'Marco van Basten moet altijd zijn zin hebben'
De bondscoach is boos. Hij vindt mij onbetrouwbaar, ik zou lak aan de hele wereld hebben en met ingehouden woede deelde hij me telefonisch mijn straf mee. De komende drie jaar hoef ik niet meer bij hem aan te kloppen. Hij voegde er nog aan toe dat de hele mediawereld hem gestolen kan worden. Hij staat de pers te woord, omdat perschef Kees Jansma hem bijna dagelijks probeert duidelijk te maken dat communiceren met de media bij zijn functie hoort. Oranje is van het hele Nederlandse volk. Al die mensen hebben recht op de mening, uitleg en commentaar van de bondscoach. Marco van Basten vindt dit duidelijk een vervelend onderdeel van zijn vak. Hij ziet het als een verplicht nummer en doet het met frisse tegenzin. Desondanks begrijp ik zijn boosheid niet. Als er íémand lak heeft aan de hele wereld, dan straalt hij dat wel uit.
Het is gebruikelijk dat exclusieve interviews met trainers en spelers voor publicatie ter goedkeuring worden aangeboden. Daar heb ik geen enkel probleem mee. Het voorkomt feitelijke onjuistheden en de geïnterviewde kan verkeerd begrepen zijn door de journalist. Voorzover ik weet houden alle journalisten zich aan die regel. Alleen Henri van der Steen van het Brabants Dagblad weigert het principieel, waardoor hij veel mensen niet meer te spreken krijgt. Deze regel geldt echter niet voor persbijeenkomsten. Onlangs organiseerde de European Sports Magazines zo’n zitting in Noordwijk met onze bondscoach. Deze bijeenkomsten leveren doorgaans een oppervlakkig stukje op, omdat de vertegenwoordigers van A Bola, Don Balon, Fanatik, La Gazzetta dello Sport, Der Kicker, Sport Express, Voetbal Magazine, World Soccer, Tipsbladet en Voetbal International zich in verschillende talen tot de geïnterviewde wenden en vooral vragen stellen vanuit hun eigen voetbalcultuur. Het resultaat leverde ook nu weer een keurig stukje op van Oranje-watcher Taco van den Velde, waar geen onvertogen woord in stond. Omdat het om een persconferentie ging, plaatste ik het artikel zonder het ter goedkeuring aan de bondscoach voor te leggen. Het resultaat was een telefoontje van Oranje-voorlichter Jansma die het ook een keurig stukje vond. Maar Van Basten was woedend, omdat hij het voor publicatie niet had mogen lezen. Even later belde de bondscoach zelf. Het was alsof ik een misdaad had begaan. Hij vond het een schande. Er stond namelijk iets in wat hem helemaal niet zinde. De journalist had uit zijn mond opgetekend dat Ruud van Nistelrooy zich ‘nog geen zorgen hoefde te maken’. Maar de eindredactie had het woord ‘nog’ weggelaten in de kop. De kop luidde: ‘Ruud van Nistelrooy hoeft zich geen zorgen te maken over Oranje’. Tjonge jonge, het is wat!
Sinds ik Marco van Basten vanaf de pittoreske houten tribune van VVO in Velp voor het eerst zag voetballen in Oranje Onder-16 heb ik hem altijd met interesse gevolgd; een begenadigd voetballer, een lust voor het oog en een boeiend mens. Ik heb nooit begrepen dat hij zich als topvoetballer in het kielzog van Ruud Gullit liet begeleiden en beïnvloeden door haptonoom Ted Troost – in mijn ogen een charlatan, maar dat is verder niet relevant. Als topspits was hij een sieraad voor het Nederlandse voetbal. Ik vraag me wel af hoe een gewone jongen uit Utrecht, die graag de indruk wekt dat hij overal boven staat en zich nergens iets van aantrekt, kan uitgroeien tot een controlfreak die de hele wereld om zich heen wil regisseren en in woede ontsteekt zodra iemand hem niet blindelings gehoorzaamt.
De bondscoach werd op 31 oktober 1964 om drie uur ’s middags als Marcel van Basten geboren in de Surinamestraat 39 bis te Utrecht. Hij woog 6,5 pond en was 53 centimeter lang. Na een paar weken werd Marco zijn roepnaam, omdat de uit Friesland afkomstige oma Van der Borg moeite had met het uitspreken van de naam Marcel. Marco had al een oudere zus, Carla, en een broer, Stanley. Hij was vernoemd naar de beroemde Stanley Matthews, maar zou een gemankeerde voetballer worden. Toen vader Joop van Basten, ex-prof van DOS en HVC, zag dat Marco wel over voetbaltalenten beschikte, werd hij papa’s lieveling. Vanaf het moment dat Marco lid werd van EDO bezocht zijn vader trouw alle wedstrijden, maar hij liet zich nooit zien als Stanley moest voetballen. Marco was heilig en kreeg een voorkeursbehandeling in het gezin. Tot grote ergernis van moeder Leny. Ook toen Stanley later ging waterpoloën, toonde zijn vader geen enkele interesse, terwijl hij geen wedstrijd oversloeg van Marco die later voor UVV en Elinkwijk uitkwam.
Het vertrek van Stanley van Basten naar Canada, waar hij tien jaar bleef, kun je daar niet los van zien. Joop van Basten heeft zich dat later gerealiseerd en zich er in interviews ook voor verontschuldigd. Feit blijf dat Marco als kind overal zijn zin in kreeg en de enige leerling van het Niels Stensen College was met een eigen auto, een Alfa Giullietta. Zijn moeder kon aardig piano spelen. Er stond een heuse Steinway in de woonkamer. Ook Marco zat even op pianoles en speelde regelmatig quatre-mains met zijn moeder. Vader Van Basten vond dat onzin, hij zag zijn favoriete zoon liever voetballen. Leo Beenhakker toonde namens Feyenoord als eerste belangstelling voor Marco. Als jeugdspeler van Elinkwijk maakte hij deel uit van het jeugdplan van FC Utrecht en hij speelde een proefwedstrijd voor PSV. Uiteindelijk wisten Hassie van Wijk en Aad de Mos hem naar Ajax te lokken. Zijn eerste contract bestond uit het minimum jeugdloon en vijfhonderd gulden reiskostenvergoeding per maand, maar dat werd al snel herzien.
Het karakter van onze bondscoach is sterk beïnvloed door een paar traumatische ervaringen. Als kind zag hij zijn vriendje Jopie Erich in Maarssen door het ijs zakken en voor zijn ogen verdrinken. Marco heeft er alles aan gedaan Jopie te redden en de hulp die hij ging halen kwam te laat. Hij heeft er nooit over willen praten, maar heeft maanden last gehad van nachtmerries. Op 16 oktober 1985 werd zijn moeder getroffen door een hartinfarct en daar kwam nog eens een dubbele herseninfarct overheen. Drie dagen later werd Marco gekrenkt door FC Utrecht-supporters die kwetsende liedjes zongen. Ook de enkelblessure die hem in de kracht van zijn leven trof, waardoor hij niet meer voor AC Milan kon voetballen, heeft hem diep geraakt. Op de golfcourse werkte hij aan zijn mentale revalidatie. Met de pers had hij het helemaal gehad, wat overigens onbegrijpelijk is. Van Basten is altijd met fluwelen handschoenen benaderd en heeft als bondscoach meer krediet dan al zijn voorgangers bij elkaar.
Ook ik vind Van Basten een goede bondscoach. In het begin selecteerde hij spelers die te licht waren voor Oranje en ik heb het gesol rond Mark van Bommel nooit begrepen, terwijl Edgar Davids een onmisbare schakel is op het WK in Duitsland. Maar ik begrijp waarom hij geen beroep doet op Clarence Seedorf en Patrick Kluivert. Ook deze bondscoach heeft te maken met de ego’s van spelers die zich te goed vinden voor een plaats op de tribune. Voor een man die zich onaantastbaar opstelt begrijp ik alleen niet dat hij uit zijn dak gaat zodra iemand weigert als slippendrager dienst te doen. Dan maakt hij van een mug een olifant. Ik zal het belang van een goede relatie met de bondscoach niet bagatelliseren, maar we moeten het ook weer niet overdrijven. En zodra hij onzin uitkraamt, zoals over de BeNe-competitie, blijf ik dat zeggen. Hoewel, misschien is hij gevoelig voor goed gedrag en krijg ik wel strafvermindering.
Johan Derksen