Experts duiden het juridische moeras waarin de Eredivisie kan wegzakken

1. Kan op basis van deze stand een kampioen aangewezen worden?

Christian Visser: 'Bijna alles kan. Het bestuur Betaald Voetbal kan een besluit nemen. Dat geldt eigenlijk direct voor alle volgende vragen: er zijn geen duidelijke reglementen die zeggen wat er moet gebeuren bij overmacht. Dat zal waarschijnlijk, als deze hele procedure voorbij is, wel anders worden. Het enige wat ik zo snel even kon vinden in de stukken was dat er stond: “De eerste is de club met de meeste punten”. Zolang de KNVB redelijke beslissingen neemt, denk ik niet dat een civiele rechter daar iets anders van gaat vinden. Ja, als we nu uit het niks zeggen dat FC Twente Europees voetbal mag spelen, dan is het anders.'

Marjan Olfers: 'De eerste vraag is: welk besluit kan je nemen? De KNVB kan bijvoorbeeld niet doorspelen. We zitten in overmacht-situatie. Je kan niet het besluit nemen: we spelen wel door. Dan is de tweede vraag: wie is de winnaar? In de amateursport is gezegd: er is nooit gespeeld. Dat kan ook in de Eredivisie gebeuren. Het alternatief is: er is wél gespeeld en we nemen de ranglijst tot en met nu als eindstand. Meer smaken zijn er niet. Dan is de vraag: welk besluit is het meest redelijk? Dan kom je in het juridisch domein: in samenwerking met clubs moet de KNVB draagvlak creëren en de democratie het werk laten doen. Als de KNVB dicht bij de eigen regels blijft en zorgvuldig zorgt voor een democratisch proces, dan is het heel lastig om dat besluit van tafel te krijgen. Daarom moet de KNVB alle scenario’s doorlopen met de clubs. De reglementen voorzien niet in een uitzonderlijke situatie als deze, waardoor teruggevallen moet worden op de slotbepaling dat dan het bestuur Betaald Voetbal beslist. Alleen is het onverstandig om daarvan gebruik te maken zonder rugdekking. Dan word je een speelbal van de clubs en mis je draagvlak.'

Jan Kabalt: ‘Gezien de competitie als afgelopen is/wordt beschouwd – het lijkt niet voorstelbaar dat deze alsnog (uit)gespeeld gaat worden na 1 september 2020 – dan zeg ik ja. Staat duidelijk in het reglement beschreven, artikel 17 van het Reglement Wedstrijden Betaald Voetbal. En dan doel ik hierop, bij paragraaf 5a: De betaaldvoetbalorganisatie waartoe het elftal behoort dat na afloop van de competitie (die vijf woorden onderstreept) van de Eredivisie de meeste wedstrijdpunten heeft behaald, is kampioen van de Eredivisie van de sectie betaald voetbal Nederland. En als er twee clubs op hetzelfde puntenaantal staan, zoals nu het geval is met Ajax en AZ, is volgens hetzelfde reglement het doelsaldo beslissend.’

Mitchell Bathoorn: ‘Artikel 16, lid 10, onder a bepaalt dat indien een wedstrijd van overheidswege wordt verboden, deze alsnog dient te worden gespeeld binnen een termijn van acht weken vanaf de oorspronkelijke wedstrijddatum, doch uiterlijk voor het einde van de reguliere competitie en in ieder geval voor de eerste play-offwedstrijd. Omdat er tot 1 september niet gespeeld mag worden, is dit niet mogelijk. In dat geval beslist het bestuur Betaald Voetbal (Artikel 16, lid 10, onder e Reglement Betaald Voetbal). En dat doet ze dan aan de hand van het artikel waarover de vorige spreker het ook al had. Dit is de meest objectieve eindklassering, en betekent dat Ajax kampioen is. Andere clubs, AZ in dit geval dus, kunnen dit besluit aanvechten. Dit wordt alleen door de rechter gehonoreerd als het besluit “onredelijk” is. De KNVB heeft bij dit besluit een goed verhaal op basis van de reglementen en vermoedelijk zal de rechtbank, de uitzonderlijke omstandigheden meegewogen, niet tot het oordeel komen dat het besluit “onredelijk” is. Echter, een besluit kan óók zijn dat er geen kampioen wordt aangewezen. In dat geval promoveert en degradeert er niemand. Het seizoen wordt als het ware opnieuw gespeeld. Ook voor deze optie valt wat te zeggen, want een kampioen of degradant kan je eigenlijk alleen aan het einde van de competitie aanwijzen.’

Jaimy Vanenburg: ‘Op basis van de Reglementen Betaald Voetbal is het een reële optie dat de KNVB tot de conclusie komt dat de huidige ranglijst als eindstand wordt beschouwd. Indien wedstrijden niet kunnen worden gespeeld, beslist het bestuur Betaald Voetbal. Daarvan is nu sprake, althans dat heeft de minister-president woensdag laten weten. De clubs moeten voorafgaand aan zo’n besluit wel worden gehoord. Het is mijn verwachting dan ook dat de KNVB dat morgen zal doen en ook met ze in overleg zal treden. Of tot een gezamenlijke oplossing kan worden gekomen, is natuurlijk de vraag. Het bestuur Betaald Voetbal heeft in dat geval de beslissende stem. Clubs zouden een dergelijk besluit eventueel juridisch kunnen aanvechten. Daarbij is van belang om op te merken dat het hier gaat om een beslissing van een vereniging. Een rechter kan in Nederland de beslissing van verenigingen slechts terughoudend toetsen: alleen als het besluit van de KNVB niet in redelijkheid had kunnen worden genomen, kan een rechter dit vernietigen. Daarbij kunnen allerlei omstandigheden van belang zijn: hoe is de KNVB tot het besluit genomen, wat is de onderbouwing van de KNVB om tot een dergelijk besluit te komen, zijn de clubs gehoord, zijn de belangen van de clubs in acht genomen et cetera. Rechters zullen zoals gezegd hierbij terughoudend zijn. Met andere woorden: het is niet waarschijnlijk – zeker in deze omstandigheden – dat een club succesvol het besluit aanvecht. Daarvoor moeten er echt bijzondere fouten of beslissingen worden gemaakt door de KNVB.’

2. Als op basis van deze stand de Europese tickets verdeeld worden, kan de KNVB dan de clubs die Europa ingaan dwingen om hun premies op basis van solidariteit te delen met de rest?

Visser: 'Dit vraagstuk is lastig. De Nederlandse competitie kan volgens mij niet bepalen hoe clubs gelden die ze Europees verdienen moeten uitgeven of verdelen. Dan komt het echt op de clubs zelf aan. Wel zijn er voorbeelden waarbij clubs gecompenseerd zijn. In de Engelse rechtsspraak zijn daar wel voorbeelden van. Misschien herinner je je nog de situatie met Carlos Tevez bij West Ham United. Die club had destijds de transferreglementen overtreden. Tevez scoorde tegen Sheffield United dat uiteindelijk degradeerde. West Ham heeft Sheffield later flink moeten compenseren. Maar die situatie is in Nederland anders. Vraag je naar mijn private mening, dan zou Willem II buiten de boot vallen en gecompenseerd moeten worden. FC Utrecht staat in de bekerfinale. Dan ben je één wedstrijd verwijderd van de groepsfase Europa League. Bovendien hebben ze in de competitie een wedstrijd minder gespeeld. Al begrijp ik dat ze daar in Tilburg anders over denken.'

Olfers: 'De KNVB is nog steeds een verenigingsdemocratie. Als ze dat willen uit solidariteit, dan moeten ze dat voorleggen aan de clubs die dat betreft. In Amerika kan de competitie dat dwingend opleggen, de KNVB moet dat bespreken. Nederland is het land van de compromissen.'

Kabalt: ‘Nee, dat zou echt alleen op basis van vrijwilligheid kunnen, alleen door instemming van de clubs.’

Bathoorn: ‘Artikel 4 van de Champions League- en Europa League-reglementen van de UEFA zegt dat de Europese tickets worden verdeeld op basis van “sportieve prestaties”. Op basis van de huidige ranglijst gaan Ajax en AZ naar (de voorronden van) de Champions League. PSV, Feyenoord en Willem ll (hoogste positie van oorspronkelijk gedachte play-offs nummer 5 tot en met 8) naar de Europa League. Maar, omdat in Nederland van overheidswege niet mag worden gevoetbald, kan de UEFA ook besluiten om af te wijken van de reglementen. Dit is namelijk een uitzonderlijke situatie. Een idee dat ook – in de wandelgangen – is geopperd: de tickets op basis van de UEFA-clubcoëfficiënten verdelen. Op basis van de reglementen krijgen de clubs die een Europees ticket hebben bemachtigd, ook de premie. Als het KNVB-bestuur Betaald Voetbal besluit om de premies van de tickets anders te verdelen, zal dit zeer goed beargumenteerd moeten worden. Vermoedelijk zullen bij een dergelijk besluit ook de clubs betrokken moeten worden. Juridisch gezien kan dit worden besloten, maar het is de vraag of dit besluit redelijk is en stand zal houden in de rechtbank.’

Vanenburg: ‘Op basis van de reglementen kan de KNVB de clubs hiertoe niet dwingen. Wel kunnen deze afspraken natuurlijk in het overleg van vrijdag worden gemaakt: het is aan de clubs om te bepalen of zij hier wel of niet aan willen meewerken.’

3. Kan op basis van deze stand een club degraderen?

Visser: 'Een civiele rechter zal daar niet snel iets van vinden. Dus ja, dat kan. Frans de Weger (Advocaat ADO Den Haag) is een zeer gewaardeerde en kundige collega. Hij is een goede advocaat, maar heeft waarschijnlijk een moeilijke zaak. Je kan moeilijk aanvoeren dat je aan het einde van het seizoen doorgaans veel punten pakt. Of ADO door kan procederen tot aan het CAS? In de basis niet. De KNVB heeft het CAS niet opgenomen in de reglementen. Dan moet het via de UEFA of de FIFA gaan.'

Olfers: 'In beginsel wel. Zo hebben we de competitie geregeld. Zoals gezegd zijn er twee scenario's. Dus het alternatief is: iedereen blijft erin. Voor een club als ADO Den Haag heeft het besluit dat hierover genomen wordt enorme impact op de financiële en sportieve situatie. Dat is het lastige van een verenigingsdemocratie. Alles is eerlijk als je wint. Het wordt pas oneerlijk als je de verliezer bent.'

Kabalt: ‘Ja, dat kan. Aan de hand van precies hetzelfde reglement dat ik aanvoerde bij het bepalen van de kampioen.’

Balthoorn: ‘Hier is de promotie-/degradatieregeling van toepassing. Deze wordt jaarlijks voor 1 augustus bekendgemaakt door het bestuur Betaald Voetbal. Of er promotie en/of degradatie plaatsvindt, is afhankelijk van welk besluit het bestuur Betaald Voetbal neemt. Officieel is de competitie niet uitgespeeld en in dat geval voorziet de regeling niet. Dan geldt Artikel 12 en daarin staat: In gevallen waarin niet is voorzien of waarin op grond van bijzondere omstandigheden naar de mening van het bestuur Betaald Voetbal afwijking noodzakelijk is (waaronder doch niet uitsluitend besluitvorming betreffende het wijzigen van de competitieopzet en/of voetbalpiramide), beslist het bestuur Betaald Voetbal. Ook hier kan de huidige stand als eindstand worden aangemerkt. Alleen, een besluit om ADO en/of RKC te laten degraderen, kan financieel desastreuze gevolgen hebben voor deze clubs. Onder die omstandigheden kan het besluit onredelijk zijn. Zeker omdat ADO op papier een nog relatief makkelijk programma heeft. Als de KNVB dit besluit mocht nemen, hebben deze clubs goede gronden om dit besluit aan te vechten.’

Vanenburg: ‘Als je in de reglementen kijkt die hiervoor zijn gemaakt, de Promotie- en degradatieregeling Betaald Voetbal 2019-2020, dan is ten aanzien van degradatie en promotie opgenomen dat onder bijzondere omstandigheden waarbij afwijking noodzakelijk is, (opnieuw) het bestuur Betaald Voetbal beslist. Dat de huidige situatie uitzonderlijk is, daar zijn we het allemaal wel over eens, denk ik. Het bestuur Betaald Voetbal kan dus besluiten dat RKC Waalwijk degradeert (of juist niet) en SC Cambuur promoveert. Dan is uiteraard de volgende vraag: wat kunnen deze clubs tegen het besluit van de KNVB doen, als bijvoorbeeld SC Cambuur al iets zou willen doen? Zoals al gezegd, gaat het om een besluit van een vereniging en dus kunnen zij het besluit laten toetsen door een rechter. Ook hierbij geldt dat er bijzondere omstandigheden moeten zijn, wil de rechter het besluit vernietigen. Hierbij moet je denken aan: het niet horen van de clubs of bijvoorbeeld een totaal willekeurige club laten degraderen of promoveren.’

4. Kan op basis van deze stand een club promoveren?

Visser: 'Ja. In de reglementen Betaald Voetbal staat nergens het woord eindstand. Het gaat om “de eerste met de meeste punten”. Ik zou dat persoonlijk dan ook geen gekke uitkomst vinden. RKC Waalwijk en ADO Den Haag degraderen, SC Cambuur en De Graafschap naar de Eredivisie.'

Olfers: 'We hebben een open competitie tussen de Eredivisie en Keuken Kampioen Divisie. Als je in redelijkheid zegt dat dit de eindstand is, dan hoort daar in beginsel promotie en degradatie bij. Voor de Keuken Kampioen Divisie is dat anders, omdat daar besloten is dat niet gedegradeerd kan worden. Dus de vraag is hoe je draagvlak krijgt voor de meest redelijke oplossing voor het promotievraagstuk. In het schaatsen heb je in het verleden skate-offs gehad. Loten kan ook, zoals Keje Molenaar heeft voorgesteld. Dat is een soort creatief met kurk: zoiets kan je inbrengen in de hoop dat de rest met jou meegaat. Je kan in een verenigingsdemocratie alles besluiten, mits je de meerderheid meekrijgt. Het lijkt me sterk dat clubs als SC Cambuur of De Graafschap meegaan met FC Volendam in dit voorstel.'

Kabalt: ‘Ook hier is het reglement net zo duidelijk in. Alleen vervang je het woord Eredivisie dan door Eerste Divisie. Ook hierover verwacht ik dus geen juridisch gevecht. Wél zou dat over een andere kwestie kunnen ontstaan. Bij het bepalen van de winnaar van de KNVB-bekerfinale en wie dus wordt ingeschreven voor de Europa League. En daarnaast nog om plek vijf op de ranglijst. Willem II heeft nu weliswaar meer punten, maar evenveel verliespunten als FC Utrecht dat een wedstrijd minder heeft gespeeld. Door FC Utrecht zou betoogd kunnen worden dat in dit bijzondere geval de redelijke uitleg van het reglement met zich meebrengt dat het doelsaldo dan beslissend is. Waarmee FC Utrecht vijfde zou zijn. Over alle standpunten valt wel iets te zeggen.’

Bathoorn: ‘Hier treedt hetzelfde mechanisme in werking en zullen SC Cambuur en De Graafschap waarschijnlijk promoveren, als de huidige stand in de Eerste Divisie ook de eindstand wordt.’

Vanenburg: ‘Hiervoor geldt hetzelfde als bij de vorige vraag.’

5. Is het juridisch mogelijk om voor de verdeling van Europese tickets andere spelregels te hanteren dan voor promotie/degradatie of moet daarin één lijn getrokken worden?

Visser: 'Dat kan weldegelijk, al is het natuurlijk logisch als ze hetzelfde doen. Maar de KNVB heeft de vrijheid anders te oordelen. Wat hierin interessant is, is dat de UEFA aandringt om de Europese tickets zoveel mogelijk te verdelen op basis van de huidige ranglijst en de bekerwinnaar. Als je dan één lijn trekt, zou je de huidige competitie leidend maken.'

Olfers: 'Dat hangt ervan af. Voor Europa kunnen we de regels niet veranderen. Daarin is de Eredivisie afhankelijk van de UEFA. Dan zijn we maar een klein landje. De clubs die hier hard roepen, zijn een stuk stiller op Europees vlak. Daarom is het mogelijk dat voor Europese tickets een ander besluit wordt genomen dan over promotie/degradatie.'

Kabalt: ‘Daarin dient één lijn te worden getrokken, zeker als wordt besloten dat de competitie definitief is afgelopen.’

Bathoorn: ‘Ja, het bestuur Betaald Voetbal zou dit (in afwijking van het reglement) kunnen besluiten, mits goed beargumenteerd. Elk besluit heeft haken en ogen en de KNVB moet het “meest redelijke besluit” nemen. Daarbij zal zoveel mogelijk moeten worden gekeken naar de objectieve criteria. Mogelijk wordt er nog op richtlijnen van de UEFA gewacht door de KNVB hoe zij hier het beste mee om kunnen gaan.’

Vanenburg: ‘De KNVB is lid van de UEFA en de FIFA. Dat betekent dat de KNVB zich ook moet houden aan de reglementen van deze voetbalinstanties. Ook hiervoor is een reglement opgesteld door de KNVB: het Reglement play-off Europees ticket. Daarin is kort gezegd opgenomen dat, je raadt het al, het bestuur Betaald Voetbal beslist indien er sprake is van bijzondere omstandigheden. Hierin staan de spelregels voor de verdeling van de Europese tickets. Ook hier kan de KNVB dus zelf besluiten wat het wil. De UEFA heeft inmiddels wel het advies uitgebracht aan de nationale voetbalbonden om de huidige stand te gebruiken bij de verdeling van Europese tickets. Ik ga ervan uit dat de KNVB dit advies opvolgt, maar op grond van de reglementen is de bond dat dus niet verplicht.’