Met een 2-0 overwinning op Tottenham Hotspur heeft Liverpool de Champions League veroverd. Tactische analyse van de zeven elementen die het team van Jürgen Klopp zo speciaal maken.
1. De gegenpressing als spelmaker
Finales worden beslist op momenten en in de 42ste minuut vindt zo'n moment plaats. Liverpool neemt een inworp op de linkerflank. Andrew Robertson bereikt Roberto Firmino en de Braziliaan speelt terug naar zijn Schotse ploeggenoot. De aanname van Robertson is echter wild, waardoor Heung-min Son hem met een uitgestoken been van de bal zet. Plots heeft Tottenham Hotspur een perfecte counterkans. Liverpool staat met vijf spelers voor de bal, Trent Alexander-Arnold is ver weg op de rechterflank en dus is er nog vier man over om onheil te verhinderen.
Voor een gemiddeld team zou dit een problematische situatie zijn, maar dit is Liverpool. Dit elftal traint al vier jaar onder Jürgen Klopp. Vier jaar waarin steeds die ene boodschap herhaald is: dit zijn de momenten waarop wedstrijden beslist worden. Wanneer een elftal omschakelt van aanvallen naar verdedigen, staat de organisatie even niet goed - zoals deze situatie bevestigt - en moet iedere speler zijn verantwoordelijkheid pakken om meteen te jagen. Want als Liverpool niet goed staat om te verdedigen, dan is de kans groot dat de tegenstander nog niet goed staat om aan te vallen. Dus heb je in die paar tellen een grote kans om de bal terug te veroveren.
Die les heeft Klopp mede geleerd door het kijken naar het Barcelona van Pep Guardiola. 'Het is ongelooflijk hoe hoog op het veld dit team staat wanneer ze de bal veroveren', sprak hij zijn bewondering over dat Barça uit. 'En de reden dat dit mogelijk is, is dat iedere speler druk zet. Ze zetten druk alsof er geen morgen bestaat. Alsof dit het leukste van het voetbalspel is: de tegenstander die de bal heeft.'
Wat Klopp zegt over dat Barcelona, kan nu gezegd worden over zijn Liverpool. Want zie wat er gebeurt bij dit balverlies met 41 zware minuten in de benen. Robertson zet zich direct over zijn slechte aanname heen en sprint terug om druk op de bal te ontwikkelen. Firmino is een spits, maar hij werkt op dit soort momenten zo hard dat je het idee kan krijgen dat hij nooit iets anders gewild heeft dan verdedigen. Ook Georginio Wijnaldum en Jordan Henderson worden naar de bal getrokken als bijen naar de honing. De technisch begaafde Son ontwijkt nog een charge van Firmino, maar wordt dan van de bal gezet door Wijnaldum en Henderson. Tegen zo'n overmacht aan tegenstanders valt zelfs voor de Zuid-Koreaan weinig te beginnen.
Niet alleen verijdelt Liverpool op deze manier een counter, het ingrijpen van Wijnaldum en Henderson leidt meteen een gevaarlijke tegenstoot in. In dit geval levert het niet meer dan een gekraakt schot van Henderson op, maar Klopp zal op de bank de bevestiging van zijn filosofie gezien hebben: het collectief druk zetten na balverlies, in het Duits gegenpressing genoemd, is een goedkope en effectieve spelmaker.
'Denk erover na hoe vaak je moet rondspelen om een nummer 10 op de positie vrij te krijgen waar hij een geniale pass kan geven', vatte Klopp zijn denkwijze samen. 'Gegenpressing helpt je de bal veroveren in de buurt van het doel van de tegenstander. Dan ben je maar één pass verwijdert van een hele goede kans. Geen spelmaker in de wereld kan zo goed zijn als een georganiseerde gegenpressing-situatie. Daarom is dat zo belangrijk.'
Met een donkere bril op kan je over deze Champions League-finale zeggen: het niveau was laag, want beide ploegen verloren steeds heel erg snel de bal. Klopp zal gedacht hebben: lang leve de gegenpressing.
2. De koningen van de chaos
Jürgen Klopp heeft van Liverpool de ongekroonde koningen van de chaos gemaakt. In situaties waar de meeste voetballers oncomfortabel worden, voelen The Reds zich op hun gemak. Dit is hoe ze trainen. Dit is hoe Klopp ze conditioneert. Altijd een nieuwe bal. Altijd een nieuwe situatie. Omschakelen. Omschakelen. Omschakelen. Elke dag. In iedere oefening. Want dat is hoe de meeste wedstrijden eruit zien. De Champions League-finale vormt daarop geen uitzondering.
In de eerste minuut is het al raak. Joel Matip geeft een lange bal. Balverlies. Chaos. Omschakelen. De bal komt terug. Fabinho wint een luchtduel. Balverlies. Chaos. Omschakelen. Een herhaling van zetten volgt. Nu wint Jordan Henderson een luchtduel. Balverlies. Chaos. Omschakelen. Dan is Virgil van Dijk aan de beurt. Hij komt voor Harry Kane en werkt de bal naar voren. Dit keer geen balverlies, want Georginio Wijnaldum is Harry Winks te snel af. Henderson komt vrij, richt zijn blik over de bal en zoekt de diepte bij Sadio Mané op de linkerflank.
De Senegalees heeft een meter voorsprong op Kieran Trippier en daar profiteert hij maximaal van. Op de rand van het strafschopgebied houdt hij even in en schiet hij de bal gericht tegen de hand van Moussa Sissoko. Er zijn iets meer dan twintig chaotische seconden gespeeld en Liverpool heeft een strafschop. Mohamed Salah schiet deze tegen de touwen.
Is dat op deze manier getraind? Zeker niet. Was Liverpool desondanks klaar voor dit moment? Zeker wel. Als je voorbereid bent op chaos, dan kan je op het veld met creativiteit en spelinzicht problemen oplossen. Dat is wat dit Liverpool bewijst.
3. De tiki-taka-imitatie
De reden dat dit Liverpool beter is dan in vorige jaren, heeft te maken met het feit dat de ploeg van Jürgen Klopp geen chaos meer nodig heeft om te winnen. In de voorbereiding op dit seizoen is extreem veel tijd en aandacht besteed aan het positiespel, zodat Liverpool makkelijker de bal in de ploeg kan houden en vanuit dominantie tot kansen kan komen.
Dit vermogen om zelf het spel te maken, heeft heel erg geholpen tegen teams uit onderkant van de Premier League. Door de snelle voorsprong zien we deze tiki-taka-imitatie tegen Tottenham Hotspur nauwelijks terug. Op uitzonderingen na, zoals tijdens een mooie aanval in de 21ste minuut.
Bovenstaande veldbezetting lijkt bijna op een trainingsoefening. Tottenham start dit duel vanuit een 4-2-3-1, waardoor het de taak is van controleur Fabinho om tussen zijn twee centrale verdedigers uit te zakken. Hierdoor ontstaat in de eerste fase van de opbouw een drie-tegen-twee-situatie. Aan backs Trent Alexander-Arnold en Andrew Robertson dan de opdracht om ver door te schuiven, waardoor de buitenspelers van Spurs moeten kiezen: doorjagen naar het centrum of in positie blijven? Ook interessant: de positionering van Georginio Wijnaldum. Doordat de Nederlander dicht in de buurt van zijn defensie staat, lokt hij met Moussa Sissoko een van de twee verdedigende middenvelders van Tottenham uit zijn positie.
Hierdoor blijft Harry Winks in zijn eentje over als reddingsboei voor de viermansverdediging van Spurs. Hij komt op die plek in de problemen doordat Roberto Firmino de spitspositie verlaat en een extra middenvelder wordt. Winks doet een stap in de richting van de Braziliaan en Virgil van Dijk speelt de vrijgekomen Jordan Henderson aan. Die heeft met Mohamed Salah en Sadio Mané direct twee opties in de diepte.
Wanneer het nodig is, kan Liverpool op deze manier van achteruit met korte passes tot kansen komen. Maar in Madrid vraagt de situatie om iets anders: directer spelen om te profiteren van de ruimtes die Tottenham moet weggeven. Dus is dat wat Liverpool doet.
4. De pressingmachine
Wat we eveneens weinig gezien hebben: de pressingmachine die tegenstanders over het hele veld opjaagt. Slechts bij een paar doeltrappen van Hugo Lloris valt te zien hoe goed Liverpool daarin is. De drie spitsen schermen dan de centrale posities af. Middenvelders Jordan Henderson en Georginio Wijnaldum nemen een positie waarin ze direct kunnen doorstappen naar de backs van Tottenham Hotspur, die in deze situaties de vrije mensen zijn.
Liverpool hoopt zo een crossbal van Lloris op Kieran Trippier of Danny Rose af te dwingen. Zo'n pass is enige tijd onderweg, wat de ploeg van Jürgen Klopp de kans geeft om richting die kant te bewegen. Het doel is dan om op de flank een twee-tegen-een-situatie te creëren, waarin de bal veroverd kan worden op een kansrijke plek.
Bovenstaand zie je een situatie waarin dat gebeurt. De drie spitsen sprinten richting één kant en krijgen hulp van Wijnaldum, waardoor geen uitweg meer mogelijk is voor Tottenham. Dit soort pressingmomenten zijn de sleutel naar de sensationele 4-0 overwinning op Barcelona in de halve finale. In de eindstrijd zien we dit echter nauwelijks terug.
5. De wolf in schaapskleren
Vaker dan de pressingmachine zien we Liverpool in de finale als de wolf in schaapskleren. Inzakkend rond de middenlijn en daarbij Tottenham Hotspur de illusie gevend dat het risicoloos kan opbouwen. Tot Spurs zich een slordigheid permitteert en Liverpool alsnog de jacht opent.
Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor Mohamed Salah en Sadio Mané. De buitenspelers hebben de taak om te beginnen vanuit de back van de tegenstander. Daarna moeten ze zo richting de centrale verdedigers lopen dat de backs niet aanspeelbaar blijven en toch druk op de bal ontwikkeld wordt. Zowel Salah als Mané beheerst deze truc tot in de perfectie. Zoals ook de andere spelers precies weten wat van hen gevraagd wordt in dit systeem. Als een speler begint te jagen, neemt een ander automatisch zijn positie over. Deze cohesie maakt Liverpool zeer lastig te verslaan.
6. De Italiaanse methode
Ten opzichte van vorige seizoenen is nieuw dat Liverpool nu ook goed kan verdedigen rond de eigen zestien, zoals in grote fases van de tweede helft tegen Tottenham Hotspur nodig blijkt. Met Virgil van Dijk heeft de ploeg daarvoor de benodigde kopkracht in het centrum van de defensie en Alisson Becker is de sluitpost die nauwelijks te verslaan is met schoten vanuit de tweede lijn. Van Dijk en Alisson dragen er zo aan bij dat Liverpool niet in paniek is als het teruggedrongen wordt rond het eigen strafschopgebied.
Sterker, Liverpool heeft deze Italiaanse methode volledig onder de knie. Diep op de eigen helft worden Mohamed Salah en Sadio Mané een soort extra backs, waardoor de vier verdedigers het centrum kunnen afsluiten. Deze veredelde 6-3-1-formatie bij balbezit van de tegenstander neemt een groot deel van het countergevaar van Liverpool weg, maar het is een effectief middel om zeges over de streep te trekken. Zoals in deze finale tegen Tottenham.
7. De specialist in standaardsituaties
Tijdens de laatste competitiewedstrijd tegen Tottenham Hotspur valt de winnende goal van Liverpool na een afgeslagen hoekschop. In de Champions League-finale beslist Divock Origi twee minuten voor tijd het duel na wederom een afgeslagen corner.
Deels is dat toeval. Dat Tottenham de bal in deze situatie slecht wegwerkt, waardoor Joel Matip de assist kan leveren op Origi, valt niet te plannen. Wat wel te plannen valt, is het neerzetten van een organisatie die het afdwingen van dit soort mazzeltjes maximaliseert. Dat is wat Liverpool doet door acht man mee te sturen bij deze hoekschop in de 87ste minuut.
Zoals Klopp het zegt na de vorige wedstrijd tegen Tottenham. 'De tweede bal vanuit spelhervattingen is nogal een wapen voor ons gebleken dit seizoen. Toen Trent de bal inbracht, hadden we zeven spelers in de zestien staan. Dat is nogal wat! Twee spelers op de linkerflank voor de voorzet en zeven man in het strafschopgebied. Dat betekent dat je weinig man over houdt voor de bescherming, maar dat is het risico dat je moet nemen. De goal was uiteindelijk tamelijk lelijk, maar dat is geen probleem. Om in onze positie te zitten, heb je wat geluk nodig.'
Twee maanden later staan er zes in plaats van zeven spelers in het strafschopgebied en is het duo voor de voorzet te vinden op rechts in plaats van op links. Maar het principe en het resultaat is hetzelfde.
Liverpool is een specialist in standaardsituaties, blijkt uit de twintig doelpunten die The Reds op die manier gemaakt hebben in de Premier League. Dat is een van de zeven gezichten van de veelzijdige ploeg die de Champions League gewonnen heeft. Dit Liverpool kan meer dan over het veld vliegen. Wanneer het moet, dan wordt de bal in de ploeg gehouden. Of zoals tegen Tottenham massaal verdedigt - in de slotfase zelfs vanuit een 4-4-2 - om een zege over de streep te trekken. Deze flexibiliteit blijkt het verschil tussen net niet en net wel.
Het laatste woord is aan Jürgen Klopp, die al voor de wedstrijd heeft uitgelegd waarom Liverpool beter is dan vorig seizoen. 'We zijn veel constanter geworden. Dat was het belangrijkste wat we moesten verbeteren en ontwikkelen. Dat kan je doen met jouw aanpak en tactiek, de groep sturen in hoe je wil dat ze zich gedragen in bepaalde situaties. Aan de andere kant wil je daarmee niet onze grootste kracht vernietigen: onze snelheid en onze technische kwaliteiten. Dat is gelukt: die zijn nog steeds hier.'
