Zo reanimeerde Real Madrid de voorzet als offensieve strategie

Klassieke buitenspelers zijn de beste vorm van vermaak voor een voetbalfan. Weinig dingen zijn zo fijn als een zondagmiddag schelden op de linksbuiten die zijn man niet voorbij komt, om vervolgens plotseling betoverd te worden door zijn eerste geslaagde passeerbeweging. Gevolgd door het halen van de achterlijn, een afgemeten voorzet en een kopbal in het dak van het doel. Mede mogelijk gemaakt door de individualist aan de zijkant, die voortdurend beweegt op het dunne koord tussen genialiteit en gekte.

Door koel rendementsdenken verdwijnen deze excentrieke vleugelaanvallers de laatste jaren in razend tempo van de Europese velden. Dat heeft te maken met inzichten over de effectiviteit van voorzetten. Gemiddeld levert een op de zeventig ballen vanaf de flanken een doelpunt. Dus worden spelers als Arjen Robben en Cristiano Ronaldo op plekken neergezet waar ze beslissender kunnen zijn dan op hun oorspronkelijke plaats aan de zijlijn.

Diezelfde Cristiano Ronaldo reanimeert in de 64ste minuut van Champions League-finale de voorzet als belangrijk aanvalswapen. Als Luka Modric de bal voortrekt vanaf de achterlijn, ontsnapt hij met een loopactie aan de aandacht van de Juventus-defensie. Met zijn rechtervoet schiet Cristiano Ronaldo uit de lucht binnen. De Champions League is daarmee binnen voor Real Madrid, net als het veertigste doelpunt uit voorzetten van het seizoen in Europees en competitieverband.

Met deze enorme stroom aan treffers bewijst Real Madrid dat aanvallen over de flanken nog steeds kan lonen op het allerhoogste niveau. De Koninklijke is zowel in absolute als in relatieve zin effectiever met voorzetten dan ieder ander Europees team. Waar bij een gemiddeld team in de vijf Europese topcompetities 1,5 procent van de voorzetten een treffer oplevert, is dat bij Real Madrid 3,5 procent. Dat zijn twee extra doelpunten bij iedere honderd voorzetten. Misschien wel het verschil tussen overal net naast grijpen of zoals in deze jaargang de twee belangrijkste hoofdprijzen pakken.

De uitzonderlijke effectiviteit van Real Madrid met voorzetten roept de vraag op hoe de equipe van trainer Zinedine Zidane dit voor elkaar gekregen heeft. Is het de individuele klasse van spelers als Cristiano Ronaldo en Marcelo? Heeft het te maken met de locatie waarvandaan de passes verzonden worden? Heeft Zidane een revolutionaire tactiek uitgedacht? Of is het simpelweg een wonderlijke samenloop van omstandigheden? Hoog tijd voor een zoektocht naar het geheim van de voorzetten van Real Madrid.

Standaardsituaties

De eerste stap in het onderzoeksproces is het categoriseren van alle veertig doelpunten van Real Madrid uit voorzetten. Dat levert direct de eerste verklaring op: standaardsituaties. Liefst zestien keer heeft De Koninklijke gescoord via een voorzet uit een corner of vrije trap. Met hun exceptionele traptechniek blijken Toni Kroos en James Rodríguez bij deze momenten bijzonder succesvol als aangever. Sergio Ramos is als kopspecialist vaak de afmaker.

Ook zonder de zestien treffers uit standaardsituaties blijven de cijfers van Real Madrid uitzonderlijk. Bij de 24 goals uit open spel via voorzetten komt nog steeds geen enkel team in de buurt. Een verdere analyse van deze doelpunten via de vier kenmerken (positie, moment, richting, snelheid) van een voetbalactie leert dat het vleugelsucces van Madrid een gevolg is van een duidelijk plan.

Positie

Wat direct opvalt bij de positionering van Real Madrid bij ballen van de flanken, is dat over dit soort situaties duidelijke afspraken gemaakt zijn. Dat begint met het afscheid nemen van het traditionele idee dat de spits een loopactie moet maken naar de eerste paal en een andere speler zorgt voor bezetting bij de tweede paal. In zijn vooractie beweegt de aanvalsleider van Madrid – vaak Karim Benzema - altijd weg bij de bal.

Dat zet een aantal mechanismes in werking:

1. De speler aan de zijkant met de bal krijgt meer tijd en ruimte, doordat een gat getrokken wordt

2. De centrale van de verdediger van de tegenstander die het dichtst in de buurt van de bal staat, moet een keuze maken. Tegelijkertijd de spits afschermen en in positie staan om de zone bij de eerste paal te verdedigen, is geen optie

3. De spits komt in praktisch dezelfde zone te staan als de buitenspeler, wat het mogelijk maakt om de opponent te verrassen door ineens beiden een andere kant op te bewegen

4. Doordat de Real-aanvallers zich bij voorkeur schuin achter hun tegenstander positioneren, kan die niet tegelijkertijd de bal en zijn man zien

In veel gevallen levert dat situaties op zoals in bovenstaand screenshot uit de kwartfinale tegen Bayern München. Jérôme Boateng is geïsoleerd terechtgekomen in de zone voor de eerste paal, waardoor Karim Benzema en Cristiano Ronaldo in een twee-tegen-twee-duel beland zijn. In bijna alle gevallen zijn Benzema en Ronaldo daarbij in het voordeel, omdat de Portugees fysiek sterker is dan bijna iedere vleugelverdediger in de wereld. Als Gareth Bale speelt, geldt voor hem hetzelfde. In dit geval heeft Ronaldo dit voordeel niet eens nodig. Hij wisselt slim van positie met Benzema, komt zo vrij voor Javi Martínez en schiet eenvoudig binnen.

Het lijkt erop dat je één of meerdere social media-scripts op VI.nl hebt uitgeschakeld. Daarom worden er geen social posts of liveblogs geladen. Wijzig hier je instellingen.

In bovenstaand filmpje is dit patroon in beweging te zien. Let daarbij vooral op de vooractie van James Rodríguez, in combinatie met de reactie van zijn tegenstander. Als Rodríguez ziet dat de bal naar Dani Carvajal gaat, sprint hij direct weg van de bal naar het midden. Zijn opponent probeert al wijzend duidelijk te maken dat iemand hem moet overnemen, maar zijn team is bij de tweede paal in ondertal tegen de drie aanvallers van Madrid. Voordat de verdedigende ploeg eenmaal door heeft wat er gebeurt, heeft Rodríguez de bal al tegen de touwen gekopt.

Het lijkt erop dat je één of meerdere social media-scripts op VI.nl hebt uitgeschakeld. Daarom worden er geen social posts of liveblogs geladen. Wijzig hier je instellingen.

In andere situaties profiteert Real Madrid juist van de ruimte die door de ingeslepen loopacties gecreëerd wordt in de zone voor de eerste paal. Met voetballers als Cristiano Ronaldo, Gareth Bale, Isco, Marco Asensio en James Rodríguez kan een paar meter ruimte op die plek al doorslaggevend zijn. Dergelijke treffers tellen overigens niet mee in de voorzettenproductie, wat betekent dat het rendement via de flanken nog hoger ligt dan blijkt uit die cijfers.

Moment

Real Madrid is behalve in het kiezen van positie ook goed in het bepalen van het juiste moment voor een voorzet. De ploeg van Zidane slingert de ballen niet blind voor de pot, maar wacht tot de geschikte situatie zich voordoet. Bij de meeste doelpunten van de Madrilenen uit voorzetten heeft de assistgever voldoende tijd en ruimte om de pass te verzenden, in plaats van dat het gehaast gebeurt onder grote druk.

Twee veelvoorkomende situaties springen daarbij in het oog. De eerste is een vroege voorzet, waarbij de tegenstander verrast wordt en niet dicht genoeg in de buurt staat om de pass te blokkeren. De tweede is het vrijspelen van een back aan de zijkant na een snelle balverplaatsing. Ook in dat geval biedt een klein moment van desorganisatie de gelegenheid om een goede voorzet af te leveren. Gezien deze patronen is het geen wonder dat vleugelverdedigers Dani Carvajal (6 assists), Marcelo (5), Danilo (1), Nacho (1) en Fábio Coentrão (1) aangever zijn geweest bij 14 van de 24 voorzetgoals uit open spel.

Dit spel vergt discipline van de spelers aan de buitenkant. Wanneer Marcelo kort gedekt wordt, moet hij zich immers inhouden en de bal terugspelen naar het middenveld. Aan Toni Kroos en Luka Modric is dan de taak snel het spel te verplaatsen, zodat geprofiteerd kan worden van de ruimte die aan de andere kant ligt.

Richting

Waar het bepalen van de positie en het moment nog redelijk ingeslepen kunnen worden op het trainingsveld, is het kiezen van richting vooral afhankelijk van het overzicht en de beslissingen van individuele spelers. De context is bepalend voor wat de plek is waar de bal naartoe moet. Vooral de reacties van de verdedigers van de tegenstander zijn belangrijk. Dit leidt in sommige gevallen tot een bal die laag wordt ingebracht, in andere gevallen tot een lob richting de tweede paal en soms tot een strakke voorzet naar het midden.

De consistentie van de richting van de voorzetten van Real Madrid zit hem in het feit dat de bal vrijwel altijd richting het vijfmetergebied gaat. Zelfs voor uitmuntende koppers is het lastig om van verder dan die afstand te scoren, dus is het een logisch uitgangspunt om de bal zo dicht mogelijk in de buurt van het doel te plaatsen. De positionering en het moment moeten de voorwaarden scheppen om een dergelijke pass daadwerkelijk mogelijk te maken.

Uit een interview met Luka Modric na de Champions League-finale blijkt dat Zinedine Zidane zijn spelers ook voor het kiezen van richting handvaten meegeeft. ‘De verdediging van Juventus is geweldig in het verdedigen van voorzetten, maar niet zo sterk bij lage, teruggelegde passes’, vertelt de Kroatische spelmaker. ‘Dat is waar we aan gewerkt hebben en hoe we drie van onze vier goals tegen Juve gescoord hebben. Complimenten aan de coach voor het ontdekken van dit detail, wat doorslaggevend is geweest in de finale.’

Snelheid

In de uitvoering van de voorzetten van Real Madrid is snelheid de vierde doorslaggevende factor. Om op het allerhoogste niveau vrij te komen tegen goed georganiseerde defensies, is explosiviteit op de eerste meters en sprongkracht noodzakelijk. Dit is het terrein waar Cristiano Ronaldo uitblinkt. De Portugees maakt op dit manier liefst negen doelpunten uit voorzetten. Ook Álvaro Morata (6) en Karim Benzema (5) scoren vaak op deze manier.

Sowieso is snelheid een belangrijke reden dat Real Madrid veel effectiever is dan andere ploegen met voorzetten. De spelers van De Koninklijke zijn in staat acties op een heel hoog tempo uit te voeren, waardoor tegenstanders vaak niet optimaal georganiseerd staan op het moment dat de voorzet uiteindelijk gegeven wordt. Dit is een groot verschil met teams die voorzetten gebruiken als noodgreep op het moment dat het niet lukt om een defensieve opponent kapot te spelen.

De voorzetten van de Madrilenen zijn onderdeel van een duidelijk plan dat aansluit bij de individuele kwaliteiten van de spelers. Waarbij de backs de nieuwe buitenspelers zijn, de buitenspelers de rol van afmaker op zich nemen en de spits fungeert als de bliksemafleider die ruimte creëert. Daarmee hebben Zidane en consorten bewezen dat voorzetten anno 2017 nog steeds effectief kunnen zijn. Voor de liefhebbers van vleugelspel is dat een zegen.

Data via Opta Sports