VI's Top 50: Ronald Koeman op plek 9

9. Ronald Koeman

*ZAANDAM, 21 MAART 1963
Interlands (goals): 78 (14)

Ronald Koeman speelde en trainde bij de gehele topdrie van Nederland, won de eerste en tot dusver ook laatste prijs met Oranje en was in Barcelona een boegbeeld van Johan Cruijffs Dreamteam. Onze beste nummer 4 aller tijden, de libero met de granieten rechter, in 4 momenten.

Witkop met bravoure

21 september 1980, FC Groningen-NEC 2-0

Wie in Groningen Sip Bloemberg zegt, zegt tegenwoordig de patatzaak aan de Van Lenneplaan in De Wijert. Waar volgens de kritische eter de eierbal van binnen nog weleens koud kan zijn, maar de liefhebber zweert bij het frietje stoofvlees. Midden jaren zeventig was Sip Bloemberg nog gewoon de voetballer. Een die zelfs de interesse wekte van het grote Ajax, maar voor een toptransfer naar RWDM à ruim drie ton in guldens koos toen de Amsterdammers te lang aarzelden. RWDM was de club van Jan Boskamp en Nico de Bree die zojuist de Belgische landstitel had veroverd en dus een seizoen Europa Cup I tegemoet ging. Dat avontuur was echter nauwelijks aan Bloemberg besteed, de man uit Klazienaveen werd nooit een vaste basisspeler en keerde na een net zo’n teleurstellend dienstverband met FC Twente enigszins gedesillusioneerd terug in Groningen.

Nou, die Sip Bloemberg is in de herfst van 1980 degene die naar de kant moet voor de debutant die er wél in zal slagen de voetbalhemel te bestormen. Kampioenschappen te vieren, Europa Cups te winnen. Zeventien is-ie dan pas, die witkop met dat na een paar minuten al rood aangelopen gezicht, maar de jongste zoon van oud-prof Martin Koeman is eigenlijk meteen een bezienswaardigheid. Nog geen maand later mag hij al in de basis beginnen in de thuiswedstrijd tegen Feyenoord. En aan bravoure geen gebrek, blijkt in zijn eerste gesprek met VI: 'Tijdens de training word je uitgetest door de oudere spelers. Meneer Waalderbos en consorten schoppen me alle hoeken van het veld in, maar ik schop even hard terug.'

'Ik kon al vroeg van me afbijten', lacht de 34-jarige Ronald Koeman om zijn jongere versie tijdens zijn afscheidsinterview in VI. 'Dat is ook de enige manier om te overleven. Echt moeilijke momenten heb ik toen niet gekend. Ik was een Groninger, dus het publiek had je al mee. Alles was leuk, aardig en gezellig. Als je zeventien bent, beleef je alles in een roes.'

Toch komt het talent niet alles zomaar aanwaaien. In tegenstelling tot zijn anderhalf jaar oudere broer Erwin heeft hij altijd al moeten knokken voor zijn plaats. De zeventienjarige: 'Erwin heeft alle Nederlandse jeugdteams doorlopen, ik niet. Ik zat wel bij de laatste dertig, maar als de definitieve selectie in Zeist moest worden gemaakt werd ik altijd afgewezen.' De 34-jarige: 'Erwin viel wat meer op. Als je mensen vroeg wie het verder zou schoppen, zouden de meesten toch Erwin hebben gezegd. Erwin was wat aanvallender ingesteld, was ook een wat sierlijker voetballer. Dat zal de trainers van de KNVB meer hebben aangesproken.'

Toch maakt Ronald Koeman op exact dezelfde dag als Erwin, anderhalf jaar jonger dus, zijn debuut in Oranje. Bondscoach Kees Rijvers probeert op 27 april 1983 weer eens iets uit, zoals Koeman dat anno 2018 zelf als bondscoach ook zal doen om een ver teruggevallen Nederlands elftal weer vlot te trekken, en start thuis tegen Zweden met drie nieuwe gezichten in de basis. Naast Wim Hofkens van Anderlecht zijn dat dus de broertjes Koeman. De oudste heeft er dan een teleurstellende periode bij PSV opzitten en is teruggekeerd bij FC Groningen, de jongste is bezig aan zijn laatste dagen op Het Oosterpark en gaat naar Ajax.

Weinig mensen die daar verbaasd door zijn. Ronald Koeman geldt als een van de grootste talenten sinds tijden, valt op door zijn spelinzicht, dynamiek, techniek en vooral die schitterende trap. 'Ik kon harder schieten de meeste leeftijdgenootjes', kijkt hij daar later op terug. 'Natuurlijk was dat iets dat je meekrijgt, maar je kunt er ook wat aan doen. Ik stond met Erwin altijd over te schieten op een ander veldje als mijn vader aan het trainen was. Zelfs op mijn 34ste trainde ik er nog op. Dat soort dingen mis ik nu een beetje, een buitenspeler die na de training nog even vijftien voorzetten geeft. Misschien zijn er niet zo veel liefhebbers meer.'

Het eerste optreden in Oranje smaakt uiteraard naar meer, tegelijkertijd heeft Ronald Koeman gereserveerde gevoelens over de rol die Rijvers hem toebedeelt. 'Kees Rijvers stelde me op als laatste man en riep ook dat dat mijn positie zou worden. Zelf geloofde ik daar niet in. Toen had je nog echte ausputzers die achter de verdediging bleven hangen, geen meevoetballende libero’s. Ik dacht: Als ik 35 ben, kan ik altijd nog laatste man gaan spelen. Maar Rijvers had het toch meteen goed gezien. Libero was inderdaad de positie waar mijn kwaliteiten het beste tot hun recht kwamen.'

Ook bij het Ajax van Aad de Mos komt hij centraal achterin te spelen. En niet alleen daar worstelt hij in zijn eerste jaar in Amsterdam mee. In een half jaar tijd heeft hij meer kritiek gekregen dan in drie jaar FC Groningen, schrijft VI. 'In de eerste maanden had ik het heel moeilijk. De stap van Groningen naar Ajax was heel groot', bekent Koeman jaren later. 'Er is daar maar één ding dat telt: als zondag om half drie het beginsignaal klinkt, moet je erbij zijn. Daar moet je alles voor doen. Als je niet meespeelde, telde je niet mee. Dat gevoel had ik tenminste. In die atmosfeer en op mijn leeftijd was dat een kwestie van overleven. Daarom weet ik nu ook dat het niet alleen op je voetbalkwaliteiten aankomt. Vaak geeft niet de kwaliteit de doorslag, maar de mentaliteit. Zonder de juiste mentaliteit haal je nooit de top.'

Felste ster aan het firmament

20 mei 1992, Barcelona-Sampdoria 1-0 n.v.

Vanaf de landstitel die hij in zijn tweede seizoen bij Ajax verovert, stromen de prijzen binnen bij Ronald Koeman. Ook nog een KNVB-beker met de Amsterdammers, daarna onder meer twee keer de dubbel en een Europa Cup I met PSV. De Europese titel met het Nederlands elftal en ook de eerste prijzen van het meesterwerk dat Johan Cruijff als trainer aan het boetseren is in Catalonië. Overal waar Ronald Koeman komt, breken gouden tijden aan. Maar telkens moet hij de credits delen met anderen. Marco van Basten is bij zowel Ajax als Oranje de felste ster aan het firmament. In Eindhoven heb je eerst ook Ruud Gullit en is hij later onderdeel van het hechte collectief van coach Guus Hiddink. Bij Barcelona heb je naast Copito de Nieve, Sneeuwvlokje, ook ene Michael Laudrup, ene Hristo Stoichkov en uiteindelijk ook ene Romário de Souza Faría.

Op deze voorjaarsdag in 1992 vangt Ronald Koeman het vólle licht. Zijn moment of fame staat op ieders netvlies gebrand die het heeft mogen meemaken.

De zesde minuut van de tweede helft van de verlenging is zojuist ingegaan tijdens de Europa Cup I-finale tussen Barcelona en Sampdoria, als het snerpende fluitje van scheidsrechter Aron Schmidhuber voor rumoer zorgt in Wembley Stadium. Vooral de Italianen maken zich druk om de vrije trap op goed twintig meter voor hun eigen doel, hun helden op de mat incluis. Roberto Mancini gooit geïrriteerd de bal weg. Toninho Cerezo loopt met opgeheven vinger op de arbiter af. Srecko Katanec is gewoonweg woedend. Ze vrezen. En de commentator van de Italiaanse televisie noemt het grote gevaar aarzelend bij de naam. 'Ronald Koeman…' Op de bank van Sampdoria durven spelers niet te kijken.

De 21-jarige wijsneus Pep Guardiola wijst aan waar de bal moet liggen, die Stoichkov vervolgens met dreigende blik bewaakt alsof het zijn eigen kind is. Geen Italiaan durft ook maar in de buurt te komen van het projectiel in het gras. En ja, daar komt de man met de granieten rechter aangelopen. Het is een indirecte vrije trap, dus meldt ook José María Bakero zich, die samen met Koeman en Stoichkov de scheidsrechter helpt het muurtje Italiaanse heethoofden op de juiste afstand te krijgen. Er is geen beginnen aan. Als Stoichkov de bal anderhalve minuut na het fluitsignaal dan eindelijk richting Bakero tikt, spurten, één, twee, zelfs drie Sampdoria-spelers veel te vroeg richting Koeman (foto), die zijn vizier echter al scherp heeft gesteld. Dwars door het woud aan naderende benen, vlak langs de linkerpaal.

Boeffffffff. Zo moet het ongeveer geklonken hebben. Het dodelijke schot, recht tussen de ogen van Sampdoria.

Redder des vaderlands

13 oktober 1993, Nederland-Engeland 2-0

'Natuurlijk was dat het hoogtepunt, de goal die Barcelona voor het eerst de Europa Cup I bracht. Het is het hoogste dat er is', concludeert Koeman in VI aan het einde van zijn carrière als voetballer. 'Maar bij het Nederlands elftal stond ik echt ter discussie. Iedereen had het altijd over mijn snelheid, mijn lichaamsbouw, eigenlijk over alles wat ik niet kan. Dan krijg je zo’n stempel en lijkt iedereen het daarover te moeten hebben. Ik vind dat zo flauw, het is zo makkelijk om iemands tekortkomingen aan te geven. Je beoordeelt iemand daar toch niet op? Maar als ik zo traag ben en er overal word uitgelopen, hoe kan ik dan zo’n carrière hebben?'

De kritiek raakt hem. Maar hij die zich daarvóór nog weleens problemen op de hals haalde met boude uitspraken ('Die doodschop van Gillhaus aan Tigana was klasse') of ophefmakende gebaren (hij veegde na de halve finale van het EK ’88 zijn achterste af met het shirt van de Duitser Olaf Thon), beseft naarmate hij ouder wordt steeds beter dat er dan maar één antwoord mogelijk is. Presteren.

Nadat hij met overtreding op David Platt nipt aan een rode kaart en een penalty tegen is ontsnapt, scheidsrechter Karl-Josef Asselmacher lijkt zelfs even naar de stip te wijzen, werpt aanvoerder Koeman zich in zijn 68ste interland op als redder des vaderlands. En haalt hij zijn gram.

Doordat de verrassende Noren eigenlijk niet meer zijn te achterhalen, moet Oranje winnen in De Kuip om Engeland nog voorbij te steken in de strijd om de tweede plaats. Als de bal na een uur spelen bijna op de zestienmeterlijn ligt, recht voor het doel van keeper David Seaman, ziet Koeman de rechterbovenhoek naar hem wenken. Nu niet met een oorverdovende poeier, maar met een soort van chip zet hij Nederland op voorsprong en weer op koers richting de Verenigde Staten.

Het onafwendbare einde

18 mei 1994, AC Milan-Barcelona 4-0

Het is eigenlijk gewoon belachelijk. Niet een aanvaller als Hristo Stoichkov, Jürgen Klinsmann, Jean-Pierre Papin of Daniele Massaro wordt in het seizoen 1993/94 met acht doelpunten (gedeeld met Werder Bremens Wynton Rufer) topscorer van de Champions League, maar een libero. Ronald Koeman scoort tegen Dinamo Kiev (2x), Austria Wien (2x), Spartak Moskou (2x), Galatasaray en in de halve finale tegen FC Porto.

De seizoenstart is voor Ronald Koeman echter de moeilijkste sinds tijden. Met het aantrekken van Romário beschikt Barcelona-trainer Johan Cruijff ineens over vier buitenlandse topspelers, terwijl hij er vanwege de dan geldende beperking slechts drie mag opstellen. Als hij een aantal keer buiten de ploeg valt, Romário de goals aaneenrijgt en zelfs Cruijff niet heel makkelijk een karakter als Stoichkov op de bank zet, voelt Koeman zich in het nauw gedreven. En waarschijnlijk is hij dan op zijn best. Niet hij maar Michael Laudrup verliest de slag der titanen en moet vanaf de zijkant toezien hoe zijn ploeggenoten in Athene de kroon op een fenomenaal seizoen gaan zetten.

Maar dan gebeurt het ongelooflijke. Het grote Barcelona, het Dreamteam van Johan Cruijff, wordt als een stel amateurs aan de kant gezet door een ontketend AC Milan. Dejan Savicevic en consorten denderen over de Catalanen heen.

Het is het begin van het onafwendbare einde. Voor Barcelona, dat die zomer Laudrup ziet vertrekken naar uitgerekend aartsrivaal Real Madrid (om daar ook meteen kampioen te worden), later gevolgd door Koeman (1995), Stoichkov (1995) en uiteindelijk ook Johan Cruijff (1996). Voor Koeman, die na een tegenvallend WK in Amerika al is gestopt als international en in het daaropvolgende seizoen na de verloren CL-kwartfinale tegen Paris Saint-Germain in VI laat weten dat hij verlangt naar rust. Hij gaat terug naar Nederland, naar Feyenoord.

'Bij Feyenoord train je, je drinkt een kop koffie en gaat naar huis. In Barcelona stonden veertig, vijftig journalisten bij elke training die altijd wat te vragen hadden. Dan word je echt geleefd. In het begin is het leuk, maar op den duur gaat het tegenstaan. Dan ga je er rekening mee houden dat je soms de stad niet in kan of even naar een pretpark met je gezin. Verder is er een constante druk om te presteren. De club is zó groot…'

Na twee jaar Feyenoord is Koeman voorgoed uitgeknald, zoals VI het beschrijft. Hij kijkt uit naar een nieuw leven. 'Ik kan me nog niet echt een voorstelling maken van hoe mijn leven er na dit seizoen zal uitzien. Stage lopen bij de KNVB, zo nu en dan wedstrijden bezoeken en een trainerscursus volgen. Meer vrije tijd, iets meer afstand van het voetbal. Ik zie wel hoe dat gaat lopen. Ik heb genoeg trainers meegemaakt, ik heb op die manier ook een aardige visie kunnen ontwikkelen.'

clubs

1980-83 FC Groningen
1983-86 Ajax
1986-89 PSV
1989-95 Barcelona (Spa)
1995-97 Feyenoord

erelijst

Hoogtepunten individueel: 1987, 1988 Nederlands Voetballer van het Jaar, 1988 Elftal van het EK, 1994 Topscorer Champions League
Oranje: 1988 Europees kampioen
Ajax: 1985 Landskampioen, 1986 KNVB-beker
PSV: 1988 Europa Cup I, 1987, 1988, 1989 Landskampioen, 1988, 1989 KNVB-beker
Barcelona: 1992 Europa Cup I, 1992 Europese Super Cup, 1991, 1992, 1993, 1994 Landskampioen, 1990 Beker van Spanje, 1991, 1992, 1994 Spaanse Super Cup