden, dan komt een sector met aparte plannen. Die zijn gemaakt door onder meer de pretparken, de dierentuinen en de horeca. Vervolgens zoomt de overheid in op de bedrijfstak en beoordeelt in hoeverre ze geraakt zijn door de maatregelen die we hebben moeten nemen. Daarbij stellen we de vraag: in hoeverre gaat het om bedrijven die eigenlijk al niet gezond waren vóór de crisis? Zo probeer je te bekijken wat fair is om te vragen van de belastingbetaler. Die kan niet alle bedrijven redden en dus ook niet alle voetbalclubs. Er zijn natuurlijk gevallen waar meteen overduidelijk miljarden en enorm veel banen op het spel staan, zoals bij Schiphol en Air France-KLM, maar er zijn ook sectoren die er een beetje tussenin zitten. Daar valt voetbal onder.’
'Iedereen snapt dat je niet om belastinggeld kunt vragen en een week later een nieuwe linksbuiten presenteert'
Het betaalde voetbal heeft ook zelf een overheid. De FIFA en de UEFA. Daar staat drie miljard op de bank, maar er is nog geen noodfonds opgericht. Wat vindt u daarvan?
‘Hoe meer partijen in het voetbal een bijdrage leveren, hoe geloofwaardiger het overkomt als je voor een restantbedrag een beroep doet op de belastingbetaler. Vandaar ook mijn oproep om met een plan te komen. Anders gaat de overheid zelf voorwaarden bedenken die politiek goed klinken, maar misschien in de voetballerij niet werken. Als je overvraagt, krijg je meestal minder dan had gekund. Hoe dan ook zullen er eisen worden gesteld aan steun. Onder de top zijn er genoeg broodvoetballers die in hetzelfde schuitje zitten als mensen die bijvoorbeeld in de horeca werken en van wie we salarissen grotendeels vergoeden, zodat ze hun baan niet kwijtraken. Het is geen probleem dat clubs net als andere bedrijven gebruikmaken van die regelingen, want het is niet zo dat het voetbal een negatieve status aparte heeft. Maar bij een aanvraag voor een aanvullend steunpakket, kan ik me goed voorstellen dat een topclub zegt: Reken ons maar buiten het pakket, wij regelen het op een andere manier. Dan ben je meteen van het beeld af dat de Nederlander met zijn belastinggeld enorme salarissen aan het spekken is.'
'In andere sectoren zijn er al bedrijven die zeggen: “Laat die steun maar zitten”. Ze lenen geld in de markt of trekken een investeerder aan, zodat ze de handen vrij hebben om het geld uit te geven zoals ze willen. Ze zijn dan niet gebonden aan de voorwaarden die bij staatssteun horen. Dat zijn ook keuzes waar voetbalclubs voor komen te staan. Het moet een heel helder verhaal zijn, zodat niet de supporter van de ene club boos wordt omdat hij meebetaalt aan de spits van een andere club. Neem die hele FC Twente-saga van een paar jaar geleden. Er zijn nog steeds supporters van clubs die zich gepiepeld voelen. Hier in Breda hoef je niet over Twente te beginnen, laat ik het zo maar zeggen. Zulke discussies moet je voorkomen als het om overheidssteun gaat. Iedereen snapt dat je niet om belastinggeld kunt vragen en een week later een nieuwe linksbuiten presenteert.’
'Het kan niet zo zijn dat er belastinggeld naar een club gaat waar een week later een sjeik of een Rus op de stoep staat'
Vitesse gaf al vóór corona meer dan honderd procent van de omzet uit aan salarissen. Er moet jaarlijks tien tot vijftien miljoen bij uit Moskou en de eigenaar staat garant. Waarom zou de overheid moeten bijspringen?
‘Vanuit mijn visie op de wereld vind ik private investeerders prima. Maar dat betekent ook dat investeerders of de bestuurders die deze keuze hebben gemaakt, verantwoordelijk zijn als het fout gaat. Juist dat is het probleem in het voetbal. Het gaat er totaal niet rationeel aan toe. Ik heb in de gemeenteraad gezeten in Breda en weet hoe moeilijk het is als een lokale club dreigt om te vallen. Als je er niet direct bij betrokken bent, is het heel makkelijk om te roepen: Eigen schuld, dikke bult. Maar je zult in de gemeenteraad zitten en de harde kern bij het schoolplein zien staan. Als zo’n investeringsplan in een drama eindigt, wat toch niet zelden gebeurt, dan zijn de bestuurders er alweer uit gebonjourd. De enigen die continu zijn, dat zijn de supporters. In de praktijk zijn zij de sjaak. Er komt iemand met gouden bergen, maar als de man allang weer gevlogen is, dan zitten zíj met de puntenaftrek en kunnen ze hun zuur verdiende geld weer naar de club brengen voor een seizoenkaart. En de gemeente moet vaak bijspringen. De gemeenschap draagt dus het risico. Dat zal ook een aspect zijn waarmee we rekening moeten houden als er een beroep op de overheid wordt gedaan omdat het betaalde voetbal als cultuurgoed behouden moet blijven. Het kan niet zo zijn dat er belastinggeld naar een club gaat waar een week later een sjeik of een Rus op de stoep staat. Het gevolg van deze crisis is dat het waarschijnlijk een tandje minder zal moeten.’
Is dat erg?
‘Dat hangt ervan af wat er gebeurt in andere landen. Voetbal is een internationale industrie. Als alles naar beneden gaat, dan wordt het dus ook goedkoper clubs en spelers op te kopen. De echt grote clubs met heel veel geld zoals Paris Saint-Germain en Manchester City zullen misschien nog verder van ons af fietsen. Zeker als andere overheden niet zo nauw zouden kijken als in Nederland, krijg je toch verschillen.’
'Al die spelers die salaris inleveren, zeggen in feite tegen de fans: Wij snappen het ook. Dat is een groot compliment waard'
U bent kritisch geweest op het voetbal. Wel leverden spelers van veel Eredivisie-clubs al collectief salaris in. Gebeurt dat ook in andere bedrijfstakken?
‘Zo breed als in het voetbal heb ik dat nog in geen andere sector gezien. Het gebeurt wel binnen bedrijven dat werknemers collectief inleveren, alleen komt dat niet in de krant. Ik vond het een goed signaal, op het goede moment. Als een PSV-supporter met een kleine beurs een mailtje krijgt of hij wedstrijden waarvoor hij al had betaald wil laten zitten, dan helpt het gewoon dat Daniel Schwaab zegt: “Laat die laatste twee maandsalarissen maar zitten”. Je kan vanuit de spreadsheet redeneren en uitrekenen dat het om een relatief laag percentage gaat dat spelers inleveren, maar het is natuurlijk veel meer dan een rekensom. Al die spelers zeggen in feite tegen de fans: Wij snappen het ook. Dat is een groot compliment waard.’
Intussen beginnen bijna alle Europese competities weer met voetballen. Wat vond u van de oproep van Marc Overmars op 1 april direct te stoppen?
‘Ik vond het verstandig niet te lang te wachten met een besluit. Je kan vervelende ontwikkelingen beter accepteren en doorschakelen.’
Nederland en Frankrijk verboden betaald voetbal tot 1 september. In de andere landen mag het al eerder. Hoe ziet u dat?
‘Politiek is dat geen issue, omdat de clubs zelf hebben gezegd dat ze niet meer willen. De clubs waarvoor dat het meest nadelig uitviel, zoals AZ, zijn akkoord gegaan met stoppen. De politiek heeft er dan niets meer over te vinden. Wij gaan natuurlijk nooit zeggen dat ze moeten voetballen als ze zelf hebben besloten de competitie te beëindigen. Dan is het klaar. Scheelde ons weer een hoofdpijndossier. Hadden ze willen doorvoetballen en was er een plan gekomen, dan hadden we dat moeten beoordelen. Net zoals met de sportscholen is gebeurd. Met elk groen licht stapelen we een risicootje. De verschillen in de landen zijn minder groot dan het soms lijkt. De landen waar ze gaan voetballen, houden andere sectoren weer dicht. Het is trouwens nog afwachten hoe het zal gaan in de competities die starten. Het vraagt veel discipline van de spelers en er moet continu worden getest. Je ziet steeds dat er toch positieve gevallen zijn. Het kan zó gebeuren dat een heel elftal in quarantaine moet. Niemand kan uittekenen hoe het zal verlopen.’
Tot slot: kijkt u in september op tv naar de Eredivisie zonder publiek?
‘Naar de wedstrijden van PSV ga ik op tv zeker kijken. Het is nog te vroeg om ons erbij neer te leggen dat er geen sfeer zal zijn, dat publiek niet op de een of andere manier betrokken is bij de wedstrijden en dat het hele seizoen zonder publiek zal zijn. Deze coronacrisis is, ook voor het voetbal, een live experiment.’
