Zo speelt het Ajax van Erik ten Hag
PRO

Zo speelt het Ajax van Erik ten Hag

De hand van Erik ten Hag openbaart zich duidelijk in het voetbal waarmee Ajax dit seizoen op drie fronten meestrijdt. VI PRO ontleedt het strategische en tactische plan van de Ajax-trainer in een longread waarin alle aspecten van de speelstijl uitgebreid aan bod komen.

Voor enkele media was het lange tijd moeilijk om hoofdzaken van bijzaken te onderscheiden als het over Erik ten Hag ging. De verwijten aan de voormalig coach van FC Utrecht richtten zich vooral op zijn presentatie: zijn schorre stem, zijn wollige taalgebruik en zijn Twentse roots werden tot treurens toe aangevoerd als redenen dat hij niet zou passen in Amsterdam. In de tussentijd ging Ten Hag onverstoorbaar verder en deed de trainer precies waarvoor hij is aangesteld: moderne elementen toevoegen aan het klassieke Ajax-spel.

In deze tactische longread laten we mede aan de hand van video-analyse zien hoe Ten Hag dit gedaan heeft.

Spelprincipes

Spelprincipes vormen de basis van de stijl van Ten Hag. Tijdens de voorbereiding op het huidige seizoen beschrijft hij dat als volgt: 'Het zijn bepaalde patronen, waar we nu ook tijdens de trainingen aandacht aan besteden. We willen de spelers handvatten geven, zodat we optimaal kunnen variëren in de speelwijze.' Om daar in hetzelfde gesprek op terug te komen. 'Het inslijpen van patronen, van automatismen, spelers vertrouwd laten raken met onze spelprincipes, hoe we willen spelen. Dominant. Attractief.'

De Ajax-trainer onderhandelt niet over de strategische uitgangspunten (spelprincipes) die dit dominante voetbal moeten garanderen, maar is flexibel in de tactische toepassing (formaties, type spelers). Dit seizoen start Ten Hag alle wedstrijden vanuit een 4-2-3-1-formatie, waarbij hij varieert met de rollen. In de Champions League voetbalt Ajax met Dusan Tadic als valse nummer 9, met diepgaande spelers als Donny van de Beek en David Neres om hen heen. In de Eredivisie valt de keuze vaker op een diepe spits als Kasper Dolberg of Klaas Jan Huntelaar. Tegen mindere opponenten speelt Van de Beek geregeld als bijsluitende controlerende middenvelder, waardoor op nummer 10 ruimte komt voor een creatieve geest als Hakim Ziyech of Tadic. Dit slimmer uitvoeren van Plan A werkt voor Ajax vaak uitstekend als Plan B.

Passmap van Ajax tegen Juventus-thuis: Dusan Tadic (nummer 10) als beweeglijke spits, in combinatie met de hangende buitenspelers Hakim Ziyech (nummer 22) en David Neres (nummer 7).
Passmap van Ajax tegen Juventus-thuis: Dusan Tadic (nummer 10) als beweeglijke spits, in combinatie met de hangende buitenspelers Hakim Ziyech (nummer 22) en David Neres (nummer 7).
Passmap van Ajax tegen FC Emmen-uit: een meer offensieve rol voor Rasmus Kristensen (nummer 2) als rechtsback, zodat rechtsbuiten David Neres (nummer 7) meer aan de binnenkant kan spelen. Op links is Nicolás Tagliafico (nummer 31) juist wat conservatiever door de aanwezigheid van Dusan Tadic (nummer 10) op diezelfde flank. Met Donny van de Beek (nummer 6) en Klaas Jan Huntelaar (nummer 9) staan altijd twee spelers in de zestien om kansen af te maken.
Passmap van Ajax tegen FC Emmen-uit: een meer offensieve rol voor Rasmus Kristensen (nummer 2) als rechtsback, zodat rechtsbuiten David Neres (nummer 7) meer aan de binnenkant kan spelen. Op links is Nicolás Tagliafico (nummer 31) juist wat conservatiever door de aanwezigheid van Dusan Tadic (nummer 10) op diezelfde flank. Met Donny van de Beek (nummer 6) en Klaas Jan Huntelaar (nummer 9) staan altijd twee spelers in de zestien om kansen af te maken.
Passmap van Ajax tegen Fortuna Sittard-thuis: Donny van de Beek (nummer 6) als bijsluitende controlerende middenvelder. Kasper Dolberg (nummer 25) in de spits met spelmaker Hakim Ziyech (nummer 22) in zijn rug.
Passmap van Ajax tegen Fortuna Sittard-thuis: Donny van de Beek (nummer 6) als bijsluitende controlerende middenvelder. Kasper Dolberg (nummer 25) in de spits met spelmaker Hakim Ziyech (nummer 22) in zijn rug.

Met behulp van videobeelden zetten we de elf belangrijkste spelprincipes op een rij.

1. Creëer een extra man op het middenveld

Video-analyse van de wijze waarop Ajax een overtal op het middenveld probeert te krijgen.

'Een overtal herkennen, bezetting voor het doel, de eerste pass naar voren spelen, ruimtes goed bezetten. Zomaar wat aspecten die beter kunnen', vertelt Ten Hag tijdens zijn eerste trainingskamp over de aspecten waar hij de nadruk op legt. Daarin schemert misschien wel zijn belangrijkste spelprincipe door: een extra man creëren op het middenveld. In zijn eerste halfjaar doet Ten Hag dit vaak met een inschuivende Frenkie de Jong als centrale verdediger. Inmiddels zijn het meestal de zwervende buitenspelers, vooral Hakim Ziyech, die zorgen voor dit overtal. De truc met Dusan Tadic als hangende spits is ingegeven vanuit dezelfde logica: het middenveld domineren.

2. Wissel van posities

Video-analyse van de positiewisselingen in de Ajax-voorhoede.

Om tegenstanders te verrassen, zweert Ten Hag bij dynamiek in het aanvalsspel. Dat betekent dat hij wil dat niet altijd dezelfde spelers dezelfde posities bezetten. Door de sleutelrol voor De Jong als linker controlerende middenvelder en de vrije rol voor Ziyech, Tadic of Neres vanaf de zijkant slaagt Ajax hier behoorlijk goed in. Zodra een van hen in beweging komt, weten de andere spelers hoe ze daarop kunnen anticiperen en krijgt het positiespel vorm.

3. Benut de breedte in beperkte mate

Video-analyse van de manier waarop Ajax de breedte van het veld bespeelt.

Het is bijna een tweede natuur geworden voor de backs en buitenspelers van Ajax: als de één naar de binnenkant beweegt, gaat de ander naar buiten en vice versa. Het idee dat een vleugelaanvaller in de Johan Cruijff Arena krijt aan zijn schoenen moet hebben, is ver verleden tijd. Soms staat Tadic nog aan de flank om het veld breed te maken, maar dan zien we Nicolás Tagliafico vaak aan de binnenkant verschijnen om controle over het middenveld te houden. Op rechts hebben Noussair Mazraoui en Ziyech een vergelijkbare dynamiek. Dit maakt Ajax voor tegenstanders lastig om te bespelen, omdat de spelers aan de zijkant altijd voor keuzes gesteld worden: ga ik mee of houd ik mijn positie vast?

4. Zoek naar diepte, met passes en loopacties

Video-analyse van de diepgang in het Ajax-spel.

'Volgens mij is er geen land ter wereld waarin centrale verdedigers zo vaak de bal naar elkaar spelen', verzucht Ten Hag in mei 2018 tegenover VI. Wat hij er niet expliciet bij vermeldt: binnen de competitie waar extreem veel achterin heen en weer gespeeld wordt, troeft Ajax op dat gebied jarenlang iedereen af. Met oefenvormen maakt Ten Hag vanaf zijn eerste dag duidelijk dat balbezit een middel is in plaats van een doel op zichzelf. Hij benadrukt het belang van beweging, niet alleen op de plek waar de bal is, maar ook aan de contrakant. Hierdoor slaagt Ajax er steeks vaker in om direct verrassend vooruit te voetballen.

5. Organiseer de restverdediging

Video-analyse van de structuur van de restverdediging van Ajax: drie in de laatste lijn en één man daar kort voor.

Na de moeizame herstart in januari nemen steeds meer Ajax-spelers een typisch Ten Hag-woord in de mond: restverdediging. Wat hij daarmee bedoelt: tijdens het aanvallen alvast rekening houden met mogelijk balverlies. Concreet betekent dit dat Ajax in alle gevallen vier spelers achter de bal wil hebben. Zodra Andre Onana de bal in zijn bezit heeft, blijkt steevast dat dit een tweede natuur is geworden voor de Ajax-spelers: drie spelers vormen de laatste lijn en een controleur beschermt de zone daarvoor. In wisselende samenstellingen, zoals Ten Hag dat graag ziet.

6. Zet direct druk op de bal

Video-analyse van de directe druk van Ajax bij balverlies.

Sinds de komst van Ten Hag en zijn rechterhand Alfred Schreuder valt in Amsterdam geregeld de term Gegenpressing. Dat hebben ze meegenomen uit Duitsland. Bij Bayern München en 1899 Hoffenheim leren de Ajax-coaches dat het verdedigen van de counter cruciaal is om resultaten te halen. Ajax beheerst dit trucje inmiddels ook op Champions League-niveau. Doordat bij balverlies collectief naar voren gedrukt wordt, kan de ploeg van Ten Hag ook tegen de beste teams ter wereld op de helft van de tegenstander voetballen en resultaat halen.

7. Keer terug in organisatie na mislukt drukmoment

Video-analyse van de momenten waarop Ajax na de pressing terugkeert in de organisatie.

Gegenpressing is niet alleen massaal jagen op het moment dat een aanval gestuit wordt, maar ook het hebben van een plan voor de momenten waarop het niet lukt om zo de bal snel te heroveren. Waar voorheen op dat soort momenten vaak alarmfase één uitbrak, verdedigen onder Ten Hag de overgebleven spelers achter de bal slechts de centrale zone voor het strafschopgebied. Daarbij lopen zij achteruit in plaats van vooruit, waarmee Ajax hoopt om de aanval te vertragen of de tegenstander naar de zijkant te lokken en zo het directe doelgevaar weg te nemen. Met deze passieve houding ruilt Ajax de kans op balwinst in voor een kleiner risico op uitgelezen mogelijkheden voor de tegenstander.

8. Lok de tegenstander naar de zijkant

Video-analyse van de wijze waarop Ajax tegenstanders naar de zijkant lokt.

Verwacht onder Ten Hag niet dat Ajax tegenstanders gaat afjagen door vanuit de as door te stappen. Nee, de Ajax-trainer houdt de organisatie op dit gedeelte van het veld het liefst intact en dus lokt zijn ploeg tegenstanders naar de zijkant. De buitenspelers zetten dit in door naar de binnenkant te bewegen en daarmee een pass naar de zijkant aantrekkeljik te maken. Zodra dit gebeurt, sluit Ajax de tegenstander op aan deze kant. Door dit simpele mechanisme op verschillende manieren toe te passen, lukt het om bijna iedere opponent flink onder druk te krijgen zonder extreem kwetsbaar te worden.

9. Maak de ruimtes klein

Video-analyse van de manier waarop Ajax de ruimtes klein maakt.

Het toevoegen van defensieve zekerheid benoemt Ten Hag rond zijn aanstelling als een van de speerpunten in het door hem ingezette veranderingsproces. Het bewaken van de onderlinge afstanden, die verdedigend bij voorkeur klein zijn, is hierin een fundamenteel aspect. Ajax doet dit niet alleen op eigen helft, maar juist ook op die van de tegenstander. Niet zelden staan centrale verdedigers Matthijs de Ligt en Daley Blind voor de middenlijn om tegenstanders op te sluiten. Inworpen zijn vaste, herkenbare momenten waarop Ajax met veel spelers in de zone rondom de bal druk ontwikkelt.

10. Verdedig de ruimte

Video-analyse van de defensieve organisatie van Ajax.

Ten Hag verkiest bij Ajax zoneverdediging boven mandekking. Net als eerder bij FC Utrecht leert hij zijn spelers om zones af te schermen in plaats van achter tegenstanders aan te lopen. In zijn eerste maanden doet Ajax dat vanuit een 4-1-4-1-organisatie. Dit seizoen gebeurt dat vanuit een 4-2-3-1. Het uitgangspunt daarbij is dat de afstand tussen de verschillende linies maximaal tien meter bedraagt.

11. Speel onmiddellijk onder druk uit richting doel

Video-analyse van de dreiging en doelpunten van Ajax direct na balverovering.

Wie de vele doelpunten van Ajax dit seizoen terugkijkt, ziet opvallend veel treffers terug die te kwalificeren vallen als counters: momenten waarop na een herovering snel de weg naar voren gezocht wordt en zo toegeslagen wordt. Dit is niet toevallig: Ten Hag heeft het herkennen van dit soort situaties keer op keer aangestipt als concreet verbeterpunt in het spel van zijn ploeg. Mede dankzij het spelinzicht van Frenkie de Jong, die van nature al altijd de weg naar voren zoekt, levert dit Ajax veel goals op.

Aanvallen

De enorme doelpuntenproductie van Ajax dit seizoen valt vooral toe te schrijven aan het feit dat Erik ten Hag zijn speelwijze heeft aangepast aan de kwaliteiten van zijn beste spelers in plaats van andersom. Door de komst van Daley Blind schuift Frenkie de Jong door naar het middenveld, waar hij met Lasse Schöne gekoppeld wordt aan een medespeler die compenseert voor zijn aanvallende denkwijze.

De vraag is of in dit concept aanvankelijk rekening is gehouden met de aanwezigheid van Hakim Ziyech. De Ajax-spelmaker lijkt in de zomer op weg naar een buitenlands avontuur en nieuwkomers Zakaria Labyad en Dusan Tadic komen in eerste instantie binnen als zijn mogelijke vervangers. De keuze voor de punt naar voren op het middenveld lijkt eveneens ingegeven door een mogelijk vertrek van Ziyech.

'In de voorgaande jaren heeft Ajax veelal gespeeld met de punt naar achteren, met een controlerende middenvelder. Vaak in de persoon van Schöne', bespreekt Ten Hag zijn overwegingen in de zomer. 'Als wij straks Tadic hebben, of Labyad, maar ook Siem de Jong, dan zou het heel goed kunnen dat we weer met de punt naar voren gaan spelen. Maar als we opbouwen, en een verdediger schuift in, dan moeten de halfruimtes ook weer bezet worden, dus staat het alweer anders. Dan moet je gestaffeld gaan staan op het middenveld. Dat bedoel ik dus met een dynamisch en variabel middenveld. Het zijn bepaalde patronen, waar we nu ook tijdens de trainingen aandacht aan besteden. We willen de spelers handvatten geven, zodat we optimaal kunnen variëren in de speelwijze.'

Bij de start van de succesvolle Champions League-campagne, op 25 juli tegen Sturm Graz, behoort Ziyech echter nog steeds tot de Ajax-selectie. Zo ontstaat een nieuwe rol voor de meest creatieve speler van het elftal, hangend vanaf de rechterflank. Ziyech blinkt tegen de Oostenrijkers uit omdat Ajax hem in die rol kan bereiken tussen de linies. Hij krijgt vooral de bal met zijn gezicht naar het doel, in de zone waar hij de tegenstander pijn kan doen. De Ziyech die tegen Sturm Graz beslissend is met de openingstreffer, contrasteert met de Ziyech die vorig seizoen in sommige duels zichtbaar is geweest. In zijn mindere wedstrijden zakt de Marokkaan vaak ver in, om vervolgens vanuit deze teruggetrokken positie alsnog te zoeken naar beslissende passes. Veel balverlies is daarvan in dergelijke potjes het gevolg. Op zijn nieuwe positie heeft Ziyech méér rendement en heeft dit balverlies minder gevolgen, omdat het hoger op het veld gebeurt en er meer ploeggenoten achter de bal staan.

De tactische formaties van Ajax en Sturm Graz in de eerste helft.
De tactische formaties van Ajax en Sturm Graz in de eerste helft.
Ajax in aanloop naar de openingstreffer tegen Sturm Graz: Hakim Ziyech komt naar binnen en zorgt zo voor een vierkant op het middenveld.
Ajax in aanloop naar de openingstreffer tegen Sturm Graz: Hakim Ziyech komt naar binnen en zorgt zo voor een vierkant op het middenveld.

Tijdens deze openingswedstrijd van het seizoen valt ook een ander puzzelstukje op zijn plaats: Noussair Mazraoui als rechtsback. Na het vertrek van Kenny Tete investeert Ajax miljoenen in Luis Manuel Orejuela en Rasmus Kristensen als offensieve alternatieven voor Joël Veltman, maar de oplossing dient zich aan vanuit de eigen opleiding. Hoewel Mazraoui defensief soms kwetsbaar is, voegt hij aanvallend heel veel dynamiek toe aan dit elftal. Door zijn verleden als middenvelder kan hij wanneer nodig opduiken als extra optie in de as, maar net zo makkelijk zorgt hij voor breedte als Ziyech vanaf rechts aan het zwerven is geslagen. Met zijn veelzijdigheid en tactische discipline toont Mazraoui zich een typische Ten Hag-speler. Vanwege zijn goede wisselwerking met Ziyech staat de plek van Mazraoui eigenlijk nooit meer ter discussie.

Nog voordat Blind en Tadic fysiek klaar zijn voor een basisplek, begint de basisploeg al vorm te krijgen. De ideale elf wordt op 22 augustus thuis tegen Dinamo Kiev min of meer bij toeval gevonden. Waar Ten Hag tot dat duel afwisselend Tadic en Ziyech getest heeft als nummer 10, dwingt een blessure van David Neres hem tot schuiven. Donny van de Beek maakt vervolgens zijn entree als schaduwspits, terwijl zowel Ziyech (rechts) als Tadic (links) op de flank belandt.'‘Tadic en en Ziyech zijn creatief', zegt Ten Hag daar vooraf over tegen Ziggo Sport. 'Zij spelen op intuïtie en dus moet ik hen vrijheid geven.' Dit betekent dat beide linkspoten de ruimte krijgen om zelf in te schatten wanneer ze de zijlijn moeten verlaten om tussen de linies vrij te komen. In deze samenstelling zien we de aanvalspatronen terug die Ajax dit hele seizoen blijven kenmerken.

Daarin hebben de vleugelverdedigers een cruciale taak. De vrije rol voor Ziyech en Tadic wordt mogelijk gemaakt door de rest van het elftal. De backs moeten bijvoorbeeld voor breedte aan de zijkanten zorgen, zodat Ajax niet in een trechter komt en dreiging houdt via de vleugels. De eerder genoemde Mazraoui en Nicolás Tagliafico vullen die rol succesvol in.

De aanvallende rol voor Mazraoui en Tagliafico betekent dat Schöne en De Jong in eerste instantie wat conservatiever voetballen. In de opbouw zakt De Jong veelvuldig uit naast centrumverdedigers De Ligt en Blind om het spel vorm te geven. Samen met Schöne ontstaat zo de 3+1-structuur in de opbouw waar Ten Hag erg aan lijkt te hechten, omdat op die manier genoeg spelers achter de bal staan om een counter te stuiten bij balverlies.

Bovendien heeft Ajax op deze wijze tegen teams die storen met twee spitsen altijd een vrije man in de eerste fase van de opbouw. Wanneer De Ligt, Blind of De Jong via deze drie-tegen-twee-situatie vrijgespeeld wordt, dan hebben zij stuk voor stuk de inspeelpass en dribbel om hiervan te profiteren. Veel tegenstanders blijven een antwoord op dit opbouwpatroon schuldig.

De intelligentie van De Jong helpt Ajax om onvoorspelbaar te blijven in de opbouw. Massimiliano Allegri denkt in de Johan Cruijff Arena bijvoorbeeld een slimme tegenzet te doen versus deze structuur. 'Meestal beweegt De Jong naar de linkerkant, voor ons rechts. Dus Bernardeschi moest hem daar oppakken en opjagen', verklaart hij zijn plan, waar in de praktijk al snel een oplossing voor wordt gevonden door Ajax. 'De Jong doorzag dat en bewoog al snel naar de andere kant, zodat een van onze aanvallers hem moest bespelen. Bij De Jong begint het aanvallen van Ajax.'

In de eindfase profiteert Ajax van de individuele klasse in de ploeg, in combinatie met de ingeslepen positiewisselingen en de diepteloopacties zonder bal. Bovenstaande situatie tegen Benfica is daar een mooi voorbeeld van. Mazraoui bindt de linksback van de tegenstander, waarop Ziyech vrijkomt tussen de linies. De Ligt vindt de spelmaker, die direct Tadic wegstuurt achter de centrale verdedigers van Benfica. Wat opvalt, is dat niet alleen de Serviër maar ook linksbuiten Neres en nummer 10 Van de Beek de ruimte achter de defensie zoeken. Doordat deze dreiging in de diepte er bijna altijd is, valt de grote rondo van Ajax heel erg lastig te verdedigen. Want zodra een tegenstander de ruimtes klein maakt om druk te ontwikkelen, neemt het daarbij het risico op een succesvolle dieptepass.

Omschakelen van aanvallen naar verdedigen

Ajax-voetbal met een vleugje Duitse school ziet Erik ten Hag als het nieuwe ideaal. Als trainer van de beloftenploeg van Bayern München ervaarde Ten Hag hoe in Duitsland de nadruk werd gelegd op de omschakelmomenten. Hoofdcoach Pep Guardiola kon zichzelf uren opsluiten in een videoruimte, wachtend op het Eureka-moment waarin hij ontdekte hoe hij de tegenaanval van de aankomende opponent kon stuiten. Als rechterhand van Julian Nagelsmann zag Alfred Schreuder bij 1899 Hoffenheim hetzelfde fanatisme.

Juist deze omschakelmomenten van aanvallen naar verdedigen zijn altijd een kracht geweest in het Ajax-spel. In de jaren zeventig was de fanatieke pressing bij balverlies een fundamenteel onderdeel van het totaalvoetbal, waarin de aanvallers de eerste verdedigers waren en de verdedigers de eerste aanvallers. Tijdens de succesvolle Europa League-campagne van 2016/17 ging dat niet anders. Met de fameuze vijfsecondenregel van Peter Bosz werden tegenstanders voortdurend opgejaagd. Dat element ging onder zijn opvolger Marcel Keizer langzaam verloren. Ajax toonde nog steeds de intentie om direct druk te geven, maar de uitvoering was bij vlagen belabberd. Het is Ten Hag gelukt om dit element terug te brengen.

Bovenstaande situatie uit de derde minuut van het uitduel met Sturm Graz - helemaal aan het begin van het seizoen - is daar een goed voorbeeld van. Ajax heeft de bal verloren op de rechterkant van het veld en de lichaamstaal van de spelers verraadt direct de intentie om meteen te gaan jagen. Rondom de bal staat iedereen op zijn voorvoeten, klaar om naar voren te stappen.

Drie tellen na het balverlies van Hakim Ziyech is Sturm Graz al ingesloten door een kwartet Ajacieden, die zich positioneren in een ruit. In deze situatie ligt de ruimte voor verbetering bij de laatste lijn (die nog niet doorsluit) en de linksbuiten, die naar de binnenkant moet bewegen om te voorkomen dat de Oostenrijkers het spel naar de andere kant kunnen verplaatsen. Desondanks voldoet Ajax aan de belangrijkste voorwaarde om direct druk te ontwikkelen op de bal, namelijk spelers die meteen rondom de bal de ruimtes klein maken en afspeelopties afsluiten.

Uiteindelijk verovert Ajax in deze situatie de bal via Matthijs de Ligt, die doorstapt vanuit de laatste lijn om te onderscheppen. Op het moment dat hij dat doet, heeft de ploeg van Ten Hag een overtalsituatie van zes tegen drie in het gebied rondom de bal. Op die manier wordt de kans behoorlijk groot dat de tegenstander de bal gaat verspelen, zeker omdat de aanvallende organisatie vrijwel altijd nog niet goed staat in de paar seconden nadat het speeltuig veroverd is.

In de loop van het seizoen is Ajax op dit vlak progressie blijven boeken, al ontbreekt in sommige Eredivisie-duels na de winterstop de discipline om dit consequent goed uit te voeren. Vooral in de Champions League bewijst Ajax echter dat de ploeg dit onderdeel wel degelijk bijzonder goed beheerst. 

Verdedigen

Dat Ajax zowel in de Eredivisie als in de Champions League praktisch ieder duel het balbezit domineert, hangt behalve met het positiespel ook samen met de manier van verdedigen. Erik ten Hag heeft het lef om zijn elftal ver van het eigen doel druk te laten ontwikkelen en slechts weinig teams hebben het vermogen om daar onderuit te komen.

Binnen de landsgrenzen is het voor Ajax vaak al voldoende om zoals in bovenstaande situatie een 4-2-3-1-organisatie aan te nemen op de helft van de tegenstander. Doordat de buitenspelers licht naar binnen gaan staan, wordt een bal door het midden geven riskant. Het antwoord van veel ploegen is daarom vaak om lang naar voren te spelen, waar Ajax met de kopkracht van Matthijs de Ligt een prima antwoord op kan formuleren. Zoals het ook helpt dat doelman Andre Onana ver voor zijn doel durft te keepen om ballen te onderscheppen.

Bovenstaand moment uit de thuiswedstrijd tegen Juventus illustreert hoe Ajax tegenstanders aanpakt die wél durven te voetballen en zich laten verleiden tot een pass richting de zijkant. Dan kantelt de hele ploeg van Ten Hag richting die vleugel, om te proberen daar een overtal te krijgen rondom de bal. Hier resulteert dit in drie Ajax-spelers die één Juventus-voetballer opjagen en daarbij oog houden voor de passlijnen naar de dichtstbijzijnde medespelers. De concessie die Ten Hag hiermee doet, is dat op de andere vleugel enorm veel ruimte ligt.

De teams die het Ajax dit seizoen lastig gemaakt hebben, profiteren praktisch allemaal van dit gegeven. PSV doet dit bijvoorbeeld door eerst de druk uit te nodigen en daarna lang te spelen richting Luuk de Jong. AZ probeert hetzelfde met passes richting Mats Seuntjens. Na een directe bal is het dan vaak de opdracht om het spel te verleggen naar de andere vleugel, waar de kansen liggen. Feyenoord vindt tijdens de 6-2 zege de ruimte vaak door met linksachter Calvin Verdonk onder de druk uit te voetballen. Real Madrid voetbalt in Amsterdam eveneens een aantal keer onder de druk uit via deze flank en sticht zo gevaar. Zo zijn er meer teams die Ajax defensief in de problemen gebracht hebben.

Dat Ajax na dertig competitieduels vijf treffers meer geïncasseerd heeft dan concurrent PSV, zal voor Ten Hag een punt van aandacht zijn. In het kader van zijn lijfspreuk 'goed is niet goed genoeg' wordt op dit vlak verbetering gevraagd.

Omschakelen van verdedigen naar aanvallen

Wanneer Erik ten Hag in mei 2018 de vraag krijgt wat een bepalend verbeterpunt voor Ajax wordt in het komende seizoen, laat zijn antwoord niets aan duidelijkheid over.

'Omschakelen. In het huidige internationale voetbal is dat steeds meer een cruciaal element geworden. Daar moeten we mee bezig zijn. En dan niet alleen in defensief opzicht, maar vooral ook: wat doen we als we de bal veroveren? Ik vond bij Ajax vaak: bal winnen is balbezit spelen. Maar als je de bal wint, en de tegenstander ligt open, dan moet je herkennen dat je direct vooruit moet spelen. Met FC Utrecht stonden we halverwege het seizoen bovenaan in het percentage goals binnen vier passes na balverovering. Ajax stond in de middenmoot. Terwijl dat vaak de momenten zijn dat je kunt scoren. Vooral voor Ajax, tegen gesloten defensies. Natuurlijk kan het niet altijd. Als de tegenstander goed staat en de restverdediging op orde heeft, moet je op balbezit spelen. Maar als ze niet goed staan, moet je direct profiteren en de tegenstander pijn doen.'

Vooral in de Champions League toont Ajax de kwaliteit om tegenstanders op dit soort momenten pijn te doen. De treffer van David Neres tegen Juventus? Direct op het doel af na een herovering. De vijf doelpunten tegen Real Madrid? Achtereenvolgens twee, één, drie, één en nul passes in de aanloop naar de goals. De groepsfase onderstreept eveneens dat beeld: Ajax zoekt wanneer mogelijk in de omschakeling van verdedigen naar aanvallen de snelste weg naar voren.

Ajax herkent bovendien de juiste momenten om diepte te zoeken. Bovenstaande situatie in aanloop naar de 0-3 tegen Real Madrid illustreert dat perfect. Deze treffer van Tadic begint met Mazraoui die een te korte pass op Sergio Reguilón goed inschat en met een sliding onderschept. Daarna ligt het open bij Real Madrid achterin. Op dat moment toont Tagliafico zijn intelligentie door over zijn directe tegenstander heen te denderen. Ziyech ziet het gebeuren en verlegt het spel naar de andere vleugel. Daarna gaat het snel. Tagliafico speelt door op Van de Beek en die vindt Tadic. De verdedigers van Madrid worstelen met de vraag hoe ze hem moeten bespelen en van die twijfel profiteert hij door na een kap in de verre hoek Thibaut Courtois te passeren.

Het zijn doelpunten die Ajax maakt omdat de spelers geleerd hebben dat balbezit een middel is in plaats van een doel op zichzelf. Dat is waarschijnlijk de belangrijkste toevoeging van Ten Hag aan het Ajax-spel.

Door extra flexibiliteit toe te voegen in het aanvallen, een nieuwe organisatie neer te zetten in de verdediging en de focus op de omschakeling lukt het Erik ten Hag en consorten om dominantie te koppelen aan doelpunten en overwinningen. Daar plukt Ajax de vruchten van door de ontwikkeling van spelers en een succesvolle Europese campagne. Zelfs als dat geen landstitel oplevert, heeft Ajax daar nog jaren profijt van. Daar verdient Ten Hag een groot compliment voor, want met de weerstand van buitenaf was het zeker niet eenvoudig om de noodzakelijke verandering af te dwingen.

Beelden met dank aan Instat.
Beelden met dank aan Instat.

Het lijkt erop dat je één of meerdere social media-scripts op VI.nl hebt uitgeschakeld. Daarom worden er geen social posts of liveblogs geladen. Wijzig hier je instellingen.

Gerelateerde artikelen